Tíminn - 06.05.1961, Blaðsíða 13

Ræða Halldórs
(Fiamhald af 7. s£ðu).
i bú íiafa verið iþetta: annað hvort
sjáifstæðismaður í útibússtjórasæt
: ið eða eRkert bankaútibú á þessum
etað.
Hv. þm. hafði svo í frammi ýmis
konar skæting í garð samvinmufé-
laganna. Við þessu er raunar ekk-
ert að segja. Þm. verður auðvitað
, þar að þjóna lund sinni og þessar
’ gömlu lummur 'hans eru sjálfsagt
einatt sem nýjar í hans hóp. Eg
heild líka, að samvinnumenn megi
á vissan hátt láta sér vel líka, að
köldu andar í þeirra garð frá þess-
um þm. Því ég verð að segja sem
mína s'koðun, að ef hv. 5. þm. Reyk
v. tæki upp á því að hrósa sam-
vinnufélögunum, þá færi ég að
óttast, að þau væru ekki á réttri
leið í starfi sínu. Hv. þm. hélt því
fram, að útlánsaukning bankanna
undanfarin ár stafaði að mjög veru
legu leyti af því, að kaupfélögin
hafi fengið mörg hundiuð milljón
króna rekstrarlán og fyrir þessi
lán hafi þau byggt sér háreistar
hallir, viðsvegar urrí landið. Það
. er ósatt, að kaupfélögin hafi feng-
ið aukin rekstrarlán. Slík lán hafa
einstök kaupfélög sáralítil frá
bönkum landsins. Hitt er annað
mál, að nú um allmörg ár hafa
bændur almennt fengið dálítil
framleiðslurekstrarlán, en þó ekki
út á nema nokkurn hluta af fram-
leiðslunni, og nú á síðustu tímum
að mun minni heldur en áður var
hlutfallslega, og fjarri öllu lagi
er að halda því fram, að bygging-
ar kaupfélaganna séu byggðar fyr-
ir þessi rekstr'arlán bændanna.
Það er ekki ofsögum sagt af því,
að ýmsir sjálfstæðismenn sjái of-
sjónum yfir bættum húsakosti sam
vipnufélaganna og framgangi
þeirra á ýmsum sviðum. Slíkt hef-
ur ósjaldan komið fram í ræðu og
ritd. Þeir sjá eftir hinum „gömlu,
góðu dögum“, þegar selstöðukaup-
mennimir eða arftakar þeirra í
kaupmannastétt ríktu yfir byggð-
Uiríj landsins og m. a. skáru sig úr
frá fólkinu, hvað verzlunarhús og
einkaibúðir snerti. Þetta hafði allt
á sér yfirbragð ríkidæmis, sem oft
meira eða minna var sótt til bank-
anna og kom stundum ekki allt aft
ur til skila. En það er heppilegt
fyrir hv. 5. þrn. Reykjav. og skoð-
anabræður hans að skilja það og
sætta sig við, að þessir svokölluðu
„gömlu, góðu dagar“ í þessum efn
um eru liðnir og koma ebki aftur.
Fólkið hefur fundið mátt samtak-
anna og hefur lært að nota sér
hann til hagsbóta, bæði í verzlun
og á öðrum sviðum og mun aldrei
aftur vilja selja sig undir vald
fjái'aflaklónna, sem Sjálfstfl. dáist
svo mikið að. Og nú hefur fólkið
víða flutt verzlunarstarfsemi sína
úr hinum lágreistu kofum frum-
býlingsáranna og hafa sums stað-
ar aðsetur í myndarlegu húsnæði
hinna fyrrv. kaupmanna eða hafa
reist glæsileg ný verzlunarhús, sem
sómi er að í bæ og þorpi. En Sjálf
stæðisforkólfarnir sumir segja
hátt og í hljóði: Það er óþolandi
að þessir kotkarlar við sjó og í
sveit skulu hafa leyft sér að byggja
svona hús, hús, sem jafnvel gætu
sómt sér ágætlega í okkar borg,
Reykjavík.
Hv. 5. þm. Reykjav. leyfði sér
að kasta því hér fram og raunveru
lega fullyrða, að kaupfélögin hefðu
það til siðs, ef svo hentaði að neita
að greiða út innstæður úr innláns-
deildunum. Eg fullyrði, að þetta er
ósatt og kalla þessi ummæli róg,
eða svo býst ég við að þessi banka-
stjóri hefði viljað kalla það, ef
svona hefði verið sagt um þann
banka, sem hann er með í að veita
forstöðu. Hitt er svo annað mál,
að sumar innlánsdeildir beita
stundum , ef um stærri útborgun-
arupphæðir er að ræða, umsömd-
um uppsagnarákvæðum, sama' og
er í gildi í bönkunum og sparisjóð-
unum, og ég fullyrði, að fáar inn-
lánsdeildir beita þessu ákvæði og
a. m. k. ekki meir en bankar og
sparisjóðir.
r--i
DANARMINNING:
Stefán
Runólfsson
frá Hólmi
Þann 30. apríl sl. andaðist hér í I Árið 1947 brýzt Stefán í því að
Reykjavík Stefán Runólfsson. senda stóran hóp glímumanna til
Stefán hafði lengi verið sjúkur en 1 Noregs. Sú för var félaginu til
þó aðeins verið rúmliggjandi síð- sóma. Síðar hefur félagið sent
ustu tvo mánuðina. Bar hann sjúk- flokka til sýninga utan lands og
leikann með sérlegri karlmennsku innan.
og viljaþreki. Lífsþráin og starfs- i í formannstíð Stefáns hefur fé-
gleðin báru hann uppi. Sýnilega lagið vallargerð austast í Laugar-
sjúkur, leiftiuðu hin snöru augu dal í Reykjavík og þar hefur félag-
hans af hugsjónamóði, er hann
skömmu fyrir banaleguna sat fund
með nokkrum íþróttafélögum og
ræddi framtíð félags síns og ann-
ars Reykjavíkurfélags.
Stefán Runólfsson fæddist 22.
ágúst 1903 að Hólmi í Kirkjubæj-
arhreppi, V estur-Skaf taf ellssýslu.
Foreldrar hans voru Rannveig
Bjarnadóttir bónda að Þykkvabæ
í Landbroti og Runólfs Bjarnason-
ar Runólfssonar á Marbakka í
Hörgslandshreppi. Stefán ólst upp
að Hólmi í Landbroti og kenndi sig
löngum við þann bæ. Unni Stefán
ávallt sinni heimabyggð og hafði á
góðum stundum margt þaðan að
segja. Hagleikur og framtak var
honum í blóð borið líkt og bræðr-
um hans Runólfi og Valdimar.
Störf skaftfellskra bænda að raf-
væðingu og þá ekki sízt Runólfs
frá Hólmi munu hafa snemma grip-
ið huga Stefáns, því að hann ræðst
ið reist félagsheimili. Bæði þessi
mannvirki eru fyrst og fremst
keppni, þar sem hann sigraði í
sinni grein. Síðar varð og mót-
aðist kynning okkar á leiðum
íþrótta- og félagsmála, og er það
an margs merkilegs og góðs að
minnast.
Stefán var um margt merkileg-
ur og vel hæfur ,og lagði virka
hönd á margt. Hann var alhreinn
bindindismaður á vín og tóbak.
Hann var vel að sér í öllum
íþróttagreinum og málum; skáld
mæltur, hugsjónaríkur og list-
hneigður, og vann að því að
styrkja efnilega menn til náms
við listir og við iðnnám.
Stefán iðkaði frjálsar íþróttir; stefnan kjark að göfgu marki.
varði hans mun æ þar óbrotgjam
standa. Hann gegndi mörgum
trúnaðarstörfum fyrir íþróttasam-
tökin og var nú, er hann féll frá,
í stjórn íþróttasambands íslands.
Þegar ég kvaddi hann síðast,
dauðsjúkan, og hélt í máttvana
hönd hans, fann ég, að við höfð-
um misst þá framtakssömu hönd
og vilja of snemma. Ég á Stefáni
margt fagurt og gott að þakka,
sem verður mér ógleymanlegt.
. Ég votta eftirlifandi konu hans
og dóttur, mína dýpstu samúð og
læt hér að lokum fylgja kvæði
það, sem ég orti til Stefáns fimm-
tugs, þvi að í því er sú mannlýs-
ing, sem á við þann sérstæða og
dugmikla prsónuleika, sem hann
var:
Mér er vandi í brag að binda
beztu verkin, er sýna merkin;
skal þó reyna í máli mínu^
manndóm lýsa, sem allir prísa.
Starfið sannar styrk og menning,
utan W raffræðinams ! Noregi og verk gtefáns. í þau lagði hann
siðar i Þyzkalandi. Snyrhann heun mikil störf einni in Von.
af‘u.r eft;r ,fr5x ara uam. UPP ur! andi eiga bæði þessi mannvirki
miðjum briðja tug aldarinnar og
tekur til við raffræðistörf. Um
skeið vinnur hann að virkjunum
á nokkrum stöðum. Hann er bjart-
sýnn og stórhuga, en fjármagn lít-
ið og tækni* fábrotin til þess að
hlaða stíflur, grafa aðrennslis-
skurði og reisa stöðvar. Hann
snýr baki við virkjunarfram-
kvæmdum og tekur til við verzlun \
og framleiðslu raftækja. Hann
rekur um skeið efnalaug og sand-
nám. Þó eitt bregðist er hann
ávallt kominn af stað með annað
fyrirtæki og hann verður marg-
sinnis öðrum hjálparhella til þess
að koma undir sig fótunum. Þá
þekki ég, sem hann hefur stutt til
starfs og náms.
Fundum okkar Stefáns bar að
í fyrstu við íþróttaiðkánir á árun-
um fyrir 1930. Er hann kemur frá
námi og hann dvelur hér í Reykja-
vík hefur hann að iðka íþróttir,
sem hann að vísu hafði kynnzt
fyrr. Verður hann fljótt í farar-
broddi sem íþróttamaður og
íþróttafrömuður. íþróttir þær, sem
hann helzt iðkaði voru hlaup, og
þá einkum þolhlaup og svo glíma.
Var Stefán um skeið í hópi beztu
hlaupara okkar og glímumaður var
hann góður. Á æfingum og mótum
var hann ötull og glaður. Félagi
var Stefán í Glímufélaginu Ár-;
og glímu og náði langt í sumum
greinum, og geymir íþróttasagan
það. Hann var einn dugmesti bar
áttumaðurinn fyrir Æskulýðshall
armálinu, og má þakka honum að
miklu leyti framgang þess. Hann
var í mörg ár formaður Ung-
mennafélags Reykjavíkur og stóð
fyrir uppbyggingu allrar starfsemi
þar.
Stefán Runólfsson var bjart-
sýnn á allt, sem miðaði til góðs
og til uppbyggingar fyrir æskuna
og þjóðlega menningu, og svo dug
legur, að hann var ekki einhamur
við að hrinda af stað þeim verk-
um, sem hann tók að sér. Hann
lyfti því grettistaki að reisa fé-
lagsheimili fyrir Ungmennafélag
Reykjavíkur. Þó það sé ekki að
fullu gert, þá hefur hann afrekað
að minnis-
Varðinn stendur og viljans myndir
von og þor er í hverju spori.
Þroskinn stendur öllu undir,
og þú fannst, hvað þarf, en vantar.
Trú á verkið stælti styrkinn;
stór í dáð og hollum ráðum.
Ungur sástu, að hið bezta
æskan rækir ef hún vill sækja
fagran þroska í félagsgrósku
fyrir land og þjóðarandann.
Aldrei spillist æviköEun,
átök þjál í félagsmálum,
fórnarlundin og fyrirmyndin,
fyrirgreiðslan og handaleiðslan.
Farsæl kynni og fögur menning
fylgir þér, mun hver einn bera.
Minninganna bálið brennur,
birtan lýsir og fórnin vísar.
Lárus Salómonsson.
eftir að verða þær miðstöðvar fé
lagslífs og íþróttaiðkana, sem höf-
und þeii'ra dreymdi um að þær þar svo miklu verki,
yrðu í þessum ört vaxandi bæjar- ---------------------
hluta. Þó að Stefán hefði þegar
axlað mikinn vanda vegna félags
síns, þá tók hann að sér aukin
verkefni. Um sinn vann hann að
almennum^málefnum U.M.F.Í. en
'svo fór, að hann sveigðist meir inn
á svið íþrótta og í nær 6 ár hefur
hann átt sæti í framk'væmdasljórn
Í.S.Í. Áður en hann tók sæti í
stjórn Í.S.Í. hafði hann unnið í
ýmsum nefndum sambandsins, en
einna virkastur var hann í málefn- I dag er til moldar borinn á fjölskyldunnar batnandi ár frá
um bindindis og íæddi þau mál oft Akranesi Jón Halldórsson, fyrr- ári. Elzti sonurinn, Skapti, fór í
á íþróttaþingum. Þá má það teljast Jum útvegsbóndi, sem lengi bjó í Stýrimannaskólann og gerðist slð-
fyrst og fremst verk Stefáns, að Lambhúsum á Akranesi og víðar ' an formaður. Smátt og smátt efn-
M I N N I N G:
Jón Halldórsson
útvegsbóndi frá Lambhúsum
ÍSÍ á sitt eigið húsnæði. Iþar í kaupstaðnum.
Það mál, sem Stefán lét sig; Hann var borinn og barnfædd-
einna mest skipta frá upphafi þess ur Akurnesingur, og átti til Ak-
máls var æskulýðshöll í Reykja- urnesinga að telja langt í ættir
vík. Hann átti þátt að stofnun fram, en forfeður hans sumir áttu
Bandalags æskulýðsfélaga Reykja- stórar lendur á Skipaskaga og voru
víkur (BÆR). Var hann lengst af þar um langan aldur fyrir öðrum
í stjórn BÆR og um skeið formað- um búhyggindi og dugnað.
ur. Æskulýðshallarmálið hefur Jón Halldórsson var gerVilegur
tekið ýmsum breytingum og er nú maður í sjón, og mjög góðum gáf-
svo komið að hafiri er smíði um gæddur. Hann naut engrar
íþrótta- og sýningahúss sem er ár- skólamenntunar í æsku, en var
angur starfa BÆR og íþróttafélag- þó margfróður og vel að sér um
anna í Reykjavík. Stefán lifði að flest, enda athugull í bezta lagi
sjá grunn tekinn að þessu húsi. og námfús. Hann nam tilsagnar-
. _. . , , ... i Stefán hefur nú runnið æviskeið laust til hlítar dönsku, og las
manni. S ar aði hann í s jorn e-|SÍii ^ enda. Við samferðamenn mikið á því máli jafnan siðan og
lagsins og í morgum^ ne n um. | hans minn-jms(; hans sem ötuls fé- átti mikið af dönskum bókum.
Meðal annars var hann í undirbun-1 laga að ýmsum málefnum. Hug- Jón Halldórsson ól allan sinn ald-
íngsnefnd felagsins að Sviþjoðar-1 sj5namagur Var hann og baráttu- ur á Akranesi, að undanteknum
Imaður. Hann gat orðið heitur ogjfáum árum í æsku, er hann
orðhvass, ef andstöðu gætti og sótt j dvaldi norðan lands og á Aust-
þá mál sitt fast — en þegar deilt jfjörðum. Hann giftist úngur á
var sem fastast, gat hann brosað! Akranesi Jónínu Jónsdóttuir frá
við andstæðingnum eins og sannur ; Neðra-Nesi í Stafholtstungum og
íþróttamaður að lokinni viðureign,: eignuðust þau sex börn, sem úr
hvort sem um sigur eða tap var að i æsku komust. Gunnhildi, ekkju
ræða. ;Boga sál. Ólafssonar, yfirkennara,
Við félagar Stefáns Runólfssonar ’ Skapta skipstjóra, sem drukknaði
að íþrótta- og ungmennafélagsmál- í janúar 1933 á m.s. Kveldúlfi frá
um kveðjum hann við útför hans | Akranesi, Einar, sem drukknaði á
og þökkum honum mikil störf, sem ; sama skipi, Kristínu Margréti,
oftsinnis hafa verið erfið til úr-jsem gift er Sigurði Jónssyni, sjó-
lausnar. Hugheilar samúðarkveðj manni í Reykjavík, Halldór, starfs
ur sendum við ættingjum hans, mann við Landssímann í Rvík, og
ferð 1932.
Um árabil var Stefán í íþrótta-
ráði Reykjavíkur, sem annaðist
frjálsar íþróttir. Hann er um skeið
formaður ráðsins.
Þegar Aðalsteinn Sigmundsson
vinnur að því að endurvekja Ung-
mennafélag Reykjavíkur, þá er
Stefán í þeim flokki manna, sem
styður hann í því starfi. Árið 1945
tekur Stefán við formannsstarfi í
félaginu. Stefán situr ekki auðum
höndum. Hann leitast við að fá
ungmennafélaga, sem flytja í bæ-
inn, í félagið og með ötulu starfi
nær hann mörgu reykvisku ung-
menni inn í raðir þess. Hann vill
þegar lyfta félaginu í það sæti sem
það skipaði um 1910 og láta það
ekki vera eftirbát Ármanns, K.R.
og Í.R. Glímuna hefur hann í önd-
vegi og í samstarfi við Lárus
Salómonsson eignast félagið glæsi
eftirlifandi síðari konu hans Olgu Dagbjörtu, sem gift er Guðjóni
Bjarnadóttur og dóttur þeiira Einarssyni sjómanni í Rvík.
Gunnhildi. i Jól sál. stundaði sjóróðra frá
Þorsteinn Einarsson. Akranesi og var oft þröngt í búi
|hjá þeim hjónunum með hópinn
Þegar ég lít nú yfir leiksvið fyrst i stað. En konan var afburða
lífsins, minnist ég þess, að ég sá
Stefán Runólfsson fyrst — svo
dugleg og þau þjónin höfðu baiua
lán. Elztu börnin fóru fljótlega að
lega og ' sigursæla glímumenn. eftirminnilegt varð — í iþrótta-; láta til sín taka. Fór þá hagur
aðist fjölskyldan, enda stunduðu
þeir bræður, Skapti og Einar sjó-
inn af einstökum dugnaði og á-
ræði. Gerðu þeir út skip frá
Akranesi saman feðgarnir þrír og
farnaðist vel. Árið 1926 keyptu
þeir stóran mótorbát, Kveldúlf frá
ísafirði, yfir 30 lesta, og gerðu
hann út frá Akranesi. Gekk út-
gerð sú ágæta vel. Byggðu þeir
sér fiskhús og bryggju við Lamb-
hússund á Akranesi, á eigin landi.
Jón Halldórsson var hinn holli
ráðgjafi og leiðandi maður í út-
gerð þeirra framan af og gáfust
hans fyrirsagnir jafnan vel. Hann
var veðurglöggur, svo að ekki' voru
aðrir honum fremri, þeirra er ég
hef þekkt. Þegar allt virtist leika
í lyndi og efnin orðin góð, dundi
ógæfan yfir einn vetrardag í jan-
úar 1933, þegar mótorskipið Kveld
úlfur fórst í fiskiróðri hér í Faxa-
flóa. Veður var ekki hvassara en
stundum áður, en m.s. Kveldúlfur
kom ekki aftur til lands og veit
enginn ennþá hvað valdið hefur
þessu sjóslysi.
Á Kveldúlfi drukknuðu þeir
synir Jóns, Einar og Skapti, sem
var skipstjórinn, Guðmundur Jóns-
son vélstjóri, sem var heitbund-
inn Kristínu Margréti, dóttur Jóns
sál., Indriði Jónsson, nágranni
Jóns sál. á Akranesi, Helgi Ebe-
nezerson og Þorbergur Guðmunds-
son, sem báðir voru giftir menn á
Akranesi. Var öll skipshöfnin ein-
valalið, og man ég ekki eftir sam-
hentari né álitlegri skipshöfn.
Mikill harmur var kveðinn að
byggðarlaginu öllu við fráfall þess
arar skipshafnar, en þyngst var
(Framhald á 15. slðu).
\