Tíminn - 22.03.1960, Blaðsíða 6

T í MI N N, þriðjudaginn 22. man 1960.
MINNING:
DÝRLEIF ÞORSTEINSDÓTTIR
frá Syðri-Brekkum, Langanesi
F. 28. febr. 1903. — D. 21. jan. 1960.
Foreldrar hennar voru Halldóra
HaUdórsdóttir og Þorsteinn Ein-
arsson, aettaður úr Vopnafirði,
hálfbróðir Halldórs Runólfssonar
kaupmanns á Bakkafirði. Halldóra
móðir Dýrleifar var dóttir hjón-
anna Dýrleifar og Halldórs, sem
bjuggu góðu búi á Syðri-Brekkum.
Ólst Dýrleif að mestu upp hjá afa
sínum og ömmu, þó foreldrar
hennar væru í sambýli við þau.'
Börnin voru mörg, og Dýrleif var
með þeim elztu. Dvaldist hún
fram undir tvítugt í ástríkum
skyldmennahóp. Fyrst þegar hún
fór að heiman, fór hún til Jónínu
Kristjánsdóttur og Jóhanns
Tryggvasonar kaupmanns á Þórs-
höfn, þeixra heiðurshjóna, sem
voru einungis af góðu kunn. — Ég
kynntist Dýrleifu eftir þetta tíma-
bil. — Systkini Dýrleifar eru bú-
sett hér í Reykjavík, nema Hall-
dór, sem býr í nágrenni Þórshafn-
ar og er þeirra elztur, ef ég man
rétt. Eina systur missti hún, gifta
konu í Vopnafirði, en maður henn-
ar, Garðar Stefánsson var þaðan.
Eiga þau uppkominn son.
— Nú ert þú horfin .sjónum okk
ar yfir móðuna miklu, Dolla mín;
frjáls og óháð frá líkamlegumj
þjáningum þessa lífs og reynsluj
sem liðin ár hafa haft í för með
sér. En það, sem þú tapaðir hér,
mun þér verða bætt, það er mín
trú.
— Við Dýrleif kynntumst á Ak-
ureyri, ungar stúlkur, og nokkrum
árum síðar lágu leiðir okkar sam-
an. Það var á Bakkafirði, en þang-
að giftumst við báðar og urðum
nágrannakonur. — Endurnýjaðist
þá kunningsskapur okkar. — Það
vill oft verða svo með þær mann-
eskjur, sem dvelja í ókunnu plássi,
að þær verði fyrir misskilningi og
gagnrýni, eins og oft verður í smá
plássum, og því urðum við báðar
fyrir í fyrstu. En það fellur um
sjálft sig, þegar tímar liða.
Það gerist margt á 20—30 árum
hverrar ævi. Þegar litið er til
baka, virðist þessi tími ekki lang-
ur. En það þarf þrek að standast
lífsbaráttuna, þó að hún í sínum
hversdagsleika ekki virðist sérstök
fyrir augum almennings. En svo
eru margar gleðistundir, en hið
mótstæða verður manni yfirleitt
minnisstæðara.
Dýrleif heitin var aldrei hraust.
Átti meðal annars við þann sjúk-
leika að stríða að ganga úr liði um
öxl. En henni lærðist að kippa
honum í liðinn sjálf, sem ekki var
þrautalaust og í þeim handlegg
var hún aldrei sterk fyrir. Ég var
henni samskipa til Þórshafnar og
vorum við saman í klefa. Skeði
þá þetta fyrr greinda. Mér varð
bilt við, en hún var róleg og gerði
læknisaðgerðina sjálf, án þess að
kvarta. Og síðast þegar ég vissi
að þetta kom fyrir, var það við
barnsburð fyrir tæpum 20 árum,
en þá hjálpaði henni Þórhallur
maður hennar. — Þetta eltist af
henni, sem betur fór, eða ég
heyrði ekki um það talað.
— Dýrleif giftist eftirlifandi
manni sínum Þórhalli tJónassyni
frá Gunnarsstöðum í Skeggjastaða
hrepp veturinn 1934. Var hann
bamakennari nokkra vetur í sveit
sinni, en stundaði sjómennsku á
sumrin. — Þau hjónin eignuðust
4 börn: Halldóru, Kristján, Ingi-
björgu og Hörð. — Kristján misstu
þau 16 ára eftir langvarandi van-
heilsu. Þjáðist hann af krampa-
veiki. Var Kristján heima til 6
ára aldurs, en síðustu 10 árin urðu
þau að hafa hann á spítala. Þetta
Túlipanar Tyrkja og Hollendinga
var mikil reynsla. Kristján var
fluttur til greftrunar til Bakka-
fjarðar. — Halldóra er gift Har-
aldi Sigmundssyni bókara, Klepps
vegi 34, Reykjavfk. Ingibjörg gift
Ingvari Jónassyni, Steinholti,
Bakkafirði. Hörður á Laugarvatns-
skóla, þeirra yngstur.
— Dýrleif heitin var dul í skapi
og fáskiptin og lagði ekki öðrum
til, gaf heldur málsbætur, ef hall-
að var á aðra. Hún var vel greind,
hafði fallega söngrödd, músíkölsk
og spilaði ágætlega á orgel. —
Hún lét litið yfir sér og vann sín
heimilisverk í kyrrþey. — Þau
hjónin Dýrleif og Þórhallur
bjuggu lengst af á Bakkafirði, að
undanskildum 3 árum, sem þau!
dvöldu í Keflavík, en fluttu aftur
austur til Bakkafjarðar. — En
fyrir tæpum 2 árum fór Dýrleif
að finna til lasleika innvortis, og
fór þá á Landsspítalann, þar fékk
hún bata í bili og var nokkra mán-
uði heima. Sfðast liðið sumar fór
hún til' lækninga til Þórshafnar I
og dvaldi í sjúkrahúsinu þar,1
(Framhald á 12. síðu). |
INGOLFUR DAVIÐSSON:
GRÓÐUR og GARÐAR
Flestir hafa séð skrautlega
túlípana blómgast snemma sum
ars úti í görðum. En ekki er
nema rúmur aldarfjórðungur
síðan farið var að rækta þá að
mun í görðum og gróðurhúsum
á íslandi.
Á þrjú þúsund ára gömlu
skrautkeri frá eyjunni Krít er
mynd af jurt, sem að öllum lík-
indum er túlípani. En engar
sögur fara af túlípanarækt í
Evrópu fyrr enn á 16. öld. Voru
Tyrkir slyngir blómaræktar-
menn á þeim tímum og frá
þeim barst túlípaninn vestur
um álfuna. Enn þá eldri er tú-
lípanaræktin talin í Persíu, og
þaðan eru margar tegundir ætt-
aðar. Er túlípana getið í pers-
neskum skáldskap um það bil
sem kristni var lögtekin á ís-
landi.
Um miðja 16. öld flutti Bus-
beq, sendimaður Austurríkis-
keisara, túlípanalauka frá
Miklagarði til Vín og Hollands
— og árið 1559 blómgaðist skar-
latsrauður túlípani í Augsborg.
Var máluð mynd af honum.
Frægur prófessor, að nafni Clú-
síus, varð til þess að vekja
áhuga Hollendinga. Hann flutti
með sér/túlípanlauka til Lejden
árið 1593 og bauð til sölu fyrir
geypiverð. Vildi enginn kaupa.
En eina nótt var flestum lauk-
unum stolið og þeir settir nið-
ur á laun á nokkrum stöðum.
Var þá ísinn brotinn og áhugi
Hollendinga vakinn svo um
munaði! Túlípaninn kom frá
Tyrkjum. Þeir höfðu lengi haft
á honum miklar mætur og báru
hann jafnvel í fellingunum á
vefjarhöttum sínum og höfðu
hann líka afskorinn í blóma-
kerjum. Franskur sendiherra
skrifaði Lúðvík 15. Frakkakon-
ungi frá Frakklandi á þessa
leið 1726: „Tyrkir halda túlip-
anahátíðir árlega þegar túlíp-
anarnir standa í blóma. Býður
þá stórvesírinn soldáninum að
skoða fallegan túlípanagarð.
Flöskur með blómum eru sett-
ar í allar eyður í garðinum og
við hliðina á 4. hverju blómi er
sett ljós I sömu hæð. í trén og
laufskálana umhverfis eru
hengd fuglabúr og marglit ljós-
ker. Þarna er glymjandi hljóð-
færasláttur og er skrautlýsing-
in höfð hverja nótt pieðan túíl-
panarnir blómgast. í hallar-
garði soldánsins voru gróður-
settir Vz milljón lauka og lit-
brigðin voru óteljandi. Keyptur
var frægur túlípanlaukur frá
Persíu fyrir þúsund gullstykki".
Segið svo að Hund-Tyrkinn
kunni etkki annað en að berj-
ast!---------
Á árunum 1634—-1637 gekk
eins konar túlípanaæði yfir
Holland. Höfðu Frakkar fengið
snert af því áður. Þá geisaði
30 ára stríðið i Þýzkalandi og
víðar. Hollendingar o. fl. voru
hlutlausir og græddist drjúgur
skildingur. Kom mikill gróða-
hugur í marga (líkt og við
þekkjum hér, eftir heimsstyrj-
öldina). Túlipanar komust í
tízku og stigu geysilega í verði.
Sumar tegundir breyttu blóma-
lit smám saman og þótti mikið
í varið. Þetta orsakaðist í raun
og veru af huldusýklum (vir-
us), en það vissi enginn þá.
Laukar sýktu jurtanna héldust
lengur en ella, en fjölgaði lítið
og komust í geypiverð.
Frægt varð afbrigðið Semp-
er Ágústus (eða eilífðar-Gústi),
sem bar hvít blóm með rauðum
rákum. Var einn laukur seldur
á 5500 gyllini! og 3 stórir fóru
á sama uppboði á 30 þúsund.
Samkvæmt verðgildi peninga á
þeim tímum, hefði verið hægt
að kaupa fyrir þessa lauka, t.d.
Hvanneyri eða Þingeyrar á vor-
um dögum! Einn laukur teg-
undarinnar Vieeroy var seldur
fyrir 4 feita uxa, 2 svín, 12
kindur, 2 tonn af smjöri, þús-
und pund af osti, 2 uxahöfuð
af víni, 4 tunnur öls, einn góðan
alfatnað, uppbúið rúm, silfur-
bikar og nokkuð af hveiti og
rúgi — allt virt á 2.500^ gyllini,
eða á við V2 semper Ágústus!
Auðvitað óx túlípanaræktunin
geysilega. Eftirspurnin varð
svo mikil að farið var að selja
vonina í næsta árs uppskeru.
Gengu túlípanaávísanir og
„vonarvixlar“ kaupum og söl-
um fyrir geypiverð, ekki síður
en bílleyfi á íslandi! Var að lok-
um svo mikið af ,,túlípana-verð-
bréfum" á markaðinum, að
Hollendingar hefðu þurft 5—10
I®
ár til að geta framleitt lauk-
ana. Vörður var haldinn um
túlípanagarða. Margir græddu
mikið fé á braskinu og margt
var brallað. Haarlem-spekúlant-
ar fréttu um svartan túlípan í
Haag. Þeir fóru þangað keyptu
laukinn á 1500 gyllini og tróðu
hann síðan í kléfesu undir fót-
unum! „Við eigum sjálfir svarta
túlípana heima“, sögðu þeir við
undrandi seljandann. „Nú sitj-
um við einir að þeim. Við hefð-
um borgað þér miklu meira, ef
þú hefðir haft vft á að setja
það upp.“ Þetta varð frægt og
Dumas ritaði síðar skáldsöguna
„Svarti túlípaninn”. Bæði svart
ir túlipanar og virusveikir „Biz-
arre“-túlípanar hafa sézt hér í
görðum. — Sjómaður kom
heim úr siglingum og fékk
reykta síld að eta hjá vinnuveit
anda sínum. Sjómanninn lang-
aði í lauk með síldinni og greip
með sér einn sem hann sá í
vöruhúsinu og át. En þetta var
þá hin dýrmæta tegund Semp-
er Ágústus, og hlaut sjómaður-
inn nokkurra mánaða fangels-
isvist. — Svona var laukafar-
aldurinn, en veturinn 1636—37
kom skellurinn. Allir vildu
selja' en enginn kaupa — og
varð fjöldi manna gjaldþrota.
Samt eru Hollendingar nú
mesta laukaræktarþjóð ver-
aldar. í harðindum stríðsár-
anna átu þeir túlípanlauka- Hér
eru Darwin-túlípanar mest
ræktaðir. Af villitúlípönum
(Botaniske) þekkja menn hér
t.d. hina lágu snemmblómga
,,kaupmannatúlípana“, og hinn
stóra Red Emperor.
Nýjung er hinn blóðrauði
risablómgaði General San Mart-
in, sem Hollendingurinn De
Mol framleiddi með því að
geisla Red Champion-túlípana-
lauk. De Mol hefur líka „skotið
, neutrónum“ á Darwintúlípana-
laukinn Utopia og fengið fram
blómstærra afbrigði „Irene zo-
liot-Curie“. Það er fyrsti kjarn-
orku-túlípaninn. —
Shierbeck landlæknir getur
um túlípana í átofum á íslandi
1886, sem sjaldgæfra jurta. Síð-
an Ragnar Ásgeirsson ræktaði
allmarga túlípana í eldhúsi
sínu 1922 hefur vegur þeirra
hér farið mjög vaxandi.
í sumar verður haldin mikil
garðyrkjusýning í Rotterdam í
Hollandi, og túlípananna
minnzt á sérkennilegan hátt í
sambandi við hana. Póstvagn,
dreginn af 4 hestum, leggur af
stað frá Miklagarði 30. marz og
fer göm-lu „túlípanaleiðina, sem
Busbecq fór fyrir 400 árum, er
hann flutti fyrstu túlipanalauk-
ana frá Tyrklandi til Hollands.
Á vagninn að vera kominn til
Leyden í Hollandi 5. maí, eftir
að hafa farið tvöþúsund enskar
mílur. Póstvagninn er rúmlega
100 ára gamall, og var á sinni
tíð notaður í áætlunarferðir í
Hollandi. Kostnaður er áætl-
aður 25 þúsund dollarar, en bú-
izt er við að þetta verði góð
auglýsing’ fyrir sýninguna og
túlípanana.