Lögmannablaðið - 01.12.2005, Blaðsíða 32

FORSETI ÍSLANDS braut blað í
stjórnskipun ríkisins hinn 2. júní 2004
með því að synja lagafrumvarpi sam-
þykktu af Alþingi staðfestingar með
vísan til heimildar í 26. gr. stjórnar-
skrárinnar. Áður en kom til þess að
synjunarvaldi eða málskotsrétti forseta
var beitt höfðu fræðimenn á sviði
stjórnskipunarréttar fjallað takmarkað
um efnið. Aðallega höfðu Sigurður
Líndal og Þór Vilhjámsson tekið málið
til skoðunar áður en höfundur þessa
pistils blandaði sér í þá umræðu með
grein sem birtist í afmælisriti til heiðurs
Gunnari G. Schram sjötugum, sem
kom út árið 2002. Í niðurlagi þeirrar
greinar leiddi höfundur rök að því að
kæmi til beitingar 26. gr. stjórnarskrár-
innar mundi leiða af því stjórnskipu-
legt klúður. Það kom svo á daginn en sú
saga verður ekki rakin sérstaklega hér.
Í kjölfar þessarar ákvörðunar forset-
ans varð ljóst að endurskoðun á
lýðveldisstjórnarskránni væri óum-
flýjanleg, sem hefur hvað ákveðna
þætti varðar verið skotið á frest í 60 ár,
meðal annars um stöðu forsetans.
Pólitísk samstaða ríkir um að ráðast í
endurskoðun stjórnarskrárinnar og
eins og flestum er kunnugt skipaði for-
sætisráðherra í byrjun þessa árs nefnd
níu manna, eftir tilnefningu allra
stjórnmálaflokka sem sæti eiga á
Alþingi, til að vinna að endurskoðun-
inni. Á hún sérstaklega að beinast að
æðsta stjórnskipulagi ríkisins, skipan
framkvæmdavaldsins og skipan dóms-
valdsins (I., II. og V. kafla stjórnar-
skrárinnar), eins og fram kemur í
fréttatilkynningu forsætisráðuneytisins
frá 4. janúar 2005. Jafnframt var
skipuð nefnd fjögurra sérfræðinga á
sviði stjórnskipunarréttar og stjórn-
málafræði til að starfa með nefndinni.
Þessu til viðbótar starfar lögfræðingur
forsætisráðuneytisins með nefndinni.
Af þessu merka tilefni eru þessar
hugleiðingar settar á blað, ekki síst til
að hvetja lögmenn til að sýna þessu
mikilvæga máli athygli og láta það til
sín taka. Reyndar þurfa margir koll-
egar engrar hvatningar við í því efni og
hafa eflaust nokkrir tekið þátt í þeim
ráðstefnum sem þegar hafa verið
haldnar að tilstuðlan stjórnarskrár-
nefndarinnar til að örva umræðu um
þau álitaefni sem uppi eru og skýra
þau. Fyrir þá sem ekki vita heldur
nefndin úti heimasíðunni www.
stjornarskra.is þar sem fram koma
gagnlegar upplýsingar, m.a. fundar-
gerðir nefndarinnar. Ljóst er að stjórn-
arskrárnefndin og sérfræðinganefndin
eru að viða að sér miklu efni um
stjórnskipun þeirra lýðræðisríkja sem
við viljum bera okkur saman við. Þá er
hafin umræða um einstaka efnisþætti
innan nefndarinnar. Af síðustu fund-
argerðum má ráða að nefndin vinni nú
að áfangaskýrslu sem áætlað var að
kæmi út nú í haust. Mikilvægt er að
slík áfangaskýrsla fái góða efnisum-
fjöllun í þjóðfélaginu og gæti Lög-
mannafélagið til dæmis tekið hana til
umfjöllunar á sínum vettvangi.
Skipunarbréf stjórnarskrárnefndar-
innar gerir ráð fyrir því að hún skili til-
lögum sínum í ársbyrjun 2007 en þá
eru einvörðungu nokkrir mánuðir til
næstu Alþingiskosninga, sem verða í
maí það ár. Ef einhugur ríkir meðal
nefndarmanna um niðurstöðu ætti sá
tími að nægja til kynningar og
umræðu í þjóðfélaginu og á Alþingi.
Hann er hins vegar mjög knappur ef
nefndin er ósammála um veigamikila
þætti stjórnskipunarinnar. Í ljósi þessa
er nauðsynlegt að boðuð áfangaskýrsla
komi fram sem fyrst. Hún þarf að
geyma umfjöllun á helstu álitaefnum
sem fjallað er um í nefndinni og hvaða
sjónarmið eru uppi um útfærslu
þeirra.
32 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2005
Þórður Bogason hdl.
Endurskoðun
stjórnarskrárinnar