Tíminn - 11.02.1960, Blaðsíða 7

T í M IN N, finuntudaginn 11. febrúar 1960.
7
w
fsa' tafey'
Hefja á kalt stríð gegn lífsskoðun
þeirra, sem vilja byggja landið allt
Við fyrstu umræftu efna
hagsmálafrumvarps ríkis-
stjórnarinnar á laugardag
flutti Gísli Guðmundsson
alllanga ræðu. Hér á eftir
verða raktir stuttlega ör-
fáir kaflar úr ræðu Gísla.
Hann hóf mál sitt á því, |
að vitna i næsta ræðumann
á undan, sem var Jón Pálma-
son, en hann hafði þungar
áhyggjur út af fjárlögunum
og hafði orðið fyrir vonbrigð
um vegna þess að ríkis-
stjórnin liefði ekki lagt fram
neinar sparnaðartillögur í
þeim.
Gísli Guðmundsson taldi,
að viðráðanlegra hefði verið
að setja upp minna dæmi og
hafa útkomuna öruggari. —
Hér er i mikið lagt, en þó
ekki hægt að afnema niður-
greiðslukerfið. Honum fynd-
ist of miklu hætt, ef svo
kynni að fara, að tjalda yrði
til skamms tíma. Svona ráð-
stafanir eru erfiðar í fram-
kvæmd og þessari þjóð hef-
ur tekizt ýmislegt betur en
að starfa saman að skipan
efnahagsmála. Hann hefði
kosið að hafa stífluna lægri,
því a% flóðið verður mikið,
ef þessi stífla brestur — allt
of mikið.
Stuttir kaflar úr ræðu Gísla Guðmundssonarviðfyrstuumræðul
efnahagsmálafrumvarpsins
Kjördæmabyltingin var
fyrsta sporií
Því næst ræddi hann um
stjórnarskrárbreytinguna og
afnám kjördæmanna á síðast
liðnu ári og sagði að frá
sjónarmiði þeirra, sem að
því hefðu staðið. hefði
byggðavaldið verið of mikið
á Alþingi Þetta byggðavald
hefðu að þeirra dómi átt sök
á því, að fjármagninu hefði
verið dreift um of og stjórn-
arskrárbreytingin hefði ver
ið lögfest til þess fyrst og
fremst að koma fram breyt-
íngum i þeim efnum. Þetta
hefði komið fram strax í vor,
þegar sýnt þótti, að kjör-
dæmaskipuninni yrði breytt.
Þá hefði verið lýst yfir ráða-
gerðum um að skera niður
10 ára rafvæðingaráætlun-
ina, sem næmi 100 milljón-
um króna.
Á síðast liðnu hausti hefði
hin nýja stefna svo haldið
áfram að segja til sín með
setningu bráðabirgðalaganna
um búvöruverðið, þar sem
tekin hefði verið upp eins
konar nýlendustefna gagn-
vart bændum, sem að visu
hefði mistekizt í bili.
Gísli Guðmundsson
í efnahagsmálafrumvarpi
stjórnarinnar kom það fram
í veigamiklum atriðum. að
ætlunin væri að halda áfram
í sömu átt Vinna ætti gegn
dreifingu fjármagnsins með
ýmsum ráðum. Lagt væri til
að ríkisstjórninni væri veitt
alræðisvald til að hækka
vexti og stytta lánstíma hjá
Ræktunarsjóði, Bygginga-
sjóði verkamanna, og i al-
menna veðlánakerfinu Þar
með væri úr lögum numin
meginatriði þessarar miklu
umbótalöggjafar frá ýmsum
tímum.
Fiskuppbætumar
Þá væri ekki síður athygl-
isvert, að um leið og gert
væri ráð fyrir að breyta
genginu væru felldar niður
sérbætur á smáfisk. sérstak-
ar fisktegundir og sumar-
veiddan fisk og kæmi það
sérstaklega hart niður á at-
vinnu manna í sjávarpláss-
um á Norður-, Austur- og
Vesturlandi. þar sem hlut-
fallslega mjög mikið af afl-
anum hefði notið þessara sér
bóta, og mundi þar því að
líkindum vera um að ræða
verulega lækkun fiskverðs-
ins í heild, en gengisbreyt-
ingin væri miðuð við meðal
útflutningsbætur á allan báta
fisk landsmanna.
Á víða
Fáeinar spurningar
Mig langar til þess að »arpa
fram fáeinum spurningum les-
endum til athugunar:
1. Hvort ætli sé að verða
meira gengisfall nú á peningun-
um eða ríkisstjórninni — svona
í hugum manna?
Saga þjóðhátta Islend-
inga verði skrásett
Sex þingmenn Framsóknar-
flokksins flytja tillögu til
þingsályktunar í Sameinuðu
þingi um þjóðháttasögur ís-
lendinga. Flutningsmenn eru
þeir Páll Þorsteinsson, Karl
Kristjánsson, Gísli Guðmunds-
son, Halldór E. Sigurðsson,
Halldór Ásgrímsson og Ey-
steinn Jónsson.
í greinargerð segir:
Hin sérstæða menning íslenzku
þjóðarinnar veiitir henni framar
öllu aðru rétt til sjálfstæðis.
Frá öndverðu hefur þjóðin leit-
að sér bjargræðis á landi og sæ
og háð lífsbaráttu vifi íslenzk nátt
úruöfl. Á þeim vettvangi hefur
íslenzk menning þróazt og daín-
að þrátt fyrir ýmis 6'kakkaföll.
Söguþjóðin
ís'lendingar hafa oít verið nefnd
ir söguþjóðin ,enda ávaillt rækt
við sögu sína. Það er meginstyrk-
ur íslenzkrar menningar, ar5 þráð-
ur sögunnar er óslitinn, frá því
a<’ land var numið. En 6Ú saga er
fyrst og fremst um þá menn, sem
lifag hafa og starfað í landinu,
stjórnarskipun þjóðarinnar og
sjálfstæðisbaráttu.
Star&emi þjóðarinnar og skil-
yrði til velmegunar hafa jafnan
verið í nánum tengslum við ís-
lenzka þjóðháttu, en um þá er
engin samfelld saga, heldur sund
urleitar heimildir, og mikið af
því efni er enungis geymt í minni
manna.
Á öllum öldum hafa þjóðhættir
tekið breytingum ,en aldrei hafa
þær orðið jafnhraðar og stórfelld
ar sem á síðustu árum.
Ýmissa ráða hefur verið leitað
til að koma í veg fyrir, að tengsl
miHi fortíðar og nútíðar rofni á
þessu sviði: Þjóðminjasafnig hef-
ur verið eflt, byggðasöfnum kom-
ið upp í ýmsum héruðum og kvik-
myndir gerðar af noktorum þátt
um úr atvinnulífinu. Þetta er
gott, en þó ekki fullnægjandi. —
Söguþjóðin getur ekki látið sér
nægja minna en skráða þjóðhátta
sögu, svo skilmerkilega og full-
komna sem kostur er. Hún yrði
veigamikill þáttur íslenzkrar
s’ögu og mundi stuðla að því að
koma í veg fyrir, að brotalöm
myndist í þessum þætti íslenzkr-
ar menningar.
Efni þjóðháttasögu verður mjög
viðtækt. Á síðustu áratugum hafa
atvinnuhættir þjóðarinnar ger-
breytzt, ný tæki rutt sér til rúms,
en hin eldri verig lögð til hliðar
og vinnubrögð tekið stakkaskiptum
í samræmi við það. Meginefni þjóð
háttasögu verður nákvæm lýsing
á þróun íslenzkra atvinnuvega. í
slíku riti ber þó jafnframt að
fjalla um fleira, svo sem heimilis
hætti, félagsstörf og samkomur.
Um suma þætti þessa efnis hef
ur nokkuð verið ritað. íselnzkir
þjóðhættir eftir Jónas Jónasson
eru stutt ágrip af þjóðháttasögu.
Iðnsaga íslands veitir milkla
fræðslu um þróun iðnaðar hér á
landi, þó að þar við megi auka.
Flu'tningsmönnum þessarar þál.
til'l. er það einnig kunnugt, að
unnið er að því að kanna heim-
ildir um vissa þætti þessa efnis.
f fjárlögum fyrir árið 1959 ern
veittar til þjóðfræðasöfnunar 30
þús. kr. Fyrir það fé er unnið að
því fyrir forgöngu og með umsjá
þjóðminjavarðar ag safna heim-
ildum um vissa þætti landbúnað-
arstarfa. Lúðvík Kiisfjánsson rit-
stjóri hefur unnið að því árum
saman að safna efni í skilmerki-
lega sögu um þróun bátaútvegs-
(Framhald á 15. síðu).
2. Gerir nokkur sér grein fyr-
ir þeirri óhollustu, að látr 250
heildsala ráða að mestu ríkis-
stjórn þjóðarinnar?
3. Er ekki napurt að ætla að
fara að neyða kaupfélögin til
þess að afhcnda sitt litla rekstr-
arfé banka suður í Reykjavík til
yfirráða?
4. Er það ekki aðdáanleg hug-
kvæmni að gera Gunnar Thor-
oddsen að fjármálaráðherra?
5. Halda menn að það sé skyld
Ieiki með frjálsum samvinnufé-
lagsskap og Ieynifélögum stór-
gróðamanna?
6. Er ekki von að halii fljót-
lega undan fæti fjárhagslega hjá
þjóðinni, þegar ríkisstjórn henn-
ar flytur sem mest inn af óþarfa
vörum til þess að „bjarga“ ríkis-
sjóðnum?
7. Er ,,pennastrikið“ hans
Ólafs að koma núna með ráðstöf-
unum ríkisstjórnarinuar, að auka
dýrtíðina meira en nokkru sinni
áður?
8. Halda stjórnarliðar að nú sé
ein mesta nauðsynin að rýra enn
þá verðgildi sparifjár almenn-
ings stórkostlega?
9. Er nokkuð hættulegra fyrir
þjóðina nú en áður að taka er-
lend stórlán til eyðslu í góðær-
inu?
10. Af hverju eru það einkum
stórgróðamennirnir, s< berjast
Gísli gat þess einnig, að í
fleiri ákvæðum frumvarps-
ins og j greinargerð þess
gætti mjög samdráttarstefn-
unnar gagnvart byggðum
landsins og að hér mætti
segja, að hafið væri af ráðn-
um hug kalt stríð gegn lífs-
skoðun þerra, sem vilja
byggja landið sem viðast og
gegn jafnvægi í byggð lands-
ins. Þetra væri sjálfsagt gert
í góðri r.rú og byggt á þeirri
skoðun, að það væri hollt
fyrir þjóðina í heild, en að
sínu áliti og fjölda annarra
væri þetta alröng stefna
Það fólk, sem hér ætti
hlut að máli víða um land,
myndi skilja fyllilega, hvert
stefnt væri.
Þeim, sem staðið hefðu
gegn afnámi kjördæmanna
myndi hins vegar ekki koma
það á óvart, sem nú væri að
gerast.
vangi
mest fyrir „frjálsri“ verzlun?
11. Trúir nokkur á þá „við-
reisn“ ríkisstjórnarinnar að slór-
auka nú með ráðstöfunum sín
um skriffinnskuna í landinu?
12. Væri ekki fuii þörf á að
mynduðust fjölmenn og sterk
samtök til þess að vinna á móti
tildri? — Kári.
Eru þeir með sjálfum sér?
Sú saga gengur staflaust um
bæinn, að þegar efnahagsmála-
"'gur ríkisstjórnarinnar voru
til umræðu í innsta hring Al-
þýðuflokksins hafi þau Áki
Jakobsson, Eggert Þorsteinsson,
Óskar Hallgrímsson, Jón Sigurðs
3on og Jóhanna Egilsdóttir ýmist
ekki mætt við þá athöfn eða ver-
ið andvíg tillögunum. Ef al-
mannarómur greinir rétt frá, þá
eru hér undarlegir lilutir að ger-
ast. Þeti_ fólk, flest eða allt, var
á móti efnahagsaðgerðum vinstri
'_.iiar vorið 1958. Þeir
' ki, Eggert og Jón voru meðal
hinna ákveðnustu andstæðinga
vinstri stjórnarinnar innan Al-
þýðuflu,...„ns. Verkföllin 'umar-
ið 1958 voru þeim mjö- að skapi.
Eggert og Jón unnu að því eins
og vit og geta leyfði að tilmælum
Hermanns Jónassonar væri hafn
að á Alþýðusambandsþingi í
fyrrahaust, vitandi það, að með
því . jru þeir að fella vinstri
stjórnina og koma ihaldinn að.
Og ef þ<_ / iene e-u nú e;rmig
á móti tillögum sinnar eigin rík-
isstjórnar þá er von að menn
pyrji: Meo hverju eru þeir þá?
Með sjálfum sér, liggur eflaust
beii.„st við að svara. En skyldi
ekki margur fara að efast um úr
þessu að þeir séu að öllu Ieyti
m sjálfum sér?