SunnudagsMogginn - 13.06.2010, Blaðsíða 26

26 13. júní 2010
G
etur verið, að Alþingi ætli að
fara í sumarfrí áður en því
starfi er lokið, sem hófst
með skipan Rannsókn-
arnefndar Alþingis um bankahrunið
haustið 2008 og útgáfu skýrslu þeirrar
nefndar í aprílmánuði sl.?
Hvað er eftir?
Það er eftir að vinna sambærilega
skýrslu um sparisjóðina. Í skýrslu
Rannsóknarnefndar Alþingis er sér-
staklega tekið fram, að nefndin hafi
ekki fjallað um sparisjóðina, þar sem
hún hafi ekki haft aðgang að upplýs-
ingum um þá. Hins vegar er öllum
ljóst, að það verður að vinna sambæri-
lega skýrslu um sparisjóðina. Hvernig
gerðist það að sparisjóðirnir féllu í
hendur umsvifamikilla fjármálamanna?
Hver var hlutur Alþingis sjálfs í þeim
málalokum? Hvernig var svo farið með
sparisjóðina, þegar þeir voru komnir í
annarra hendur? Þessum spurningum
er öllum ósvarað.
Skýrslugerð um bankahrunið, orsök
þess og afleiðingar, er hins vegar ekki
lokið fyrr en sambærileg skýrsla hefur
verið gefin út um sparisjóðina. Nú eru
tveir mánuðir liðnir frá því að skýrsla
Rannsóknarnefndarinnar kom út. Hvað
veldur því að Alþingi hefur ekki á
þessum tveimur mánuðum tekið
ákvörðun um framhaldið varðandi
sparisjóðina? Það er ekki eftir neinu að
bíða og óviðunandi, að þingið taki ekki
ákvörðun um það framhald áður en
það fer í sumarfrí.
Það er líka eftir að vinna sambæri-
lega skýrslu um lífeyrissjóðina. Á síð-
ustu mánuðum hefur komið upp megn
óánægja meðal félagsmanna lífeyr-
issjóðanna sjálfra með aðkomu þeirra
að fjármálaumsvifum undanfarinna ára
og vegna þeirrar skerðingar, sem þeir
þurfa nú að sæta á lífeyri sínum. Það
sýnist sjálfsagt mál að ítarleg skýrsla
verði tekin saman um fjárfestingar líf-
eyrissjóðanna á undanförnum árum,
samskipti þeirra við athafnamenn og
ástæður fyrir miklum töpum á fjárfest-
ingum sjóðanna. Það er mikilvægt fyrir
félagsmenn sjóðanna, starfsmenn
þeirra og stjórnendur, að slík skýrsla
verði tekin saman.
Skýrsla Rannsóknarnefndarinnar
sneri fyrst og fremst að bönkunum og
opinberum eftirlitsstofnunum og
stjórnvöldum. Þjóðin fær hins vegar
ekki yfirsýn yfir málið allt nema lengra
sé gengið. Alþingi sjálft átti hlut að
máli. Fjölmiðlar komu við sögu. Sér-
fræðingar háskólasamfélagsins sömu-
leiðis.
Þess vegna er nauðsynlegt að
taka saman skýrslu um viðbrögð Al-
þingis sjálfs við vísbendingum um
vandamál í íslenzka bankakerfinu.
Hvernig var umræðum háttað á Alþingi
um gagnrýni erlendra greiningaraðila á
íslenzku bankana frá því síðla hausts
2005 og fram á vor 2006? Hvaða um-
ræður fóru fram í þinginu um það mál?
Hver sagði hvað? Eða fóru kannski
engar umræður, sem máli skiptu, fram
á Alþingi Íslendinga á því tímabili um
þá kreppu, sem þá kom upp í starfsemi
bankanna? Og ef ekki, hvers vegna
ekki? Hvaða umræður fóru fram á Al-
þingi haustið 2007 eftir að fréttir bár-
ust um húsnæðisvafningana í Banda-
ríkjunum? Að ekki sé talað um
veturinn og vorið 2008. Þjóðin á rétt á
því, að ítarleg opinber skýrsla verði
tekin saman um hvað var sagt á Al-
þingi og hvað ekki í aðdraganda
bankahrunsins.
Í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþing-
is er bryddað á hlut fjölmiðla en ekki
nema að takmörkuðu leyti. Það er
nauðsynlegt að taka saman ítarlega
skýrslu um umfjöllun fjölmiðlanna,
hvers um sig, stórra og smárra, um að-
draganda bankahrunsins, þannig að
það liggi ljóst fyrir, hvort þeir fjölluðu
um þær vísbendingar, sem fram komu
á þessum tíma um vandamál í rekstri
íslenzku bankanna, og á hvern hátt
þeir gerðu það. Slíka skýrslu er auðvelt
að taka saman enda liggja þessar upp-
lýsingar allar fyrir.
Sérfræðingar háskólasamfélagsins
hafa seinni árin verið mikilvirkir í um-
ræðum um þjóðfélagsmál. Þeir voru á
þeim tíma, sem hér er til umræðu,
kallaðir til sem álitsgjafar fjölmiðla.
Sem sérfræðingar til að rita skýrslur
um bankakerfið o.s.frv. Hver var hlut-
ur þeirra í þessum umræðum? Sumir
þeirra hafa haldið því fram, að þeir
hafi varað við. Það er mikilvægt að það
komi fram, ef svo er. Og mikilvægt að
þjóðin fái yfirsýn yfir viðbrögð hinna
sérfróðu Íslendinga í aðdraganda
bankahrunsins og hvernig þeir fjölluðu
um málið allt. Þetta er auðvelt að taka
saman, enda liggur álit þeirra fyrir í
fjölmiðlum, í skýrslum og í erindum,
sem flutt voru á fundum og ráð-
stefnum.
Í ljósi aðkomu hinna umsvifamiklu
athafnamanna síðustu ára að rekstri
fjölmiðlafyrirtækja er líka mikilvægt að
tekin verði saman ítarleg skýrsla um
rekstur íslenzkra fjölmiðla, stórra og
smárra, á undanförnum árum. Hvernig
hefur rekstur fjölmiðla verið fjármagn-
aður á þessari öld? Hvernig er hann
fjármagnaður í dag? Það er nauðsynlegt
að þetta liggi fyrir ekkert síður en
upplýsingar um fjárstyrki til stjórn-
málamanna og stjórnmálaflokka.
Það er erfitt að skilja hvernig á því
stendur að Alþingi er að fara í sumarfrí
á næstu dögum án þess að þessi mál-
efni hafi yfirleitt komið til umræðu í
þinginu? Varla telur forsætisnefnd
þingsins að rannsóknarstarfinu sé lok-
ið?
Rannsóknarstarfinu er ekki lokið
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@mbl.is
L
aust fyrir kvöldmat á þessum degi fyrir 124 ár-
um fóru Lúðvík II., konungur Bæjaralands,
sem raunar hafði verið steypt af stóli deginum
áður, og geðlæknirinn dr. Bernhard von Gud-
den í gönguferð meðfram Starnberg-vatni. Þeir sneru
ekki aftur. Þegar menn fór að lengja eftir þeim hófst leit
og seint um kvöldið fundust lík beggja fljótandi í grunnu
vatninu nálægt ströndinni. Enginn veit hvað gerðist
þetta örlagaríka kvöld en hin opinbera skýring á andláti
Lúðvíks er sú að hann hafi drekkt sér. Mörgum þykir
það ósennilegt enda náði vatnið, þar sem líkið fannst,
meðalmanni ekki nema í mitti. Krufning leiddi líka í ljós
að ekkert vatn var í lungum konungsins.
Lengi hafa verið uppi kenningar þess efnis að Lúðvík
hafi verið myrtur. Fiskimaður sem hann hafði á sínum
snærum skildi löngu síðar eftir sig minnisblöð, þar sem
hann fullyrti að hann hefði úr launsátri orðið vitni að því
þegar Lúðvík var skotinn til bana. Á minnisblöðunum
kom fram að honum og fjölskyldunni hefði verið hótað
og því hefði hann ekki þorað að minnast á þetta við
nokkurn mann meðan hann var á lífi. Það grefur á hinn
bóginn undan þessari frásögn að engar heimildir eru um
að skotsár hafi verið á líkinu.
Öðrum þykir trúlegt að banamein Lúðvíks hafi verið
hjartaáfall – hæpið verður þó að teljast að hjörtun í þeim
dr. Gudden hafi stöðvast samtímis. Þá er sennilegra að
þeir hafi látist úr vosbúð.
Lúðvík II. var fertugur þegar hann andaðist. Hann
erfði konungdæmið ungur eftir föður sinn, Maximilian
II., en alla tíð voru áhöld um það hvort hann væri hæfur
til að drottna yfir Bæjurum. Lúðvík var með afbrigðum
ómannblendinn og um margt sérkennilegur í háttum.
Sumir segja að hann hafi hreinlega verið ær. Alltént
sóttu andstæðingar hans að honum á þeim forsendum.
Eyðslusemi hans fór löngum fyrir brjóstið á ráða-
mönnum í Bæjaralandi en ári áður en hann féll frá mun
hann hafa skuldað 14 milljónir marka. Hann sóttist eftir
lánum víðsvegar um Evrópu til að geta sinnt hugðar-
efnum sínum og þegar ríkisstjórnin skirrtist við hótaði
hann að setja hana af.
Ríkisstjórnin sá sér hins vegar leik á borði og safnaði
gögnum því til staðfestingar að konungur væri óhæfur
til að sitja á valdastóli vegna geðveilu. Sitthvað var tínt
til, svo sem tómlæti hans gagnvart málefnum ríkisins,
undarleg hegðun, svo sem að láta nakta hirðsveina
dansa fyrir sig í tunglbjörtum skógarferðum, samtöl við
fólk sem ekki var til staðar og slæmir borðsiðir.
Samsærismennirnir leituðu til Luipolds prins, föður-
bróður Lúðvíks, um að hann settist í hásætið en hann
þverskallaðist við þangað til þeir framvísuðu skýrslu,
sem fjórir virtir geðlæknar rituðu undir, þess efnis að
Lúðvík væri haldinn ofsóknaræði. Gilti þá einu að eng-
inn læknanna hafði hitt „sjúklinginn“. Hvað þá rann-
sakað hann.
Lúðvík maldaði í móinn en vegna óframfærni sinnar
var honum um megn að fara út á meðal þegnanna og
sýna fram á að hann væri með öllum mjalla. 12. júní 1886
var hann tekinn höndum og sviptur krúnunni. Honum
var haldið föngnum við Starnberg-vatn þegar hann dó
en þegar þeir dr. Gudden fóru í sína hinstu göngu af-
þakkaði læknirinn fylgd fangavarða.
Lúðvík II. var frægur fyrir áhuga sinn á arkitektúr en
hann lét meðal annars byggja þrjár sögufrægar hallir í
valdatíð sinni, Neuschwanstein, Herrenchiemsee og
Linderhof. Þar fer aðdáun hans á frönskum starfs-
bræðrum ekki milli mála, einkum sólkonunginum, Loð-
vík XIV.
Frægastur er Lúðvík II. þó líklega fyrir aðdáun sína á
Richard Wagner en konungur var lengi helsti velunnari
tónskáldsins dáða. Margt bendir raunar til þess að hann
hafi gert Wagner kleift að semja sín allra bestu verk.
orri@mbl.is
Dularfullur
dauðdagi
konungs
Lúðvík II., konungur
Bæjaralands, þótti
með sérkennilegri
mönnum á sinni tíð.
’
Öðrum þykir trúlegt að
banamein Lúðvíks hafi verið
hjartaáfall – hæpið verður þó
að teljast að hjörtun í þeim dr.
Gudden hafi stöðvast samtímis.
Linderhof, ein hallanna sem Lúðvík II lét reisa um dagana.
Á þessum degi
13. júní 1886