Tíminn - 29.03.1961, Blaðsíða 9

Jóhannes Jóhannesson og máiverk hans, Bygging.
Aö impónera fólkið
svo fram löngu síðar, sagði hann.
Ég vinn ákaflega hægt.
— Og ætlarðu að gera meira við
hana?
— Ég ætia að láta hana standa
svona — ef ég get.
Þriðja dmabilið sem minnzt
var á er undanfari hinna
tveggja. Þar hefur Jóhannes eink-
um fengizt við lárétt form með
tilbrigði sam myndar 90 gráðu
born við það fyrrnefnda. Dæmi
im þetta nmabil er fyrsta mynd-
in til vinstri við innganginn þar
sem lárétt er ríkjandi og myndin
vmstra megin í horninu á vestur-
vegg skálans. Hún mun vera yngri
en sú fyimefnda, enda er þar
farið að slakna á formunum en
slakinn er undanfari þeirra verka
sem minnzt var á í upphafi.
En þótt minnzt sé á formskip-
unina er ekki nema hálf sagan
scigð. Jóhannes notar litatækni
sem er fremur sjaldgæf í geómetr
ískri abstraktlist. Hann málar yfir
lit, stiýkur málninguna af með
klút svo grunnliturinn kemur
fvam gegnum síðara lagið eða
strýkur létt yfir. Þessi aðferð gerir
btina lýsandi að því er virðist.
Þannig vinnur hann aftur og aft-
ur í sömu myndirnar og fer sér
að engu óðslega.
Einnig er ástæða til að benda
á að Jóhannes hefur kunnað sér
bóf betur en flestir aðrir þegar
hann var að stilla upp í skálanum.
Hann sýnir aðeins 28 myndir. Af
þessu leiðir að áhorfandinn getur
r.otið hverrar einnar án þess að
truflast af annarri en bað hefur
viijað Drenna við að afkasta
miklir listamenn freistuðust til að
kiessa myndunum saman, jafnvel
hengja mynd yfir mynd, líklega
vegna þess að þeir hafa ekki tímt
Staldrað vSð á málverka-
sýningy Jóhannesar
Jóhannessonar
að skilja neitt eftir.
Undirritaður hafði orð á þessu
við Jóhannes og hann svaraði því
tu að hann kynni ekki við að
málverkasýningar litu út eins og
fcasar.
Og þá oyrjaði ég að leggja þess-
ar venjulegu spurningar fyrir lista
manninn: Hvar hefurðu lært og
svo framvegis?
Jóhannes lærði í Bandaríkjun-
u.m 1945—’46 og síðan hefur hann
tekið þátt í sýningum út um allar
tvissur eins og fyir var sagt.
— Viltu kannski að ég telji
upp borgimar? spurði hann
— Tja
— Við getum byrjað á Vest-
mannaeyjum, Stafangri, Björgvin
og Stokk
— Er ekki nóg að telja löndin?
— Það er ekki eins mikið í
ir.unni, sjáðu. Jæja þá, löndin:
Norðurlöndin öll, Belgía, Ítalía,
Pólland, Hússland, Frakkland ..
— Hver heldurðu að vilji lesa
svona skýrsiu?
— Jú, þetta er einmitt það sem
impónerar íolkið. ,
— Segð'i mér þá hvað margir
eru búnir aö líta inn.
— Þeir eru eitthvað um 500
— Og hvað er selt?
— Eitthvað um fjórar.
— HeHurðu þú fáir nokkurn
hingað am páskana?
— Jú, einmitt Þá kemst enginn
á ball, þá fara þeir í dómkirkj-
una ug paðan koma þeir allir
hmgað. B.Ó.
Eitt þeirra verka, sem tilheyra miðtímabilinu, á þessari sýningu.

að því“ að eiga gull og er-
lendan gjaldeyri á móti a.
m.k. helmingi seðlamagns
í umferð. Þetta er of óákveð
ið orðalag um svo mikils-
vert atriði, og verður að taka
af skarið.
Að vísu getur verið vafa-
samt að hafa seðlatryggingu
háa í landi sem okkar, er
býr við óstöðugan útflutn-
ing og breytilegan greiðslu-
jöfnuð, en ehihvern ákveð-
inn hundraðshluta verður ó-
hjákvæmilega að tlltaka,
t.d. 25% eða ef til vill 33.1%,
eftir því sem eðlilegt verð-
ur talið, og setja verður
fastar reglur um, hvernig
að skuli farið, ef frávik verð
úr að gera. Slíkt ætti að vera
háð leyfi forseta eða heim-
ild bráðabirgðalaga, um-
fram-útgáfu seðla bundin
ákveðnu hámarki, tímatak-
marki og skattskyldu, eins
og tíðkast í öllum siðmennt
uðum löndum. Að öðrum
kosti svífa peningamál okk-
ar blátt áfram í lausu lofti.
Ákvæði um skyldu-vara-
sjóð (reserve money) Seðla
bankans sjálfs vantar al-
gerlega í frumvarpið, enn-
fremur hámark á lánveit-
ingar til ríkissjóðs. Tíma-
takmark þeirra er tilgreint
í 14. gr. með loðnu orðalagi,
eins og annað.
Innstæðo-Samkvæmt 11. gr.
binding “á fyrirskipa inn-
lánsstofnunum að
eiga á reikningi í Seðla-
banka allt að „20% af því
innstæðufé, sem ávísa má á
með tékka, en 15% af öðrum
innstæðum". Þetta er ný-
mæli, meðmælavert sem
slíkt, enda máttugt vopn í
viðureign gegn verðbólgu,
hlutföllin hins vegar óeðli-
íeg og fela í sér nokkurt
ranglæti, eins og nú skal
reynt að skýra í fáeinum orð
um.
Bankainnstæðum má
skipta í tvo flokka aðallega:
(1) Sparifjárinnstæður með
uppsagnarfresti, — að mestu
fé, sem menn hafa lagt til
hliðar af tekjum sínum, og
(2) ávísanareikningsinnstæð
ur án uppsagnarfrests, —
að mestu til orðnar fyrir
útlán bankanna. Það eru
ekki hinar fyrri, heldur eink
um hinar seinni, sem geta
verið varasamar fyrir verð-
þróunina. Er venjulegt, að
binding sparifjár með upp-
sagnarfresti sé V3. eða %.
þess, sem ákveðið er fyrir á-
yísanareikningsinnstæður.
í frumvarpinu er- hins veg
ar gerður lítill greinarmun
ur, eins og segir hér að fram
an. Hin tiltölulega afar háa
sparifjárbinding (15%)' bitn
ar auðvitað með þunga á
innlánsstofnunum úti á
landi (sparisjóðunum), sem
hafa nær eingöngu slíkar
innstæður og oftast festar
með veðlánum til lengri
tíma.
Annað atriði gerir hlut
héraðanna að tiltölu verri
skv. frumvarpinu. Svonefnd
ur umferðarhraði peninga
(velocity of circulation) er
ekki síður veigamikill þátt-
ur en sjálft magn þeirra í
umferð, enda hefur ein
króna, sem skiptir um hend
ur tíu sinnum, sömu áhrif
á verðmyndunina og tiu
krónur, sem skipta um hend
ur einu sinni. Umferðar-
hraðinn er mun minni í
sveit en í borg. Þess vegna
er ekki aðeins ónauðsynlegt
heldur beinlínis óréttlátt að
beita ráðstöfunum til hindr
unar verðbólgu almennt
með jafn miklu afli í ^dreif-
býlinu og í fjölbýlinú. Að
öllu samanlögðu ætti heim-
ild til innstæðubindingar að
vera sem næst þannig að
hlutföllum:
Fyrir ávísœnareikninga,
i Reykjavlk 20%.
i héruöum landsins 14%.
Fyrir sparifé nie'ð upps.fr.,
bœði i Rvik og héru&um 7%.
Ákvæði um innstæðubind
ingu eru í frumvarpinu lát-
in ná til innlánsdeilda fyrir
tækja, en ekki til trygging-
arstofnana, sem þó ráða yf
ir gífurlegu fjármagni og
reka lánastarfsemi.
Lokaorð Með stofnun Seðla
bankans eru bank
ar á vegum ríkisins orðnir
sex að tölu (fimm, ef Iðnað
aðarbanki er talinn sjálf-
stæður, en hann er að hálfu
eign ríkis). Þar með hefur
verið lögfest mesta ríkisein-
okun fjármagns, sem þekk-
ist vestan járntjalds. í því
sambandi skal aðeins bent á
þá athyglisverðu staðreynd,
að þessi stefna hefir verið
til .lykta leidd af mönnum,
sem telja sig að meginhug
sjón andvíga opinbetrum
rekstri. Verzlunarbankinn,
svo og vísir að Samvinnu-
banka, er eina skarðið, sem
höggvið hefir verið í þenn-
an einokunarmúr flokka-
valdsins, og úr þeirri átt að-
eins er að vænta samkeppni.
Hins vegar er hér á ferð-
inni ný þensla í skrifstofu-
bákni, sem var ærið fyrir.
S'eðlabánkinn verður skv.
frumvarpinu umfangsmikill,
tekur að sér störf annarra
stofnana, sem þó er ekki
ætlað að draga saman segl-
in. Hann mun í fyrstu lotu
soga til sín tugi karla og
kvenna frá atvinnuvegun-
um, innan. tíðar nokkur
hundruð. Samt er vitað, að
nú þegar starfa hétrlendis
ríflega tvisvar sinnum fleiri
menn í bönkum, miðað við
fólksfjölda, en á Norður-
löndum og í Englandi. en
fimm sinnum fleiri en í
Vestur-Þýzkalandi, sem nýt
ur raunar beztrar fjármála
stjórnar i Evrópu.
Sannleikurinn er sá, að
stofnun Seðlabankans í fyr
irhuguðu formi er aðeins
réttlætanleg, ef hinum rík-
isbönkunum er um leið
steypt saman í eina heild.
Engin sjáanleg rök eru fyrir
því, nema flokkshagsmunir
að starfrækja þrjá viðskipta
banka í stað eins og hinn
fjórða (Framkv.banka) með
nær engin verkefni utan
þeirra, sem Seðlabankinn
annast. Ef við höfum ríkis-
rekstur, ber skilyrðislaust að
koma honum í eins sparneyt
ið og tæknilega hagfellt
form og auðið er. Vissulega
þarf samdrátt á öðrum svið
um opinbers rekstrar ekki
síður, þó að bankar séu hér
ræddir að gefnu tilefni. Ein
brýnasta nauðsyn okkar í
dag er að semja áætlun um
allsherjar niðurskurð á skrif
finnskubákni ríkis og bæja,
framkvæmda í áföngum, t.
d. með 5% lækkun á ári tvö
kjörtímabil í röð, eða alls
40%. Með slíkum aðgerðum
og þeim einum verður hægt
að létta skatta og útsvars-
byrðar á landsmönnum,
en þaö mun að sinu
leyti auðvelda sparnað þjóð
arinnar og gera unnt að
hætta erlendum lántökum
og betli.
Magni Guðmundsson,