Helgafell - 02.12.1943, Side 81

BÓKMENNTIR
463
stúlkan Lotta, sem á góða hæfileika, mikla
ástarþrá og löngun til að njóta lífsins og ham-
ingjunnar, en verður að hírast sem flóttamaður
inni í afdölum, unz hún loksins leggur af stað
yfir til Svíþjóðar. Þó að persónur bókarinnar
séu skýrt markaðir einstaklingar, er hver um
sig fuljtrúi fyrir heilan hóp manna. Og saga
þeirra verður saga hinnar norsku þjóðar á þess-
um árum. Svanvíkurþorpið er eins konar sam-
nefnari norskra smábæja, þar sem fólkið hélt
sig vera langt frá stríði og styrjöld, en allt í
einu standa flóttamenn við dyrnar, þýzkir her-
menn skjótast upp úr kolaskipum á höfninni,
fyrrverandi fósturbörn koma í þýzkum einkenn-
isbúningum. Urræðajeysi, síðan vonlaust varn-
arstríð, þá leynistarfsemi, skemmdarverk, loks
flótti yfir landamærin, með hjálp dalabænd-
anna, sem dag eftir dag hætta Jífi sínu. Og
samt mun Dofri aldrei falla.
Eitt af því, sem er eftirtektarvert við þessa
sögu, er það, að hún sýnir, hvernig styrjaldar-
ástandið leiðir fram alveg nýjar hliðar á hvers-
dagslegasta fólki. Hver gat vitað fyrirfram,
hverjir yrðu kvislingar og hverjir yrðu hetjur,
sem væru jafnvel reiðubúnar að leggja líf sitt
í sölurnar fyrir Noreg. Stríðið hefur í vissum
skilningi orðið eins konar dómsdagur, sem að-
greinir sauði frá höfrum. Sagan er ekki sið-
ferðileg prédikun að öðru leyti en því, að
verk og atburðir tala. En lesandinn mundi þó
varla komast hjá því að finna, að höfundurinn
trúir á það góða í mannlífinu, og þráin til þess
góða ber ef til vill mestan ljóma, þar sem hún
enn hefur ekki unnið fullan sigur.
Jak.ob Jónsson.
Tveir listdómar á sænsku
Halldór Laxness: ISLANDSKOLCKAN
Roman. Kostar háftad 40 kronor. Pá
Ragnar Jónsson, direktören för marga-
rinfabriken Smáris förlag.
Till utseendet ar detta ert myck.et íjonsiig
bok: Tjockt papper, haljten atí oarje bladsida
blank, langt emellan raderna. Allting gjort jör
att det som ar litet skall se stort ut.
Laxness bygger sin roman pá en smutsig
kriminalhistoria, som skulle hant jör ttíá och
ett halft árhundrade. Dar er sammanrafsad all
den smuts som en kommunistförjattare k°n
fantisera ihop. Eit gott exempel pá romanens
ámne och fárg ár detta. Hjálten, Jón Hregg-
ViSsson, k°mmer hem til sin stuga pá Skipa-
skagi. Han ár full og börjar med ett at gitía
sin hustru mycket stryk och likasá en idiot,
som ár hans son. Jóns dottcr, som ár i kon'
firmationsáldren, och hans gamla mor slippa
frán med bara lite stryk, och den gamla gum-
man tackar ocksá för denna válfágnad med
tárar i örgonen. / hemmet voro ock tvá andra
kvinnor, Jóns syster och en ^usin, den ena
med slát och den andra med ^nö/ig spetálska.
Kládda i svarta halsdukar hángde de utanför
mot en hög av torkad fárlort och lotíadc Gud.
In i detta arma hem k°mma nágra höga herrar
och frága efter Jón bonde. Hans hustru k°m-
mer fram och ságer dcssa frámmande herrar,
att hcnnes man blev hudflángd i förgár och
igár mördade han en man. Efter deita Jjoinn-
liga dád smyger husfrun ut. Förnámsta dam-
en i historien ár en hora. SkUdrat ár med
patos odören ur de spetálskesjukas sár och
lukten av rottnande hundar. Att dömma efter
denna bok skulle Laxness numera lida av sa-
dism. Han njuter intensivt av jt skddra lidanden
som bödlar och uslingar ástadkomma och
skulle passa bra i diktaturlándernas vanvettiga
grymmhet.
Enligt mángas mening ár detta den vársta
nidskrift om den islándska nationen som hit-
tills skrivits av denna jörfattare.
TVÁ MÁLARES UTSTÁLLNING
Þortíaldur Skúlason och Gunnlaugur Scheving
hava nyss utstállt ganska mánga tavlor. De
tillhöra de frámsta kjaddmálarne i landet. Hela
utstállingen visade ocksá detta. Prisarna pá
tatílorna Voru högre án man förr har hört om.
En kostade 25000 kronor, och den var ett mon-
strum. En Jörstándig man sade om denna
tavla, att han ej ville hava den pá sin vágg
om han sá fick 25000 kr°nor betalt. Det sál-
des litet pá utstállingen, och cndast lill köpara
pá cn sádan kulturnivá att de tro att kejsarens
nya kladcr áro varma.
ATHS. RITSTJ.
Gera má ráð fyrir, að ýmsum komi kynlega
fyrir að sjá slíka listdóma sem þessa á sænskri
tungu í Hclgafelli. Þó er líklegt, að menn verði
þess varir við" nokkra sjálfsprófun, að það,
sem einkum stingur þá f augu, er ekki það
sjaldséða fyrirbrigði, að grein á erlendu máli
birtist í íslenzku tímariti, né heldur verði þeim