Skírnir - 01.01.1942, Qupperneq 99
Skírnir
Njáls saga
97
upphafi, og í lok forleiksins tengjast þeir Gunnari, en
hann er höfuðpersónan í fyrsta kafla þríleiks örlaganna,
er vér köllum Njáls sögu. Með þessum hætti fær forleik-
urinn ótvíræðan heildarsvip, en þó er hann inngangur
sögunnar allrar.
Þá er I. kafli. Mjög er það eftirtektarvert, hvernig höf-
undur notar 1. þáttinn, utanför Gunnars. Hlé verður hér
á meginfrásögninni. Lesandinn hefir það í huga, að ógæfu-
samlegum þunga atburðanna var að Gunnari stefnt í lok
forleiksins. Ógn tragiskra örlaga varpar skugga sínum á
ævintýrið. Þannig hefst hin raunverulega saga Gunnars,
ærið glæsileg, en orpin þungum grun. Og í lok þessa stutta
þáttar tengist frásögnin aftur forleiknum, þar sem honum
sleppti, og orð Njáls létta öllum efa um það, hvað Gunn-
ars bíði: barátta, sem vandséð er, hversu ræðst.
Ýmsum, sem um Njáls sögu hafa skrifað, hefir orðið
nokkuð tíðrætt um utanfararsöguna og þótt hún bera ærið
mikinn skröksögu keim. Er og auðfundið, að höfundur
lætur hér leika við lausara taum en oft annars. En hitt ber
vel að athuga, að utanfarar saga Hrúts í forleiknum og
sagan um utanför Þráins og Njáls sona í II. kafla skipa
nákvæmlega sams konar sess, hvor á sínum stað. Hér er
því um að ræða óræk stílbrögð höfundarins. Hlé verður
á meginfrásögninni meðan atburðirnir sækja í sig veðrið,
og jafnframt er bent til þess, sem fram muni koma. Þátt-
um þessum er því þannig fyrir komið, að við þeim verður
ekki haggað, hvað sem hver segir um sannfræði þeirra.
Slíkt gildi hafa þeir fyrir heild sögunnar og samsetningu
hennar. Vafalaust hefði höfundur Njáls sögu kunnað ráð
til að haga frásögn sinni á annan veg, ef hann hefði vilj-
að. En þetta er gert af ráðnum hug, þótt ýmsir og þeir helzt,
sem halda vilja fram sannfræði sögunnar, kjósi að kalla
þetta útúrdúra, sem bezt væri að vera laus við. Höfundur
Njáls sögu fer sínar eigin leiðir, en varlega verður honum
um það brugðið, að hann geri þarfleysu útúrdúra. Ég
skal nefna eitt dæmi, kaflann um viðureign þeirra Berg-
þóru og Hallgerðar í I. kafla. Sá þáttur er einn hinn snjall-
7