Morgunblaðið - 21.07.1973, Blaðsíða 19

MOR/GU(NBL,AÐIÐ — LAUGARDAGUR 21. J0LÍ 1973
19
Onnur valdataka Ferons
Juan Peron
VINSÆLDIR Juan Perons
í Argentínu dvínuðu aldrei.
þótt hann væri sautján ár
í útlegð. Sennilega er það
einsdænri. í forsetakosning.
unum, sem fram fara á
næstunni, er hann öruggur
um stórsigur. Framundan er
önnur valdatakan á löngum
og stormasömum valdaferli
Perons.
Hann er a'ð vísu oirðiinn 77
ára gamailtt, en hðittiaan er sögð
ágæt. Kaninski hefur hiairun ekki
eins geysásterk tök á argen-
tiiinisikiuim verkaimönmum og þeg-
ar hann var untgur, fuillur £if
íífiaþrátti og með hina dáðu
Bviitu konu siinia sér við hlið.
Bn á útliegðairárumium fengu
vakkaár hans á siig undiarlegan
dýrðarljóma.
Peron er nokkuirs koruar
frelisari í. au gum venjuiiegs
fól'kis. Stefnam, sem við hann
er kennd, peroniisimimn, hefur
fengið á siig trúartegt yfir-
bragð. Ennþá diuilarfyilri Ijómi
virðisit stafa frá minninigu
Eviitu, sem ánida'ðist 1952, þeg-
a.r hún vair eininiþá un.g og fög-
ur.
Smurt lik Eviitu hvíiliir ennþá
á siijfurbörum i úthverfiinu
Puerta de Hierro norður aí
Madniid, þair sem Peron dviaild-
óist lengst af í útlegðin ni. Andd
henmar liflir enn og erigu er
Ilifcara en margir Argenitinu-
menn trúi því að nýtt blóma-
skeið hefji'St, þegar Peron
kemst afitur tdl vailida. Skýring-
anna er að leitia í sögu Peroms
og peronismiains.
Launsonurinn
Peron átti skozka ömmu og
var laumisoniur auðugs landeig-
anda af spönsfcum uippruina,
en taldi siig aldriei til argetn-
tinwku yfiirstéttaniimniar, sem er
hreyfciin af tengsil'uim sínum við
Evrópu. Hann lagði þveirit á
mótii áherzliu á aið hann hefði
Indiánablóð frá móður simmi,
sem þrátt fyrir auð, frægð og
völd sonar síins héllit áfram bú-
skap á grýttri jörð i Patagóniíu.
Peron hefur al'lttaf taiið siig
mann ailiþýðuinnar, þóitt vöild sin
ætti hanin upphaflega að þaikfca
fraína síinuim í hemium og
tengslum við yfir’stótitiina.
Uppruni EVi'tu, annarrar eiig-
imkonu hans og pólliltfelís sain-
herja, var undiairlegia llíkur. Hún
var einnig óskiilgetin, faðir
hennEir var einnig landeiigandi
á pampasslébtuinná í fyilfciniu
Buenos Aires, en móðir henn-
ar tiJlheyrði stótt verkailýðsiins
og barðist í bökfcum.
Auðugir ættiingjar Eviltu af-
neituðu henni, þegair fiaðlr
hennar lézt, og hún varð að
brjótast áufram af eiigim ramm-
leiik. Hún lék í ýmite konar
ómerkitegum úitvarpsledkriibum
og þriðja flokks kvilkmyndum
og kom meðal annans fram í
hlutverkum lafði Haimiilton og
EMtsabetair dirotbnimgair I. Bn
einkum lagði hún sxg fram um
að koma sér í kynni við valdia-
milklia stjómimálamenn., þar á
meðal Peron.
„Skyrtulausir44
Peron tók ölil völd í sinar
hendur 1946 (hann hafði þá um
nokkurt skeið sefiið í ríkis-
stjórn og ráðið mestu að tjalda-
baki) með aðferðum, sem þá
höfðu aiídirei þekkzt í Argem-
tínu. Hairnn réðst tiii aitlögu
gegn minnihiiut'a ríkra manna,
sem réðu lögum og lofum í
stjórnmáiliailífimu, og gerðist for-
ingi „hiininia skyrtuilausu", það
er verkamanma í borgum og
bæjum Argenitímu, sem aiita f
höfðu veriið utiaingairðs í stjóm-
máOum liamdsfins.
Peron vair sakaður um fas-
iistaiaðferðir, þar sem hann
braut sjálfstæð verkallýðBfélög
á bafc aftur með stöðugum of-
sóknum og seitti þess í stað á
stofm verkailýðssamband, sem
hainin stjórniajði í raiun og veru
sjál'fur ásamt Evátu.
Hinis vegar gerbreytti hann
llifi hinna skyrtuiausu. Hamm
veitti þeim aiuknia atvinnu,
bætti launakjör þeirra, setti
féiagsmálailögigjöí, sem var
éinsdæmi, og veititd þeiim stolt
og trú á rnátt síinn og megin.
Þegar Perom þóitti miikið við
ldggj'a kailiia'ði hamn verkamenn-
ina út á göbumar og hundruð
þúsunda þeirra hylllitiu hann og
Evitu.
Gegn kirkjunni
Falll Perons átti ekki sázt
ræöur i útliistöðum hains við
kaþólsku kirkjuna. Hann svdpti
hana forréttimdum, sem hann
hafði veiitt hennli sjálfur, og
lokaði kaþólskuim sköl'um. Páf-
i'run bannfærði hann og ráð-
herra hans. Trúaðir forinigjiar
í herafíanuim gerðu uppreism
og hainn neyddiisit til • að fllýja
ttil Paraguay í fallllbysisubáit ár-
ið 1955.
En vinsæidiir hans höfðu
áður beðið hnekki, ekki sizt
efibir að Eviita dó úr kraibba-
meind og mifcið aif ijómamum
blifcnaði. Hann hafði líka grdp-
ið til sífelOt harðari kúgumar-
ráðstafania. Hann varpaði æ
fteiiri and®tæðinigum í famgelsd,
þegar hann tailldi stjóminni
stafa hætta frá þeim, þótt eing-
iinn andistæðiinigur stjórnarinn-
ar virðisit á hiinm bóginn hafa
verið lifiátinn, jiafmvel ekki þedr,
sem gerðu uppreisn.
Argenitínumenn voru sviptir
mörguim mam.nróttimdum og
það virðiist hafa venið ástæðan
tiiil þeas að kirkjunnar menn
létu til skarar skriða með þeim
afi'eiðiinguim að uppreisn var
gerð og Peron var steypt aí
stóii.
Falll Peroms átti einnig rætur
í mörguim vandiaimáium, sem
enn eru óieyst. Þótit lifskjör
himna skyrtuttausu bötnuðu
veruiega, leiddu laumaihækkaniir
till óðaverðbólgu. Kjötútflutin-
ingur miinmkaði vegna auk-
inniar kjötneyziu hinna skyrtu-
iausu svo dæmli sé nefint og
greiðsilujöflniuiður varð óhag-
stæður.
Peron eiignaðils't marga vold-
uga óviini. Hanin barðiist gegn
áhrtfum eitendma fynirtækja i
argenitínskum efnahagsmálum.
1 uitanirífcismállum barðist hann
gegn yfirgnæfiandd áhrifum
Bandarikjamainnia í máiefnum
Rómömisku Amerífcu. Hann
barðist ðinnllig gegn yfirráðum
Breta á F aiklaind.se j'j um.
Von sósíalista
Sögu Perons og i>eronism-
ainis var þó síðuir en svo lokið
þótt hianin hrökkllaiði'St frá völd-
um. Nú er svo komið að mað-
uriinm, sem vair e'ltt sinn kaildað-
ur gamaldags fasiisti og einræð-
dsherra, er eiin helzta von arg-
enitímskra sóstíai'liisita um þjóð
f élagsby iltlinigu.
Þvi er gleymt að Peron fór
á sínium tírna tiil BenMmar og
Rómar og liaiuk iofsorði á þrótit-
miiklia stefinu, sem bamm kvað
fyigt í þessum höfuðborgum
fyrir stríð. Nú er sagit, að sa>ga
Perons og valdatima hans hafi
verlð rainigtúlkuð og hane hafi
aldrei verið eiinis Sliæmur og
sagt hiafi verið. Svlipuð orð hafa
veitiið iátin fallia um margar
uimdeiildar stjómir.
Því er hei’Jdið fram, að úr
því að Mussolimi gat færzt frá
sásíialliisma ifi'll fasiilsma sé engim
ásitæða ifiiil að ætila amnað en
Peron geti fært sig í öfuga ábt.
Bn hainin vinðisit naiunar sbefina
að þvi að koma á styrkrli stjórm
án róttækra breyitdnga — rmark-
miðd, sem herirnn gaifst upp á,
þegar hainm ákvað að fieyfia
flokk perondtsiía á nýjam leifc,
bauð Peron heiim og efintíi til
kosininga.
Þótt Peron væri á sínum
tímia Mkt Við Hifiler og Musso-
fiimtt sver hamn sdig fremur I
ætt Við suður-aimeris'ka stjónv
málaformigja með míkið per-
sónufylgi að ba-ki, sem hefð er
að brjótiist t’il vialda — svo-
kaliiaða „oaud'i'iilos“.
Hann þykir einina helzt
miiinma á Juan M'ainued Rosais,
sem rikti í Argentímu á árun-
um 1835 itl'll 1852 með harðrl
hendi og með stuðniingi iand-
búnaðarverkamiainna. Mumur-
inn var sá, að Peron var
ismeyg'degri og naut sbuðntiimgs
verkaimanina í bæjum.
Manued Rosas dó I útlegð,
frelei iheiFia.n San Martin dó 1
útlegð og Peron virtist ætla að
fylgja þes'saiti hefð þangað til
í fyrra, þegar stjóm herfor-
inigia.nna undl'r forystu Aiej-
andro Baimus.se, hershöfðinigja,
gafsit upp á sex ára alræði og
ákvað aið snúa afltur til búða
sinna.
Þjóðarsættir
Þrjú ár eru lli'ðdn siðan Lam-
uiase hófst haindia um tídraunfir
itdd að koma á þjóðarsáttuim,
„Gran Aeuerdo Nadkmad". I
þeim tiCiraunrjim var þátttafca
peronista nauðsymlieg. Nú hef-
ur þetita hiutverk faddið peron-
iistum og Peron í skaut.
Stefna Peronis kaililast þjóðar-
viðreisn og er jafn óljós og
steínain, sem hann fylgdi á
fyrri valdaárum sínum, en
miarkmlið hiaims er að saimefina
þjóðemiastefn.u, þjóðfélagsiegit
Framh .á bls. 24
Peron snýr aftur úr útlegðinni 20. júní.
Peron i útlegðlnni á Spáni ásamt Canipora og Franco þjóðar-
leiðtoga.