Ský - 01.04.2007, Blaðsíða 38

38 sk‡
„Skýrast sé ég litina með lokuðum augum eða í myrkri. Þó greini
ég þá vel með opnum augum í björtu, ef áhrifin eru sterk að öðru
leyti. Mér finnst litirnir sitja í augunum eins og eftirmynd af björtum
hlut, ef horft er í skugga … Litirnir sem ég sé, eru af öllum hugs-
anlegum tilbrigðum og hafa ýmislega lagað form. Allir hafa þeir ein-
hverja áferð og sérstaka hreyfingu. Þeir eru ýmist fastir, loftkenndir
eða fljótandi. Séu þeir fastir eru þeir oftast svipaðir vefnaði að áferð,
gljáandi eins og atlask eða mattir eins og crepe.“
Þennan hæfileika hafa margir frjóir tónlistarmenn og hefur hann
verið tengdur ríkri sköpunargáfu.
Af þessum vitnisburðum verður ekki dregin önnur ályktun en
sú að Ásta Sigurðardóttir hafi haft fjölþætta hæfileika til sköpunar
á ýmsum listsviðum og verið gædd talsverðri eðlisgreind. En sitt er
hvað gæfa og gjörvuleiki, segir máltækið, og það átti eftir að sannast
á Ástu.
Bóheminn Ásta
Af lestri bókar Friðriku um Ástu verður ljóst að á árunum í Kenn-
araskólanum mótast hún mjög af þeim uppreisnaranda sem svífur
yfir vötnunum í andrúmi eftirstríðsáranna. Mikil stéttaskipting í
Reykjavík, þar sem munurinn milli fátækra braggabúa og sterkefn-
aðra stríðsgróðamanna blasir við hverjum sem vill sjá, blæs henni í
brjóst djúpstæða andúð sem beinist gegn flestum viðteknum gildum
og viðhorfum. Hún vill skapa sína eigin framtíð, óbundin af grónum
hugmyndum um það hvað sé viðeigandi og skikkanlegt fyrir sveita-
stúlkur og kennslukonur.
Þegar Ásta var hálfnuð með námið í Kennaraskólanum árið 1948
kynntist hún ungum listnema, Jóhannesi Geir að nafni. Með þeim
tókust ástir og Ásta varð barnshafandi og eignaðist soninn Geir
Regin Jóhannesson það sama ár. Það vakti gríðarlega hneykslun og
umtal að hún hélt áfram að sækja tíma í skólanum meðan hún var
barnshafandi og þegar barnið fæddist tók móðir Ástu það í fóstur en
hún hélt áfram námi. Samband hennar við Jóhannes Geir flosnaði
upp þegar hann hélt til náms til Kaupmannahafnar.
Starfslið og nemendur Kennaraskólans klofnaði í tvær fylkingar
með og á móti Ástu þegar þetta gerðist. Sumir töldu þetta framferði
hneykslanlegt og algerlega ósamboðið uppfræðara barna en aðrir
töldu þetta einfaldlega dæmi um frelsun kvenna og sjálfsögð mann-
réttindi. Ísak Jónsson kennari fór fyrir andstæðingum Ástu og reyndi
að koma í veg fyrir að hún fengi að ljúka prófi. Ásta vísaði til laga um
rétt sinn og lauk prófum með glæsibrag. Að því loknu gekk hún um
skólann með auglýsingaspjöld sem á var letrað: cand. sprikl og cand.
sprell og mætti í hverja stofu og stillti sér upp með spjöldin. Þetta
gerði hún Ísak til háðungar en eftirlætisorðtæki hans við nemana var:
„Þegar þið eruð orðin kennarar dugir ekkert sprikl og sprell.“
Þessi frásögn sýnir svo ekki verður um villst að uppreisnarsegg-
urinn Ásta hafði talsvert bein í nefinu og var tilbúin til að ögra yfir-
boðurum sínum með áþreifanlegum hætti.
Í bók Friðriku er engin dul dregin á að samband Ástu og Jóhann-
esar Geirs og slit þess urðu Ástu afar þungbær og skipbrot æskuást-
arinnar bjó um sig í sál hennar.
Í bókinni er módelstörfum Ástu lýst þannig að hún hafi gengist
upp í því að vera nakið módel og umgengist nektina frjálslegar en
fyrirsætur á þessum árum almennt gerðu. Þannig hirti hún ekki um
að fara í slopp þegar hlé var gert á teiknikennslu heldur gekk nakin
um ganga og stofur skólans með blóm í hárinu og sígarettu. Þegar
haft var orð á þessu við hana sagðist hún einfaldlega vera á vinnuföt-
unum.
Friðrika lýsir lífi bóhemanna í Reykjavík á þessum árum svo:
„Það er í tísku að vera bóhem í Reykjavík og þar ganga ungir
listamenn fremstir. Líf og list birtir hástemmdar greinar um bóhemlíf
listamanna í París í upphafi aldarinnar. Þangað eru fyrirmyndirnar
sóttar. Að lifa hátt og deyja ungur frá ósköpuðum snilldarverkum.
Það er lykillinn að ódauðleikanum. Sameina skemmtun og þjáningu.
Gáska hins ljúfa lífs og alvöru listarinnar. Ekkert má fjötra þann sem
gefur sig listinni á vald. Allra síst smáborgaralegt lífsmunstur. Hinn
frjálsi andi skeytir hvorki um siðvenjur né reglur. Hann skemmtir
sér.“
Ásta Sigurðardóttir
„Svo áttaði hún sig hægt og hægt.
Hún hélt í fyrstu, að það væri illur
draumur. En svo kom veruleikinn
sjálfur í ljósmál. Allt þetta hræðilega
hafði í raun og veru gerst.“
Úr sögunni: Kona Símonar frá Kýrene.
Ásta gekkst upp í því að vera nakið módel.