Tíminn - 27.03.1960, Blaðsíða 4

4
T í M1 N N, sunnudaginn 27. marz 1960.
Svertmgjar færa jafnréttisbarátt
una inn í kaffibús stórverzlana
Þetta byrjaði allt með því,
að fjórir stúdentar gerðu dá-
lítið, sem mörgum fannst
sanngjarm en sem enginn
hafði gert á undan þeim.
Þeir fóru inn á veitingastað
settust við borð og báðu um sam
lokur og kaffi.
Stúlkan sem afgreiddi þá hikaði
dálítið. Svo sagði hún:
— Þið verðið að afsaka en við
afgreiðum ekki svei'tingja hér.
Þetta var ekkert undarlegt.
Allir í Greensboro í North
Carolina vita ag sverlingjar eru
ekki afgreiddir í matstofu verzlun-
arinnar. Slíkt er heldur ekki gert
á öðrum matsölustöðum í mið-
hverfi borgarinnar.
Það sem athygli vakti var það,
að negrastúdentarnir skyldu ger
ast svo djarfir að setjast þarna
Og biðja um afgreiðslu og að þeir.
er þeir höfðu fengið það svar sem
þeir gátu búizt við, risu ekki á
fætur og gengu á brott. Þeir sátu
sem fastast.
Daginn eftir var kominn þar
heill herskaii sem fylgdi fordæmi
þeirra. Svo skeði það sama í mat
stofum annarra verzlana. Eftir
nokkra daga var fordæminu fylgt
í öðrum bæjum í North Carolina.
Þetta breyddiist út til annarra
Suðurríkja, og í dag er þetta hluti
hins daglega lífs um öll Suðurrík
in.
Fjöldahreyfing
Enginn veit, hver átti hugmynd
ina að þessu. En nú er þetta fjölda
hreyfing, sem nýtur stuðnings
stórra félagssamtaka. Sama sag-
an endurtekur sig alls staðar.
Svertingjarnir setjast niður og
biðja um afgreiðslu. Og þegar
þeir fá hvor’ki vott né þurrt, sitja
þeir kyrrir. Þeir skammast ekki.
þeir fara ekki í kröfugönguur og
álasa ekki neinum fyrir neitt.
Þeir nota einfaldlega hlutlausa
mótspyrnu að fyrirmynd Gand-
his. Á meðan verða hinir hvítu
gestir að standa eða leit-a eitthvað
annað.
Fyrir jafnrétti
Þetta skeður aðeins í matstof
um stórverzlana.
Þetta á sér alit sína ástæðu.
Meiningin með þessu er innlegg
í bari'áttuna fyrir jafnrétti kyn-
þáttanna. Svertingjarnir eru ekki
að berjast gegn veitingahúsunum,
sem telja þá óæskilega viðskifta
vini. Eins og aUir Bandaríkja-
menn eru svertingjarnir miklir
cinstaklingshyggjumenn. og þeir
skilja óskir veitingamannsins um
að vera herra húss og velja gesti
sína sjálfur. En það gildir annað
um stóiverzlanirnar. Þar er svert
ingjum ekki bannaður aðgangur.
Þvert á móti vilja verzlanirnar
gjarna fá fé þeirra. Og þar geta
þeir gengið um allt og keypt allt
se-m þeim sýnist.
Þeir mega bara ekki setjast
í matskeiðum. Hún er eingöngu
ætluð hvítum mönnum.
Ókunnugir eiga kannske erfitt
með að sjá röksemdarfærsluna í
þessu, en það eru sjaldan rök að
baki fordómum. Þessi aðgreining
svertingja í viðskiptavini og gesti
er bersýnilega tilgangslaus, og
gott dæmi um hifi ómannlega til-
gangsleysi kynþáttahatursins.
Viðbrögð hvítra
Viðbrögð hvítra manna eru at-
hyzlisverð.
Hinir hvítu gestir segja aldrei
ne;tt. Þeim, sem finnst óþægilegt
að sitja við sama borð og svert
ingjar. flýta sér að borga og
hverfa. Aðeins 'einstaka maður
hreytir út úr sér ónotum.
Yfirmaður matstofunnar flýtir
sér venjulega að láta hætta af-
greiðslu í matstofunni og hvetur
gesti sína til að yfirgefa stofuna.
Hann vill fyrir alla muni forðast
leiðindi.
Venjulega er verzlunin útibú
frá keðju stórverzlana og forstjóri
verzlunarinnar hefur oftast ekki
mikið um það að segja, eftir hvaða
sjónarmiðum verzlunin er rekin.
Ef svertingjarnir fara ekki af
fúsum vilja, lokar verzlunarstjór
inn kannske allri veizluninni.
Stundum er lögreglan sótt. Þá
draga svertingjarnir sig venju-
lega í hlé. Þeir vita að verzlunar
stjórinn hefur réttinn sín megin,
jafnvel þó þeim finnist að réttúr
inn í þessu tilfelli sé ekki það
sama og réttlæti. Ef Bandaríkja
maður neitar að yfirgefa eign ann
ar's manns, gerir hann sig sekan
um brot á friðhelgi eignarréttar
ins.
Sjaldan óeirSir
Það hefur sjaldan komið fyrir
að svertingjar hafi neitað ag fara
með góðu, slíkt hefur aðeins átt
sér stað, ef þeir hafa orðig fyrir
aðkasti hvítra ofstækismanna.
Það hefur sjaldan komið tii ó-
eirða í sambandi við þessa mót
mælahreyfingu svertingjanna. Og
þar sem slíkt hefur komig fyrir
hefur lögreglan komið fram á
hlutlausan hátt, sem er óvenju-
legt í Suðuiríkjunum. Það hefur
skeð á mörgum stöðum, að lög-
reglan hefur gert atlögu að hvít
um mótmælagöngumönum, áður
en hún hefur ráðist á svertingj
ana.
Þetta hefði verið óhugsandi fyr-
ir 20—30 árum síðan. Þetta
er skýr vitnisburður um það,
hversu mikil framför hefur orðið
í Suðurríkjunum síðasta manns-
aldurinn, hvað snerfir sambúð
kynþáttanna.
Á tímum, þegar hvítir og svartir
ferðast húð við hlig í flugvélum
og járnbrautarklefum, já og nú
orðið jafnvel í strætisvögnum í
Montgomery, höfuðborg Alabama.
og þar sem þeir veizla hlið við
hlig í útsölum stórverzlana, er erf
itt að sjá rökin fyrir því, hvers
vegna þeim er neitað um af-
greiðslu í matstofum stórverzlana.
Á sumum stöðum hefur þó kom
ið til óeyrða. í Alabama hafa yfir
völd verzlana sums staðar gripið
til róttækra aðgerða.
Einum mísþyrmt
Á þeim fyrstu sex vikum, sem
hr'eyfing negranna hefur starfað
hefur aðeins einum negra verið |
misþyrmt. Það skeði í Texas, þar
sem meðlimir Ku klux klan hýddu
svertingja með hjólhestakeðju.
hengdu hann á hnjánum upp í
tré og skáru KKK tvisvar í brjóst
hans og maga. Á hinn bóginn hafa
svertingjar sums staðar hagað
sér illa.
I South Carolina réðust fimmtíu
ungir svertingjar á hvíta kvik-
myndahúsgesti, slógu rúðurnar
úr bílum þeirra og skáru dekkin.
Hver veiður svo árangurinn af
þessum aðgerðum negranna? Því
er ekki auðvelt að svara. Árangur
inn verður sjálfsagt misjafn á
ýmsum stöðum.
Enn hafa svertingjarnir ekki
náð þeim áfanga, sem þeir vonuð
ust eftir. Enn hefur ekki ein ein-
asta verziun látið undan. þótt aðal-
blaðið í Greenborg, þar sem upp
tök hreyfíngarinnar voru, hafi
hafi stungið upp á því, að verzl
anirnar ættu annaðhvort að loka
matstofunum alveg eða afgreiða
svertingjana einnig.
Nýlega hefur þessi mótmæla-
hreyfing fengið stuðning frá
tveimur landssamtökum. Þau eru
National Association for the Ad-
vancement of Colored People og
Congress of Racial Equality. Þau
hafa hótað því að leggja bann á
Woolworth og.hvað þær nú allar
heita stórverzlanlrnar í Suðurríkj
unum, sem ekki vilja afgreiða
sverfingja í matstofum sínum.
f NorðuiTÍkjunum eru svert-
ingjar ekki svo lítill hluti við-
skiptavinanna, og ef svertingjar
hætta að verzla við þessar verzl
anir munar um það.
Gunnar Leistikow.
LEIÐBEININGAR
um
öryggl og eftirlit
Hvorl sem dráttarvélin er ný eða
gömul, þá er gott eftirlit og regluleg
hirðing höfuðskilyrði þess,
að hún reynist örugg í akstri og
endist lengi
Vér höfum nú gefið úl fitprentaðan,
handhægan bækling með
margvíslegum
leiðbeiningum um
öryggi og eftirlit
dráttarvéla
Þennan bækling
munum vér senda
ókeypis og burðar-
gjaldsfrítt hverjum
þeim, er þess óskar.
Sendið oss nafn yðar og
heimilisfang og vér sendum'
yður um hæl Leiðbeitl-
ingar um öryggi
og eftirlit dráttarvéla.
áQ/iötícMvéta/t A/
NÝR BÆf'LINGUR
Ódýrt Ódýrt
K V E N S K Ö R
Kr. 30 — 40 — 50 — og 175
Póstsendum.
(Smásala) — Laugavegi 81.
Hestamannaféiagiö Hörður
Kjósarsýslu
minnist 10 ára afmælis síns meS samkomu í Hlé-
garði, laugardaginn 2. apríl ki 21.00.
Aðgöngumiðar seldir hjá stiórninni og Kristjáni
Vigfússyni. Reykjavík. Miða þarf að kaupa fyrir
fimmtudagskvöld 31. marz;.
^ Hjartkær konan mín.
Gudrun Jónasson, fædd Geisler,
frá Danmörku
andaðist 25. marz.
Ársæll Jónasson.
Innilegustu þakkir fyrir auðsýnda samúð við fráfall og jarðarför
Sigríðar Sigurjónsdóffur,
Kópo.tíykjum,
Sérstakar þakkir færi ég sveitungum mínum fyrir framúrskar-
andi Kjálpsemi og styrk í raun. Guð blessi ykkur öll.
Benedikt Egtlsson.