Morgunblaðið - 09.03.2011, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. MARS 2011
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Með stöðugt hærri aldri þjóðarinnar
eykst þörf á aðstoð heima fyrir.
Tækninni fleygir jafnframt fram og
býður upp á ýmsa möguleika. Spurn
eftir heimaþjónustu og notkun
hjálpartækja eykst. Hugsanlega
verður eftir nokkur ár boðið upp á
að vélmenni fái lögheimili hjá öldr-
uðum og verði hjálparhella þeirra og
vakandi auga. Tæknin á ekki að
vera þröskuldur, heldur til að auka
öryggi, en spurningin er hvort þetta
er lausn og hvað þá með friðhelgi
einkalífsins?
„Það er flest mögulegt í þessum
efnum og tímabært að hér hefjist
umræða um þessa þróun,“ segir
Björk Pálsdóttir, iðjuþjálfi og yfir-
maður Hjálpartækjamiðstöðvar
Sjúkratrygginga Íslands. Hún segir
að víða um heim sé þessi umræða í
fullum gangi og reynt sé að svara
áleitnum spurningum.
Nýjar áherslur í þekkingu
„Auknar kröfur eru um að aldr-
aðir geti búið lengur heima hjá sér,
en með vaxandi aldri þjóðarinnar
verða elliglöp meira áberandi. Sam-
hliða örri tækniþróun kallar sú þró-
un á nýjar áherslur í þekkingu
þeirra sem sinna eldra fólki heima,
þekkingu á tæknibúnaðinum,“ segir
Björk.
Spurð um nýjungar í hjálpar-
tækjum fyrir aldraða segir hún að
um þessar mundir sé mikil áhersla á
alls konar rafræna tækni. „Þessar
lausnir sem við sjáum núna snúast
um að gera fólki kleift að geta dvalið
lengur heima og þá við meira öryggi
en nú er,“ segir Björk. „Minnis-
hjálpartæki og tæki sem auka ör-
yggi eru áberandi og þau eru þá
jafnvel tengd við þjónustuaðila úti í
bæ, heilsugæslu eða öryggisfyrir-
tæki. Tæknin auðveldar líka að-
standendum að annast veikt fólk
heima.
Ég sé ekki fyrir mér að eftir-
litsmyndavélum verði komið fyrir
inni á heimilum fólks. Í því sam-
bandi eru siðferðilegar spurningar
sem þarf að svara, en þetta er samt
allt til. Í Evrópu hefur sjónum verið
beint að slíkum álitamálum á síðustu
árum.“
Björk segir alls konar hjálpar-
tæki gera mönnum kleift að fylgjast
með ferðum fólks. Í Danmörku er til
dæmis nýbúið að samþykkja lög
sem heimila að setja GPS-tæki á
aldraða með elliglöp, þannig að auð-
veldara sé að finna þá ef þeir fara að
heiman og villast. Hér á landi er um-
ræða um slík tæki ekki hafin, en
getur ekki verið langt undan, segir
Björk.
Spurð hvort hún sjái fyrir sér
að vélmenni gefi lyf á heimilum aldr-
aðra í stað hjúkrunarfræðings, segir
hún ekkert útilokað í þeim efnum.
Sjálfvirk vöktun
„Víða er verið að tala um þenn-
an möguleika í fullri alvöru, til dæm-
is í Japan, Bandaríkjunum og í Evr-
ópu. Þá yrði einhver Robbi róbót
inni á heimilinu með innbyggða
myndavél eða skjá þar sem hægt
er að fylgjast með íbúanum og
leiðbeina í gegnum slík tæki frá
stjórnstöð án þess að utanað-
komandi þyrfti að koma á stað-
inn. Búið væri að kortleggja
heimilið með nemum og vél-
mennið gæti farið um heimilið.
Líka má hugsa sér að
þessi aðstoð sé veitt á af-
mörkuðum svæðum á heim-
ilinu um sjónvarp eða breið-
band, þar sem heilsugæslu-
stöð eða heimahjúkrun
getur komið skilaboðum
áleiðis til íbúanna og þjón-
ustan væri þá veitt með rödd. Sími
og tölva með nettengingu geta þjón-
að sama hlutverki. Ef auga er inni á
heimilinu vakna margar siðferðileg-
ar spurningar sem tengjast mann-
gildi og friðhelgi einkalífsins.“
Björk segir að nær í tíma séu
einfaldari hlutir eins og sjálfvirk
vöktun við útidyr, sem gefur þá ör-
yggisfyrirtæki, nágrönnum eða fjöl-
skyldu upplýsingar um ferðir við-
komandi. Hún segir að Hjálpar-
tækjamiðstöð reyni að vekja fólk til
umhugsunar um möguleika tækn-
innar. Nú eru ýmis minnis- og
öryggishjálpartæki mest í um-
ræðunni og síðan staðsetningartæki
(GPS).
Herra tækninnar
„Með hækkandi aldri tækni-
þróaðra þjóða er mikil þróun í þess-
um málaflokki. Ég nefni til dæmis
að Evrópusambandið ver miklum
fjármunum í þróun á tækni og að-
ferðum til þess að leysa þessi verk-
efni. Við skulum hafa í huga að eftir
einhverja áratugi verða kannski
ekki nógu margar vinnandi hendur
til að aðstoða aldraða. Þá er spurn-
ing hvort það verður leyst með fólki
frá framandi löndum með tilheyr-
andi tungumálaerfiðleikum, eða
hvort kallað verður á Robba róbót
og hversu langt á þá að ganga.
Við skulum samt hafa í huga að
eftir ekki ýkja mörg ár verður
tölvukunnátta og tækniþekking
mun útbreiddari meðal aldraðra en
nú er. Það gerir tengsl yfir netið
aftur auðveldari og eðlilegri en nú.
Enn og aftur er þetta spurning um
hversu langt við getum gengið og
hversu langt við viljum ganga. Þetta
er kannski spurningin um hvort
maðurinn er herra tækninnar eða
tæknin herra mannsins,“ segir
Björk.
Verða vélmennin velkomin?
 Margvísleg tækniaðstoð möguleg á heimilum aldraðra  Mörgum erfiðum spurningum ósvarað
 Mikil áhersla á rafræna tækni  Heimilt að setja GPS-tæki á aldraða með elliglöp í Danmörku
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Hjólastólar Björk Pálsdóttir innan um eldri og hefðbundnari hjálpartæki í Hjálpartækjasmiðstöð Sjúkratrygginga.
Af um 318 þúsund Íslendingum
höfðu 10.583 náð 80 ára aldri 1.
janúar í fyrra. Þar af voru 293
karlar og konur orðin 95 ára eða
eldri. Mannfjöldaspá Hagstof-
unnar gerir ráð fyrir að eftir 20
ár verði Íslendingar orðnir tæp-
lega 372 þúsund talsins. Þá
stórfjölgar í hópi elstu borgar-
anna. Þeir verða samkvæmt
spánni rúmlega 18 þúsund og
gera má ráð fyrir að 50 úr þeim
hópi hafi náð 100 ára aldri.
Lífslíkur íslenskra karla hafa
batnað mjög á undanförnum ár-
um. Frá árinu 2000 hafa þeir
bætt við sig rúmlega tveimur
árum í meðalævilengd. Árið
2009 var meðalævilengd ís-
lenskra karla 79,7 ár og skipuðu
þeir fyrsta sætið meðal Evrópu-
þjóða það ár. Árið 2009 var
meðalævilengd íslenskra
kvenna 83,3 ár og skipuðu þær
fimmta sætið meðal Evrópu-
þjóða.
Stórfjölgar í
elsta hópnum
SPÁR UM FÓLKSFJÖLDA
Eins og flestum öðrum opinberum stofnunum er Hjálpartækja-
miðstöð Sjúkratrygginga Íslands gert að spara á þessu ári. Björk
segir að þau þurfi að spara um 5-6% í ár eða 100-150 milljónir
samtals af um þremur milljörðum króna.
„Það hefur þrengt að hjá okkur eins og öðrum og við höfum
úr minna að spila til kaupa á hjálpartækjum. Við höfum þurft að
gera breytingar á starfseminni, en reynum að tryggja að þær
bitni sem minnst á notendum, en því er ekki að neita að allar
breytingar koma með einhverjum hætti við notendur. Við reyn-
um að dreifa áhrifunum sem mest og eins hugsum við mikið
til þess að nýting tækjanna sé sem allra best og náum þannig
hagræðingu. Starfsfólki hefur ekki verið fækkað en því hefur
heldur ekki fjölgað í nokkur ár þó svo að viðskiptavinum okkar
fjölgi með hverju árinu eins og til dæmis í hópum aldraðra og
öryrkja,“ segir Björk Pálsdóttir.
SPARNAÐUR Í HJÁLPARTÆKJAMIÐSTÖÐ EINS OG HJÁ ÖÐRUM
Bitni sem minnst á notendum
Dalahringur er nýr og bragðmildur
hvítmygluostur. Lögun ostsins gerir það
að verkum að hann þroskast hraðar en
aðrir sambærilegir mygluostar á
markaðnum. Gríptu með þér
Dalahring í næstu verslun.