Tíminn - 24.12.1950, Page 33

33
Hún stóð í sömu sporum og neri bláar hénd-
urnar vandræðalega.
„Komdu hérna inn í eldtíusið, Helga mín;
mér sýnist þér ekki veita af hlýjunni," sagði
Þóra.
„Nei . . . Ég ætlaði ekki að stanza neitt. . .
Ég . . . ég ætlaði að vita, hvort það væri nokk-
ur leið . . . Nei, annars . . . Það er allt of mik-
ið . . . ég finn það . . Iienni vafðist tunga
um tönn.
Illur grunur greip Þóru. Hún leit á Snorra;
hann hélt áfram að skafa af sér snjóinn, en
þó grunaði hann víst það sama, ef hún þekkti
svipbrigði hans rétt. Þóra þoldi ekki þessa
óvissu lengur; hún gekk til Helgu, lagöi hand-
legginn um herðar hennar og sagði: „Hvað
hefur komið fyrir?“
„Hann Grimur minn var að lcoma heim áð-
an með stokkbólginn öklann og nær dauða
en lífi af kulda og þreytu. Buxurnar voru
sundurslitnar á hnjánum, því að hann varð
víst' að skríða mest alla leiðina. Hann sagði,
að það gerði nú ekkert til með sig, en það
væri verra með kindurnar; þær eru allar úti
ennþá.“
Þóra dró handlegginn ósjálfrátt að sér og
hrökklaðist nokkur skref aftur á bak, um leið
og hún stundi upp: „Þið ætlizt þó ekki til að
Snorri . . . .“ Einhver kökkur í hálsinum mein-
aði henni að ljúka setningunni.
„Ég sé enga aðra leið. Ef við missum kind-
urnár, liggur ekkert fyrir okkur nema sveitin,“
mælti Helga og skotraði augunum biðjandi til
Snorra. En þegar hún sá, að hann hélt áfram
að verka af sér fönnina í hægðum sínum,
hélt hún áfram: „Ég veit, að við eigum þetta
ekki skílið. Grírhur niinn héfur gért Svo margt
ykkur til óþurftar. Hann veit heldur ekkert
ium, að ég fór hingað; hefði aldrei gefið mér
leyfi til þess. Hann finnur víst til þess, ekki
síður.en ég, að við eigum helzt til lítið inni,
til þess að fara fram á slíka hjálp.“
„Þetta er meira en hjálp, Helga, nær væri
að segja fórn. Maöurinn minn er nýkominn
utan úr hríðinni og er sjálfur hvildar þurfi.
Þú sérð þaö sjálf, hvílik tvísýna þetta væri.
Hlustaðu á, hvernig þýtur í storminum. Þú
heyrir veðurgnýinn og finnur hvernig hríð-
in bylur á þekjunni. Og bráðum dettur nátt-
myrkrið á. Eru líkurnar fyrir því, að féð finn-
ist í þessu óveðri, ekki of litlar, til þess að for-
svaranlegt sé að stofna mannslífi í hættu, og
það undir sjálfa jólahelgina?“ Rödd Þóru
titraði af geðshræringu, er hún greip í hahd-
legg Snorra og bætti við: „Því segirðu ekkert,
Snorri? Hvað ætlarðu að gera?“
Snorri strauk snjóinn af hnífsblaðinú og
leit á konurnar til skiptis. Báðar elskuðu þær
innilega, önnur mann sinn, hin son. Báðar
höfðu spilað út sínum trompum og biðu nú í
ofvæni eftir ákvörðun hans . . . Honum hefði
fundizt það í meira lagi hjákátlegt, ef ein-
hver hefði sagt honum, t. d. í morgun, að
hann ætti eftir að leggja líf sitt í hættu fyrir
Grím, og það á sjálfum jólunum; svo mikla
fjarstæðu var varla hægt að hugsa sér. Núna
var barátta þeirra einmitt að ná hámarki.
Hann hafði strengt þess heit með sjálfum sér
að sigra í þessari baráttu, hvað sem það kost-
aði. Og nú komu örlögin honum til hjálpar.
Sigurinn var þegar unninn, ef hann aðeins
kaus heldur baðstofuhlýjuna en bylinn. Og
þó . . . .? Gæti hann í raun og veru hrósað
nokkrum sigri? Gat hann haldið að sér hönd-
um með góðri samvizku, meðan granni hans
var að missa lífsbjörg sína? Nei — og aftur
nei.
Það var illt að þurfa að fara út í þetta
manndrápsveður, en að heita ómenni var þó
helmingi verra. — Hann lokaði hnífnum, leit
á konu sína og mælti rólega: „Áttu nokkra
hressingu handa okkur?“
Hún þrýsti glóhærðu höfðinu að hálsi hans.
„Þú ætlar þá aftur út í hríðina?“
„Já, Þóra. Það sama hefði Grímur gert í
mínum sporum. Okkur er ekki alls varnað,
þótt illir séum,“ svaraði hann og brosti við
bláum augum hennar, sem nú voru rök og
kvíðablandin. „Óttastu ekki um mig, Þóra
mín. Ég er þaulkunnugur á dalnum, eins og
þú veizt, og Tryggur er mér betri en enginn.
Ef allt gengur vel, getum við verið komnir
aftur á sjöunda tímanum,“ bætti hann við.
Hún sefaðist og mælti: „Þú ert svo góður,
Snorri, að maður hlýtur að hrífast með þér.
Þín vegna skal ég reyna að vera hugrökk."
Þau héldu inn i eldhúsið öll þrjú. Kaffið
beið funheitt á könnunni. Snorri drakk tvo
bolla í flýti og týgjaði sig því næst til ferðar.
JÓLÁBLAÐ TÍMANS 1950
Þóra fylgdi honum fram í bæjardyr. „Guð
veri með þér,“ hvíslaði hún um leið og varir
þeirra mættust í djúpum kveðjukossi. Augna-
blik.i síðar var hann horfinn út í hríðina. Hún
sneri frá dyrunum eins og í leiðslu. Helga
sat enn við eldhúsborðið; augu hennar flóðu
í tárum. Þóra gekk til gömlu konunnar og
strauk henni blíðlega um herðarnar. „Nú sé
ég fyrst, hvað það var í raun og veru mikið,
sem ég bað um,“ mælti Helga skjálfrödduð.
„Það er satt, að þú baðst um mikið, en ég
lái þér það ekki; ég er sjálf eigingjörn í ást
minni. En nú þykir mér betra, að Snorri lét
ekki að mínum vilja. Göfuglyndi hans sigr-
aði, og með guðs hjálp mun öllu reiða vel af.“
Hún þagnaði og starði út í fjarskann. „En nú
skal ég koma með þér yfir og hjálpa til að búa
um fótinn á Grími,“ sagði hún og bjó sig til
feröar með Helgu.
Snorri hafði hríðina í fangið og sóttist,því
ferðin seint. Frostið var nístandi biturt og
veðurofsinn svo mikill, að hann varð að snúa
sér undan í verstu byljunum, til þess að ná
andanum. Svo var kófið þykkt, að ekki sást
nema 3—4 faðma framundan, og færðin
þyngdist óðum. En áfram þokaði honum þó
fram dalinn hægt og hægt. Tryggur skokkaði
ýmist við hlið hans, eða tók smáspretti fram
fyrir hann og hvarf sýnum litla stund, en
kom svo óðara til húsbónda síns aftuf.
Eftir um það bil klukkustundargöngu sá
Snorri grisja í háan klett gegn um hríðina.
Hann var þá kominn að Hvarfinu. Hér þrengd-
ist dalurinn og beygði til austurs. Snorri
fleygði sér í snjóinn í skjóli viö klettinn og
kastaði mæðinni. Tryggur settist við hliðina
á honum og leit á hann spurnaraugum. Það
var eins og hann væri að reyna að lesa af
svip húsbónda síns, hvort halda skyldi áfram
eða snúa til baka. Snorri var sjálfur í vafa
um, hvað gera skyldi. Var það ekki óðs
manns æði að fara lengra? Náttmyrkrið datt
óðum á og líkurnar minnkuðu sífellt fyrir því,
að fénu mætti bjarga. Og var hann ekki bú-
inn að gera skyldu sína? Var hægt að krefja
hann um meira? Þetta var vilji örlaganna og
ekki var hann þess umkominn að breyta rás
þeirra. Grímur hlaut að taka út þann dóm,
sem hann verðskuldaði. Eða var þetta próf-
steinn á manndóm hans sjálfs?
Hann beitti öllu viljaþreki sínu, reis á fæt-
ur og byrjaði aftur barninginn móti hríðinni.
Hér við Hvarfið náði veðurofsinn hámarki.
Snjór og loft hrærðist saman í eitt og mynd-
aði óslitna, rjúkandi röst. Hvað eftir annað
tók hann andköf og hraktist aftur á bak, og
stundum varð hann að skríða á fjórum fót-
um, til þess að veðrið fleygði honum ekki flöt-
um. Verst var að halda augunum opnum, því
að snjórinn lamdist svo fast framan í hann,
þar sem lambhúshettan hlífði ekki. Hann
fann hvernig krafturinn þvarr smátt og
smátt og óttinn við að verða úti byrjaði að
læðast að honum.
„Snúðu við heimskingi, áður en þú gefst
upp,“ hvíslaði einhver ísmeygileg rödd að
honum. „Heima bíður þín yndisleg kona með
óþreyju, — uppljómuð baðstofa af jólaljós-
um og notalegur hiti frá rauðkynntum ofni,
bráðfeitt hangikjöt og rúsínuvellingur, —
friðsælt jólakvöld. — Hvað varðar þig svo
um fleira? Þú ert búinn að leggja meira en
nóg á þig fyrir Grím, þótt þú gangir ekki í
opinn dauðann fyrir hann. Það verður hver
að hugsa fyrst og fremst um sjálfan sig, ef
hann á að geta hjálpað öðrum.“ Og aftur
söng í eyru honum: „Snúðu við, snúðu við,
snúðu við.“
„Þú ert ódrengur og ragmenni, ef þú held-
ur ekki áfram — áfram — áfram,“ hvíslaði
önnur rödd, en hún var miklu veikari.
Honum varð sífellt erfiðara um sporið. Það
var eins og fæturnir neituðu að flytja sig
hver fram fyrir annan. Þeir hægðu meir og
meir á sér, og að lokum stóðu þeir alveg
kyrrir í sömu sporum. Það var tilgangslaust
að þrjózkast lengur.
Hann kallaði á Trygg, en fékk ekkert svar.
Hann kallaði aftur, hærra en áður, og beið
nokkra stund, það fór á sömu leið, — eng-
inn anzaði honum nema ömurlegur veður-
gnýr stórhríðarinnar.
Grímur í Innri-Hlíð reis upp í rúminu og
nuddaði augun. það var orðið koldimmt í
baðstofunni. Hann hafði vist legið i einhverju
móki. Allt í einu tók hann viðbragð. Var
hann orðinn vitlaus, að flatmaga í bælinu
eins og fábjáni, og kindurnar allar frammi á
dal? Hann fleýgði sænginni út í horn og
spratt fram á gólf. í sama bili kenndi hann
stingandi verkjar í öklanum, sem vafinn var
í reiíar, og þá mundi hann allt. Hann skreið
upp í rúmið aftur og dró sængina upp undir
höku. Honum var víst nauðugur einn kost-
ur að liggia, úr því að ómögulegt var að nota
löppina. Aidrei hafði hann verið jafn um-
komulaus og vanmegnugur, allt frá því að
hann lá hvítvoðúngur í vöggu. Aumari jól
mundi hann aidrei lifa. — Ennþá var sami
ö úiubylurinn eftir veðurhljóðinu að dæma,
og svona gat hann hríðað áfram dögum sam-
an. Það var ekki beinlínis skemmtilegt verk,
sem beið hans, þcgar upp stytti og fóturinn
yrði jafngóður. Hann sá sjálfan sig í huganum
rölta tií og frá um dalinn, kanna skaflana
með langri stöng og grafa hvern rolluskrokk-
inn upp af öðrum. Þyngri raun varð ekki lögð
á neinn bónda. Kindurnar voru mesta yndi
hans í lífinu. Allt frá því að hann var barn,
beið hann sauðburðarins með mikilli óþreyju
á hverju vori, því að skemmtilegri verur en
lítil lömb var ekki hægt að hugsa sér. Hann
þekkti allar sínar kindur með nafni, 85 að
tölu. Hver einasta þeirra hafði alizt upp und-
ir handarjaðri hans og árvökru eftirliti. Þær
voru nátengdar honum, hluti af honum sjálf-
um, líf af hans lífi. Og nú voru þær allar
farnar. Aldrei mundi Freyja koma hlaupandi
með fagnaöarjarmi á móti honum, eins og
hún var vön að gera, þegar hann kom i fjár-
húsið til að gefa á garðann. Aldrei gæti hann
þuklað framar um bakiö á Brynju og fund-
ið þennan svellgróna og fágæta spjaldhrygg
í greipinni, og aldrei mundi Dúfa þiggja óft-
ar deig úr hendi hans og kitla hann í lóf-
ann með snoppunni. Hann hafði haft sér-
staka ánægju af að hygla henni vel; það
brást sjaldan, að hún skilaði vænstu tvílemb-
ingunum af fjalli.
Já, þær voru allar farnar með tölu og
bjargræðisvonirnar urðu þeim samferða.
Bara að hann sjálfur hefði fengið að fara
með þeim, þá hefði hann að minnsta kosti
losnað við að verða stimplaður sveitarómagi.
Sveltarómagi. Ljótara orð var ekki til í mál-
inu.
Æ . . . Bara að hann hefði nú ekki asnast
til að láta út í morgun. Og þó . . . Það hefði
ekki orðið að sök, hefði hann tekið eftir stein-
skrattanum, sem varð honum að fótaskorti.
Hann hafði víst haft hugann við eitthvað
annað en götuna, sem hann gekk. Bíðum við.
Um hvað hafði hann eiginlega verið að
hugsa? Jú, nú mundi hann það. Hann hafði
verið svona niðursokkinn í að brugga ná-
granna sinum vélráð. Ófagrar hugsmíðar á
aðfangadegi, enda höfðu þær komið honum
í koll. Var þetta annars ekki einhver bending
frá æðri máttarvöldum um það, að hann ætti
að láta staðar numið á þeim vegi, sem hann
hafði lengst af gengið hingað til? Hvað sá
vegur var kallaður og hvert hann lá, vissi
hann lítið um, en það mátti kalla hann veg
hefnigirni og mannvonzku og hann lá áreið-
anlega eitthvað langt niður í myrkradjúpin,
þar sem veldi hins illa var allsráðandi. Var
þetta ekki bending um, að hann ætti að leita
að annarri leið, — leið, sem lægi upp á við í
áttina til ljóssins, leið trúmennskunnar og
kærleikans.
Það birti allt í einu í gömlu baðstofunni.
Móðir hans kom inn sparibúin með tvö stór
kerti í höndunum. „Gleðileg jól,“ mælti hún
og festi kertin á borðið milli rúmanna. Svo
beygði hún sig niður að syni sínum og kyssti
hann á ennið. „Gleðileg jól, mamma. Er
klukkan orðin 6?“
„Já, þú hefur sofið á fjórða tíma. Hvern-
ig líður þér í fætinum?"
„Ég finn lítiö til í honum, þegar ég ligg, en
ekki þoli ég að stíga í hann ennþá.“
„Þú verður bara að taka þessu rólega, þetta
batnar von bráöar,“ mælti hún og skóf hél-
una af einni rúðunni á stafnglugganum.
Hann svaraði ekki, en leit á móður sína með
undrunarsvip. Hvernig gat nokkur maður
verið rólegur í hans kringumstæðum? Það
var hægara sagt en gjört. Hann skildi ekk-
ert í þvi, hvað móðir hans gat tekið hlutun-
um léttilega. Það var engu likara en hún ætti
einhvern óvæntan fögnúð í vændum, eftir
andlitsbragði hennar að dæma. Við flöktandi
birtu kertaljóssins sá hann, hvernig hún
þíddi héluna smám saman af rúðunni, hall-
aði sér áfram yfir borðið og horfði út i hríð-