Hugur - 01.06.2004, Blaðsíða 159

Tvœr ráðgátur um eiginleika
J5 7
Og ef svo er þá er kannski ekki svo fjarri að draga þá ályktun að allir eigin-
leikar séu í eðli sínu huglægir.
Seinni ráðgátan er svo þessi: Haldið hefur verið fram að staðreyndir um
huglæga eiginleika séu alveg jafnhlutlægar og staðreyndir um hlutlæga eig-
'nleika. Ef það er hlutlæg staðreynd að hlutur hafi tiltekinn eiginleika til að
Sera þá virðist engin ástæða til að kalla viðkomandi eiginleika huglægan. Hér
kunna strax að vakna spurningar um það hver í ósköpunum þessi munur á
hlutlægum og huglægum staðreyndum eigi að vera og reyni ég meðal annars
a^ jáða fram úr því.
Eg mun halda því fram hér að þessar tvær ráðgátur ógni ekki verufræði-
'egum greinarmuni á huglægum og hlutlægum eiginleikum. Þrátt fyrir ýmis
Vandkvæði við að greina á milli huglægra og hlutlægra eiginleika, sem ekki
verður farið nánar út í hér, duga þessar tvær ráðgátur ekki til að sýna fram á
ael greinarmunurinn sé ómögulegur. Vissulega má efast um gildi þess að
re}'na að varðveita þennan greinarmun yfirleitt og satt að segja grunar mig
hann sé mun loðnari en oft er gert ráð fyrir þegar reynt er að greina milli
þess sem er til óháð því sem fram fer í okkar hugarfylgsnum og þess sem við
sköpum 0g viðhöldum með hugsunum okkar. Astæðan fyrir því að ég dreg
þessar ráðgátur fram og ver skiptinguna í hið huglæga og hið hlutlæga gegn
þeirn er að mér sýnist báðar ráðgáturnar byggja á því að gengið sé of langt í
e>nföldun flókinna hugmynda og að þar séu hlutir sniðgengnir sem taka þarf
tU1!t til þegar við glímum við þennan ætlaða greinarmun.
^ður en áfram er haldið er rétt að ég skýri hverju ég geng út frá þegar ég
tala um eiginleika og hugtök: Eiginleiki er eitthvað sem hlutur býr yfir eða
astand sem hann er í. Hugtak býr hins vegar í huga einhvers eða kannski öllu
eldur hugum einhverra og getur gefið til kynna eiginleika. Þannig gefur
ugtak okkar um bláan til kynna eiginleikann bláan og er því ekki það sama
°§ eiginleikinn blár, frekar en orðið hestur er það sama og dýrið hestur. Eg
Ser>g líka út frá úthyggju (externalism) um hugtök, það er að segja að hugtak
Se félagslegt fyrirbæri fremur en afmarkað innan hugar hvers og eins einstak-
n§s- Einstaklingur getur haft takmarkaðan eða jafnvel rangan skilning á til-
teknu hugtaki. Til dæmis er skilningur minn á hugtakinu silfurmura tak-
Ularkaður. Ég veit að það vísar til plöntu sem vex á íslandi en gæti til dæmis
ekki fytir mitt litla líf greint silfurmuru frá öðrum plöntum, lýst útlitsein-
Cnnum hennar eða greint frá ætterni hennar. Ef ég héldi hins vegar að silf-
Urniura væri skordýr þá væri ekki aðeins um takmarkaðan heldur beinlínis
angan skilning að ræða.
Eru ekki bara allir eiginleikar huglægir?
eignum hlutum hina ýmsu eiginleika og eiginleiki kemur aldrei til um-
u nema okkur mannfólkinu þyki hann eftirtektarverður. Eins er tal okkar
eiginleika að sjálfsögðu bundið af því hvernig okkur hentar að flokka hlut-
Ua- Þegar við segjum að hlutur hafi tiltekna eiginleika erum við ekki síður að