Helgafell - 02.12.1943, Síða 82

464
HELGAFELL
sú spurning fyrst fyrir, með hvaða hætti hinum
sænska höfundi hafi orðið kunn bók H. K. L.
og myndsýning Þ. Sk. og G. Sch. við þaö
samgöngubann, sem nú ríkir. Mönnum mun
þykja undarlegast að lesa á erlendu máli^ , ,list-
dóma“, sem ritaðir eru af slíku menningarleysi,
bæði aS efni og orðavali, þótt marga kunm
máski að ráma í, að þeir hafi einhvern tíma
séð eitthvaö þessu líkt á íslenzku. Það mun
mála sannast, að þeir, sem eru sæmilega kunn-
ugir almennum rithætti í erlendum blöðum og
tímaritum, minnist einskis, sem jafnist á við
framangreinda „gagnrýni" að endemum, nema
ef til vill listdóma Júlíusar sálaða Streichers í
hinu alræmda blaði hans Der Stiirmer.
Ef til vill hnykkir mönnum þó enn meir við
þær upplýsingar, aS listdómar þessir eru tekn-
ir úr alkunnu blaði samvinnumanna. Islenzk-
um Jesendum finnst að sjálfsögðu andi og efni
slíkra ritsmíöa koma illa heim við þau kynni,
sem margir þeirra hafa haft af heimilisblaSi
sænsku samvinnufélaganna, ,,Vi“, fjöllesnasía
blaði á Norðurlöndum, þar sem ýmsir hinm
fremstu skálda og listdómara Svía hafa um
langt skeið gert garðinn frægan og aldrei brugð-
ið út af hinni alkunnu sænsku kurteisi og virðu-
leik, svo að kunnugt sé. Jafnframt hefur ávallt
ríkt þar hið fyllsta frjálslyndi í garS nýrrar
listar, jafnvel þótt höfundar hafi fariÖ næsta
geyst og djarflega um lítt troðnar slóöir. Les-
endur Hejgafells munu minnast dæmis um þetta
úr maí-heftinu 1942, er birtur var þar ritdóm-
ur, sem kom í ,,Vi“, rétt fyrir jólin árið aðut
um sænska þýðingu á „Lady Chatterley’s
Lover”, þar sem þýðandanum voru veittar
þungar og rökstuddar ákúrur fyrir þá „limlest-
ingu" á bókinni að fella úr henni ítækustu
kaflana. Sænskir samvinnumenn hafa einmitt
þótt fyrirmynd annarra félagsbræðra sinna um
áhuga og skilning gagnvart andlegri menningu,
eigi síður en verklegri og viÖskiptalegri. Þetta
hafa íslenzkir samvinnumenn og vitað, enda
hafa þeir gert sér títt um kynningu við sænsk-
an samvinnufélagsskap og forkólfa hans, sótt
til SvíþjóSar menntun sína, sumir hverjir, og
oft og einatt setið þar mikils háttar samvinnu-
mannamót, jafnvej alþjóðleg, og aS sjálfsögðu
fara þau menningarkynni fremur vaxandi en
minnkandi að styrjöldinni lokinni.
Það er líka fyrst og fremst vegna slíkra unn-
enda sænskrar samvinnumenningar og annarra
æðstu ráðamanna samvinnufélagsskaparins hér
á landi, að Helgafell sýnir hér íslenzka mynd
í erlendum spegli með eftirminnilegum hætti.
Greinarnar hafa verið þýddar á sænsku fyrir
Helgafell úr hausthefti Samvinnunnar 1943,
þar sem þær standa orði til orðs á íslenzku
með fangamarkinu J. J. undir. Sennilega hefði
þó ekki þótt fært að beita þessari aðferð, vegna
sæmdar og viðskiptahagsmuna Jandsins, ef
ekki stæði svo á, að samgöngur við Svíþjóð
mega heita óhugsanlegar nú um sinn. Þess
verður að vænta, að áður en slíkar hömlur
falla brott, hafi hinir raunverulegu forráða-
menn íslenzka samvinnutímaritsins gert ráð-
stafanir til þess, að vér eigum ekkert á hættu
um það framvegis, að ábyrgðarlaus skrif f mál-
gagni þjóðnýtra og alþjóðlegra samtaka gefi
svo óhrjálegar og alrangar hugmyndir út á við
um menningarstig íslenzkra samvinnumanna og
íslenzku þjóðarinnar yfirleitt sem þessar grein-
ar með fangamarkinu J. J. Hjá slíkum aðgerð-
um verður sýnilega ekki komizt, jafnvel þótt
einhverjir áhrifamenn margnefndra samtaka
kunni enn að Iíta svo á, að andlegar afurðir
með því vörumerki hljóti að vera íslenzku þjóð-
inni sjálfri jafn boðlegar eftirleiðis og hingað
til.