Tíminn - 08.05.1960, Qupperneq 7

7
oforðin um verðstöðvun og
ru efnd með óðaverðbólgu og
JómírúræSa Daníels Ágústínussonar viS 3. umræSu i
neSri deild um innflutnmgs- og gjaldeyrisfrumvarpiS
©Jaldeyriehöft hafa verið í
gödi hér á landi síðastliðin 30
ár. Þau voru dppjhaflega sett
eftir heimskreppuna miklu
eftir 1930, þegar íslendingar
fengu að kenna harkalega á
þvi, að aðalframleiðsluvara
þeirra, saltfiskurinn, féll stór
lega í verði og var erfitt um
sölu á honum oft á tíðum.
Höftin tryggðu þjóðinni lífs-
nauðsynjar, hægðu hinum lítt
nauðsynlegu vörum frá og
gerðu þjóðinni kleift að nota
sín takmörkuðu fjárráð til að
þyggja atvinnulífið upp á nýj
um grundvelli og taka tillit
til gerbreyttra markaðsskil-
yrða. Einmitt á árunum 1934
og til stríðsins var lagður
merkilegur grundvöllur að
frystihúsaiðnaði þjóðarinnar,
sem lengi bjó að, og ýmsum
öðrum nýjungum í framleiðsl
unni sem bættu upp það
mikla tap, sem hrun saltfisk-
markaðarins leiddi yfir þjóð-
Ina- Ef hlutlaust er litið á ráð
stafanir þær, sem þá voru
gerðar, held ég að engum
blandist hugur um það, að
þær voru skynsamlegar og
vörn var snúið í sókn í at-
vinnulífi þjóðarinnar. Síðan
hefur mikið vatn til sjávar
runnið og fjölbreytnin aukizt
mjög í atvinnulífinu og þjóð-
inni fjölgað um tugi þúsunda.
Ííinfluteiíigshöftin
En einhver innflutningshöft
og nokkurt fjárfestingareftir-
lit hefur þó alltaf verið til öll
þessi ár, og hafa allir flokkar
komizt til valda þennan tíma.
í hinum ýmsum samsteypu-
stjórnum, sem setið hafa. að
völdum í þessu landi undan-
farin 20 ár. Frílistinn hefur
ekki alltaf verið jafn stór,
fjárfestingarhömlurnar ekki
jafn víðtækar, en engin
stjórn hefur lagt út á þá
braut áður, að leggja stofnun
þessa niður að fullu og öllu.
Nafni hennar hefur líklega 4
eða fimm sinnum verið breytt
áður og breytingar gerðar á
starfsliðinu. Forstjórum hefur
verið fækkað eöa fjölgað,
skipt um menn o. s. frv., en
stofnunin sjálf hefur verið
furðu lífsseig. Enginn hefur
þó gert það að gamni sínu, að
viðhalda henni heldur hefur
reynslan sýnt áþreifanlega, að
það er erfitt fyrir þjóð með
jafn einhæfa útflutningsfram
leiðslu og íslendingar* hafa,
þar sem yfir 95% alls út-
ílutnings eru sjávarafurðir,
að sleppa þessum málum al-
gerlega lausum. Hins vegar
er þörfin fyrir innflutning
ákaflega mikil, þar sem rekstr
arvörur aðalatvinnuveganna
verður að flytja inn og óvenju
lega mikið af nauðsynjavör-
um þjóðarinnar. Þó hefur
þetta færzt nokkuö i rétta átt
með framleiöslu áburðar og
_ sements og enn íremur mað'1
mjög auknum iðnaði i land-
inu. í þessum umræðum hef-
ur á það verið bent, að höft-
in verði ekki lögð niður, held-
ur séu bankarnir látnir taka
við verkefnum þeim, sem inn-
flutningsskrifstofan hefur áð-
ur haft og einhverjir sérstak-
ir trúnaðarmenn ríkisstjórn-
arinnar eigi að taka við störf
um jeppanefndarinnar og
jafnvel að fá víðtæk völd í
ýmsum öðrum efnum, en fjár
festingarhömlur hins vegar
lagðar niður. Það er stað-
reynd, að hluti af innflutn-
ingnum er bundinn við vöru-
kaupalöndin eins og áður. Þeg
ar þetta er athugað, er alveg
furðulegur allur sá hallelúja-
frelsisboðskapur, sem fluttur
er af talsmönnum stjórnar-
liðsins. En eitt er víst, að
stjórnin hefur tekið !án eða
tryggt sér lán tll að taka á
móti yfirdrættinum sem hún
býst við að myndist við hina
frjálsu verzlun sína. Er lán
þetta sagt rúmlega 20 millj.
dollara eða 800 millj. krónur
íslenzkar. Hæstv. viðskipta-
málaráðherra sagði hér í þing
ræðu fyrir skömmu að lán
þetta hefði gert það mögulegt
að gefa verzlunina frjálsa.
Þetta hefði ekki verið fyrir
hendi árið 1950 og því hefði
sú gengisbreyting mistekizt.
Og hæstv. ráðherra hefur
sagt meira. Hann hefur sagt:
Ef þetta lán. nægir ekki, verð
ur að leita eftir viðbótarláni.
Þannig vill hæstv. viðskipta-
málaráðherra taka eyðslulán
á eyðslulán ofan, meðan verið
er að berja niður kaupgetuna
í landinu, en það er annar
þáttur þessa máls.
Sjálfstæðisflokkur-
inn og lánin
Þó að hinn svonefndi Al-
þýðuflokkur geti haldið út á
þá braut, er vandséð, hvernig
hinn stjórnarflokkurinn, Sjálf
stæðisflokkurinn, getur varið
slík vinnubrögð fyrir þjóðinni.
Meðan vinstri stjórnin sat aö
völdum, sagði Sjálfstæðisfl.
öllum erlendum lántökum
stríð á hendur. Hefur senni-
lega aldrei á þessari öld verið
rekin óþjóðhollari né ábyrgð-
arlausari stjórnarandstaða en
Sjálfstæðisflokkurinn rak á
árunum 1956—1958, er hann
hikaði ekki við að senda í sí-
fellu út fréttaskeyti til er-
lendra blaða til ófrægingar ís
lenzku ríkisstjórninni og þau
voru síðan birt aftur í íslenzkri
þýðingu, sem álit útlendinga
á íslenzku stjórnarfari. Öll
þessi lán ríkisstjórnarinnar
'■‘oi« svokallaðar mútur í sam
bandi við varnarliðið og snlkj
ur til þess að halda þjóðarbú-
skapnum uppi. Eru vinnu-
brögð þessi löngu kunn að
endemum.
Þá er einnig kunnugt það,
sem annar hv. forvígismaður
Danícl Ágústínusson
Sjálfstæðisflokksins sagði, að
það yrði að finna önnur ráð
til þess að koma ríkisstjórn-
inni frá völdum en þau að
hún fengi ekki erlend lán. Og
þessi ráð fundust. Alþýðu-
flokknum var boðið upp á
ofurhátt fjall og þar var hon-
um sagt, að ef hann félli fram
og tilbiði Sjálfstæðisflokkinn,
þá skyldi Sjálfstæðisflokkur-
inn tryggja honum líf. Þetta
var forsagan að kjördæma-
breytingunni, og það sem síð
an hefur á eftir komið stað-
festir þetta eins rækilega og
verið getur, því að allar þess-
ar ráðstafanir eru fyrst og
fremst hreinar og ómengaðar
íhaldsráðstafanir og alveg
óskiljanlegt, að flokkur, sem
kennir sig við alþýðu lands-
ins, geti staðið með þeim.
Lántökur vinstri
stjórnarinnar
En um hvaða lán var að
ræða hjá vinstri stjórninni
og hve há voru þau? Erlendar
lántökur vinstri stjórnarinnar
handa ríkinu, ýmsum stofn-
unum þess og lán með ríkis-
ábyrgð voru aö upphæð um
450 millj. kr., og þau voru
notuð til eftirfarandi fram-
kvæmda: í Sogsvirkjunina,
raforkusjóð, rafmagnsveitu
ríkisins, í ræktunarsjóð fisk-
veiðasjóð, sementsverksmiðju
ríkisins, til kaupa á flökunar-
vélum, hafnargerðar á Akra-
nesi, frystihúsa, Flugfélags ís
lands, til kaupa á tólf skipum,
til framkvæmda hj á iandsíma
íslands og fleira mætti nefna
af slíkum þýðingarmiklum
framkvæmdum. Sömu menn-
irnir, sem ætla að ærast.út af
þessum 450 millj., sem allar
gengu til framkvæmda, sem
ýmist juku gj aldeyrisfram-
leiðslu þjóðarinnar eða spör-
uðu gjaldeyri í stórum stíl,
hrósa sér nú af því að hafa
komizt yfir hérumbil helm-
ingi hærri upphæð, ekki til
framkvæmdalána heldur til
eyðslu í stuttan tíma og lýsa
því jafnframt yfir, — því að
ég ætla að hæstv. viðskipta-
málaráðherra túlki skoðanir
allrar ríkisstjórnarinnar, —
að dugi ekki þetta eyðslulán,
verði að leita eftir öðru í við-
bót, og þannig verði síðan
haldið áfram eftir því sém
þörf krefur. Hér er eyöslan og
ráðleysið leitt til öndvegis.
Einstaklingur eða fjölskylda í
þessu þjóðfélagi, sem hagaði
sér þannig að taka stöðugt
lán fyrir daglegum þörfum og
safna eyðslu- og vanskila-
skuldum, hann mundi missa
fjárræði sitt eftir nokkurn
tíma. Á sama hátt hljóta ís-
lenzkir kjósendur að svipta
núverandi stjórn völdum, sem
hún notar til að glata láns-
trausti þjóðarinnar, safna
stórfelldum eyðsluskuldum en
vanrækir flest aðkallandi
framfaramál, sem þjóðin bíð-
ur eftir og þráir. Þjóð, sem
sótt hefur fram til betri lífs-
kjara og háð merkilega fram-
farabaráttu í meira en 30 ár,
á nú að stööva ferð sína. Frv.
það, sem hér liggur fyrir er
einn þátturinn af mörgum að
því marki, sem hæstv. núv.
ríkisstjórn stefnir aö.
Hér er áreiðanlega mjög
freklega komið aftan að kjós
endum landsins. Hefðu stjórn
arflokkarnir sagt þeim í
haust það, sem nú er komið
fram í dagsljósið og er að
koma fram, þá eru litlar líkur
fyrir því, aö ráðherrastólarn-
ir væru skipaðir eins og nú
er. Þeir hafa setzt í stólana á
alröngum forsendum.
Loforðin fyrir
kosningarnar
Kjörorðið var: Óbreytt verö
lag og óbreytt ástand, og við
það mættu allir una og sætta
sig við. Margir héldu, að dýr-
tíðin hefði með þessum lof-
orðum og þessum hreystiyrð-
um verið stöövuð og núver-
andi stjórnarflokkar, þó eink
um Alþýðufl., hefðu lagt töfra
sprota sinn á efnahagslíf þjóð
arinnar. Margir menn í kaup-
stöðum fóru að undirbúa ibúð
arhúsabyggingar sínar fyrir
næsta ár, tryggja sér lóðir, fá
teikningar og vinna önnur
undirbúningsstörf. Þeir, sem
höfðu auk þess í handbæru
fé 50—60 þús. kr. þóttust einn
ig góðir og væntu þess að geta
séð fokhelt hús sitt rísa upp
á hausti 1960. Þessar vonir
hafa nú hrunið í rúst fyrir að-
gerðir hæstv. ríkisstjórnar og
stuðningsflokka hennar. Alls
staðar berast þær fréttir úr
kaupstöðum og kauptúnum
landsins, að menn hafi hætt
við að taka lóðir þær, sem þeir
voru búnir að fá úthlutaö.
Þeir hætti við byggingarfram-
kvæmdir sínar. Og það er vlst
svipað hlutfall þar og með
pantanir bændanna á búvél-
um, en 85—88% allra bænda,
sem pantað hafa dráttarvél-
ar á þessu sumri, hafa afur-
kallað pantanir sínar, enda
hafa litlar dráttarvélar hækk
að úr 52 þúsundum upp í 87
þúsund krónur og mun það
vera um 65% hækkun. Mað-
urinn, sem í fyrra hafði eign-
azt 50 þús. kr., hann á nú ef
til vill aðeins fyrir hækkun-
inni. Það er sama og hann
hefði byrjað í fyrra með tvær
hendur tómar. Sá, sem fékk
víxla meðan byggingin var að
verða lánhæf, þurfti í fyrra
að greiða af þeim 7—8%, en
þarf nú að greiða af þeim 11—
12%. Sá, sem keypti sements
tonnið í fyrra þurfti að borga
fyrr það 750 krónur, en sá,
sem kaupir sementstonnið í
ár, þarf að borga 1153 krónur
eða 55% hærra. Svipað er að
segja um annað byggingar-
efni. Hækkun á byggingar-
kostnaðinum er svo gífurleg,
að stöðvun hlýtur að koma til
hjá mjög mörgum. Allt þetta
verður til þess, að bygginga-
framkvæmdir einstaklinga,
sem hafa takmörkuð fjárráð,
dragast stórlega saman eða
stöðvast með öllu. Þeir, sem
hafa yfir peningunum að
ráða, láta sig ekkert muna
um það að halda áætlunum
sínum, og einkum og sér í
lagi, þegar allar fjárfestingar
hömlur eru afnumdar, þá nota
þessir menn vitanlega tæki-
færið að koma framkvæmdum
sínum áfram. Ágætt dæmi
um það er að Seðlabankinn
ætlar í sumar að byggja stór-
hýsi upp á margar hæðir á
Laugaveg 7 hér í Reykjavík,
og þeir, sem aka um Suður-
landsbraut, sjá, að það eru
margar stórbyggingar í smíð-
um á ýmsu stigi og vafalaust
munu þær halda áfram. Þetta
eru yfirleitt verzlunar- og
skrifstofuhús. Það eru yfirleitt
peningamennirnir, sem nú
byggja, en það eru þeir einu,
sem geta byggt og eina tillag-
an, sem meirihluti fjárhags-
nefndar gerði við þetta frum-
varp, var á þá lund, að af-
nema lög frá 1957 um afnot
íbúðarhúsnæðis. í kjölfar
þessarar byggingar skal mönn
um, sem eiga íbúöarhúsnæði
núna, heimilt að breyta þvi
(Fraoihald á 13 síðu)
j