Tíminn - 06.05.1961, Blaðsíða 7

TÍMINN langardaginn 6. maí 196L
7
Herferöin
fjandskapur
Ræí>a Halldórs Ásgrímssonar, alþm., flutt í
Neíri deild Alþingis viíS þriíju umrætJu um
frumvarp til laga um Seftlabanka Islands
nsdeildunum augljós
samvinnufélögin
Herra forseti. Hv. 1. þm. V-Norð.
hcfur við 2. umr., bæði í ræðu og
nál. lýst viðhorfi Framsfl. til þessa
máls og verður þar að mínum dómi
efcki am bætt, þótt ég kjósi að
segja hér fáein orð.
Málflutningur þessa hv. þm, var
svo markviss og hnyttinn, að auð-
heyrt var á ræðum stjórnarliðsins,
að undan sveið. Hæstv. viðskmrh.
talaði þó á köflum mjúku máli og
sléttu, og komst ekki hjá því að
viðurkenna þá innsýn, sem sum á-
kvæði þessa frv. veita í hugarfar
og viðhorf núv. ríkisstj. og fylgi-
fiska hennar til fólksins úti á landi
og lífsbaráttu þess, og á ég þar
fyrst og fremst við ákvæði frv. um
fyrirhugaða lögskipaða herferð um
fjárdrátt til Reykjavíkur úr spari-
sjóðum og innlánsdéildum kaupfé-
laganna, en um þetta efni minnti
ræða hæstv. viðskmrh. á óvandað-
an sölumann, sem reynir að leyna
göllum vöru sinnar með því að
vefja hana í snotrar umbúðir.
Ræða hv. 5. þm. Reykjavíkur var
af sama toga spunnin, en ólík að
því leyti að hún var m. a. umbúða-
iítill skætingur í garð 'samvinnu-
félaganna, og að nokkrum ummæl-
um þessa þm. vil ég því lítillega'
víkja að síðar. Hæstv. viðskmrh.
sló á þá strengi, að Seðlabankinn
væri eign allra landsmanna og því
ættu menn nú að láta sér vel lynda |
að eiga fé sitt þar. Bn forráða-
mönnum þess banka, þar er núv.
ríkisstj., trúi ég í fíestu verr til
að beina því fjánmagni á heppileg-
an hátt inn í framkvæmda- og at-
vinnulífið en bönkum, sparisjóð-
um og samvinnufélögum.
Hv. 5. þm. Reykjav. var að von-
um ekki viss um, hvernig Seðla-
bankinn færi með þetta fé, sem
smalaðist til Reykjavíkur úr byggð
um landsins, en gizkaði þó á, að
t d. ærverðin af Ströndum mundu
veitt til fisköflunar í Vestmanna-
eyjum.
Auðvitað gat þessi hv. þm. ekki
látið sér detta í hug að þessar krón
ur, hvað þá meira, gengju til fram-
leiðsluaukningar í landbúnaðinum,
og ekki vildi hann heldur fullyrða
að féð gengi til framleiðsluaukn- j
ingar við sjóinn, og svo furðar rík-:
isstj. sig á því, að landsmenn láta!
sér yfirleitt illa líka þennan fjár-'
drátt hennar yfir í banka, sem hún
hefur algerlega yfir að ráða.
Eins og hv. 1. þm. V-Norð. hefur
rækilega bent á, þá ber enga nauð-
syn til að setja nú nýja löggjöf um
Seðlabankann og hefur stjórnarlið
ið ekki getað hrakið það með nein-i
um rökum, enda varla von, því að
reynslan hefur sýnt, að Seðlabank-
inn getur fyllilega starfað og náð
tilgangi sínum undir þeirri lög-
gjöf, sem hann nú vinnur eftir.
Megintilgangur þessa frv. er því
að útvega stjórnarliðinu fleiri
bankaembætt; og lögskipa aukinn
fjárdrátt til Reykjavíkur frá hin-
um dreifðu byggðum landsins. í
núgijdandi lögum eru ákvæði, sem
heimila Seðlabankanum m. a. að
skylda sparisjóði til að geyma
hluta af vörslufé sínu í Sðlabank-!
anum. Eg vil fullyrða, að sú hug-|
mynd er aðeins hugsuð sem hemill
sem Seðlabankinn getur gripið til,
ef einhver útlánastofnun hagar sér
að hans dómi svo ógætilega í út-
lánum, að öryggi hennar getur
• stafað hætta af, og einnig, ef út-1
lánastarfsemi hennar færi að
marki í bága við lánapólitík, sem
Seðlabankinn og ríkisstj. á hverj-
um tíma vildi, að væri í heiðri
höfð. En gengið var út frá því, að
því valdi, er Seðlabankanum og
ríkisstj. var veitt með þessu heim-
ildarákvæði, yrði ekki beitt í fram
kvæmd. nema undir alveg sérstök-
um og óvenjulegum kringumstæð-
um, fyrst og fremst gagnvart spari
sjóðum og jafnvel ekki almennt
gagnvart bönkum; og allra sízt var
gert ráð fyrir, að þessu ákvæði
þyrfti nokkurn tíma að beita gagn-
vart hinum yfirleitt litlu spárisjóð-
um úti á landi. f trausti þess, að
þessi skilningur mundi ætið ríkja
og aldrei kæmi til almennrar fjár-
heimtu Seðlabankans á bendur hin-
um litlu sparisjóðum, mun þetta;
ákvæði á sínum tíma hafa hlotið'
atkvæði þáv. stjómarliðs. Það er
líka vitað, að slíkar smálánastofn-
anir eins og sparisjóðirnir úti á
landi, sem almennt eru með ör-:
fárra milljón kr. starfsfé eða jafn-
vel undir einni milljón, geta aldrei
valdið truflun á viðtekinni útlána-
starfsemi né óeðlilegum sveiflum
á peningamarkaðinum, og ef slíkt
fyrirbæri gæti átt sér stað í ein-
staka sérstöku tilfelli, þá er Seðla-
bankanum auðvitað hægt um vik
að aðvara slíkan sparisjóð, sem
vafalaust mundi fara eftir settum
reglum Seðlabankans, þegar hann
ætti á hættu að missa forræði veru
legs hluta af vörzlufé sínu. En núv.
ríkisstj. vill ekki virða þann anda
og þann tilgang, sem vakti fyrir
löggjafanum við setningu þessara
umræddu lagaheimildar. Ákvæðið
er því nú þegar orðið hættulegt í
höndum ríkisstj., og enn hættu-
legra verður það, þegar þessi fjár-
dráttur Seðlabankans er orðinn
skilyrðislaus lagaskylda. Þetta mál
snertir hagsmuni allra eða flestra
byggða landsins, og því ber öllum,
sem virða vilja rétt þeirra og hags
muni, að sameinast um að fella
frv., a. m. k. það ákvæði, sem ég
vík hér að, eða fylgja brtt. minni
hl. fjhn., sem liggja hér fyrir.
Svo fjarstætt, sem þetta fyrir-
hugaða ákvæði er gagnvart hin-
um almennu, smáu sparisjóðum, þá
er þó hin fyrirhugaða fjárnámsher-
ferð á hendur innlánsdeildum
kaupfélaganna enr. fjarstæðari og
Ijótari, og á heldur enga stoð í
þeim almennu yfirborðsrökum, er
borin eru fram til þess að reyna
að réttlæta fjárnámið hjá spari-
sjóðunum.
Það er ríkisstj. jafnt sem öðrum
fullkunnugt að innlánsdeildirnar
starfa ekki sem útlánastofnanir,
heldur er þar aðeins um að ræða
innlög á sparifé félagsmanna hlut-
aðeigandi samvinnufélaga, fé, sem
þeir þurfa ekki að nota í lengri
eða skemmri tíma, og vilja geyma
hjá sínu fyrirtæki, sér til hagsbót-
ar og sínu félagi. Þetta fé fer ekki
út á hinn almenna lánamarkað, en
er notað sem nauðsynlegt rekstr- j
ar- og framkvæmdafé, eins langt j
og það hrekkur, og dregur þar af:
leiðandi úr óhjákvæmilegri fjár-
þörf samvinnufélaganna, sem hin-
ar almennu útlánastofnanir í land-
inu þyrftu annars að fullnægja.
Það er því augljóst mál, að innlags
fé í innlánsdeildum samvinnufé-
laganna geta ekki valdið neinni ó-
eðlilegri lánsfjárþenslu. Það máí
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON
því mikið fremur segja, áð fyrir-
komulagið um meðferð sparifjár
í vörzlu innlánsdeildanna vinni,
eins langt og það nær, gegn óþarfa
notkun sparifjár og óheppilegri
lánfjárþenslu. Og innlánsdeildirn-
ar virðast því styðja að þeirri þró-
un í peningamálum, sem innan
vissra takmarka er eðlileg og rík-
isstj. þykist bera fyrir brjósti.
Þessi herferð ríkisstj. hefur því
enga frambærilega stoð og ber
a.ðeins votf pip fjandskap hennar
í gasð samvinnufélaganna. Með
þessum nútímaféránsdómi skal enn
stofna til nýrra herhlaupa gegn
samvinnufélögunum. Enn skal
vega í sama knérunn, sem oft hef-
ur áður verið gert í valdatíð þess-
ara stjórnarflokka. Og það, sem
orðið er á þessu sviði telur ríkis-
stj. og fylgismenn hennar ekki nóg.
Meira skal nú gert. Svo hóflaus og
hatrammur er illvilji þessara herra j
í garð samvinnufélaganna. Það |
kom líka glögglega fram í ræðu i
hæsv. viðskmrh. við 2. umr. þessa
máls, að þessi fjárránsherferð á
hendur innlánsdeildum kaupfélag-
anna er ástæðulaus og að hinar
fyrirhuguðu hömlur á útlánum;
sparifjár geta gengið sinn gang og
náð sínum tilgangi þótt fé innláns-
deildanna sé látið í friði. Hæstv. j
ráðh. bauð sem sé, að þetta um-:
rædda ákvæði skyldi ekki ná til
innlánsdeildanna, ef fallizt væri á, |
að sparifé í vörzlu þeirra væri!
svipt þeim skattfríðindum, sem nú
gilda um það eins og sparifé í
vörzlu banka og sparisjóða. Þessi
eðlilegu skattfríðindi sér ríkisstj.
ofsjónum yfir, að skuli ná til spari-
fjár hjá innlánsdeildunum, og fyrir
því hyggst hún eftir annarri leið,
ná sér þar niðri. Með þessu tilboði
hæstv. ráðh. segir hann í raun og
veru fleira en hann mun hafa ætl-
að. í fyrsta lagi viðurkennir hann
með þessu tilboði, að enga nauð-
syn beri til þess, að hin almenna
spnrifjárbinding nái til innláns-
deildanna. í öðru lagi staðfestir
ráðh. að þessu ranglæti í garð
innlánsdeildanna verði viðhaldið,
nema ríkisstj. fái álílca hættulegt
vopn í hendur til að lama þær. Og
auðvitað gerir hæstv. ráðh. sér
grein fyrir, hvaða áfall það væri,
ef þeirri rangsleit5 beitt, að
sparifé í innlánsdei. nyti ekki
hinna almennu skatthlunninda. Og
í þriðja lagi virðist viðhorf hæstv
ráðherra svo hatrammt í garð sam-
vinnufélaganna, að hann getur ei
hugsað sér að aflétta einum ólög-
um í þeirra garð, nema fá annaö
ákveðið í staðinn. ?em væri þeini
álíka óhagstælt eða verra en það,
sem burt væri numið.
Það væri að minni ætlan ekki
svo mikil furða að heyra slíkt sem
þetta frá munni forustumanna
Sjálfstfl. En það veldur ýmsum
vonbrigðum, að sá forustumaður
þess flokks, sem kennir sig við al-
þýðuna og sem sumir höfðu fyrir
eina tíð bundið nokkrar vonir við
um frjálslyndi og sanngimi í þjóð-
félagsmálum og þá ekki síður í
þeim málum en öðrum, sem varða
samvinnustarfsemina í landinu, að
hann skuli vera orðinn svo sam-
dauna íhaldinu, . sem raun ber
vitni, m. a. í þessu máli.
Eg vil þá með örfáum orðum
víkja að nokkrum atriðum í ræðu
þeirri, sem hv. 5. þm. Reykv. hélt
hér við 2. umr. málsins. Hv. þm.
virtist mjöyg harma þá „gömlu,
góðu daga“, þegar Sjálfstfl. hafði
meirihluta í öllum aðalbönkum
landsins, nema Búnaðarbankanum
og var raunar hneykslaður yfir, að
svo skyldi ekki einnig hafa verið
þar. Verður að gera ráð fyrir, að
þm. trúi því, að enginn geti verið
farsæll bankastjóri, nema hann)
hafi gert fcenningar Sjálfstfl. aðj
trúarbrögðum sínum, og sennilegaj
eiga bankastjórarnir helzt þá einn-’
ig að vera af þeirri manngerð, er
Sjálfstfl. kallar fjáraflaklær. Hv.;
þm. taldi það sem dæmi um frekju
Framsfl. að hann skyldi geta átt
og eiga mann í bankastjórasæti í
Búnaðarbankanum og.kastaði kald-
yrðum að Hilmari Stefánssyni
bankastjóra fyrir það, að hann
skuli hafa leyft sér að vera Fram-
sóknarmaður jafnhliða því að vera
bankastjóri, og fordæmdi, að hann
skyldi hafa stutt flokk sinn, m. a.
með því að hafa nokkru sinni verið
í framboði fyrir hann. Þetta leyfir
sá maður sér að segja, sem um
langt skeið hefur verið forustumað
ur í einu harðvítugasta áróðurs-
félagi Sjálfstfl., er bankastjóri í
öðrum stærsta banka landsins og
situr jafnframt á þingi sem einn af
framámönpum síns flokks. Og svo
er ofstæki sjálfstæðismanna svo
mikið yfir því, að Framsfl. skuli
eiga menn í bankastjórastöðu, að
þessi hv. þm. gat ekki orða bund-
izt út af því og nefndi sem dæmi
um forréttindafrekju Framsfl., að
í litlu og nýstofnuðu bankaútibúi
að Egilsstöðum skuli vera fram-
sóknarmaður í útibússtjórasæti, er
að dómi þessa ræðumanns átti auð
vitað að vera sjálfstæðismaður
enda mun afstaða ýmissa forustu-
manna Sjálfstfl. varðandi þetta úti-
'Framhald á 13 síðu.)
Á víðavangi
Hvatí sag'Si Alþýíubl.
sumariS 1958?
Leiðari Alþbl. sl. miðvikudag
ber nafnið „Blað fslands fátækl
inga“. Er þar átt við Tímann.
Ræðst Alþbl. hatrammlega á
Tímann fyrir að helga 1. maí-
blaðið verkalýðshreyfingunni og
taka undir kröfur verkalýðsfé-
laganna um mannsæmandi lífs-
kjör. í þessum leiðara segir m.
a.: „Hvernig tók Tíminn baráttu
verkalýðsfélagarina fyrir grunn-
kaupshækkunum sumarið og
haustið 1958? Var hann ekki
einn allra dagblaða á íslandi á
móti þpí, að verkalýðurinn fengi
þá 6—9% hækkun?“
Hér er skýlaus viðurkenning
á því, að Alþfl. vann að því öll-
um árum sumarið 1958, að
sprengja vinstri stjórnina með
pólitískum verkföllum í faðmlög
um uið íhaldið og Moskvukomm-
únista. Vinstri stjórnin féll vegna
þessa skemmdarstarfs. Samkomu
Iag náðist ekki um tillögur
Framsóknarmanna í stjórninni
um að tryggja Iaunþegum sama
kaupmátt launa og í októbcr
1958. — Þegar íhaldið hafði
svo myndað skammdegisstjórn
Alþfl. í desember 1958 var það
fyrsta verk stjórnarinnar að
taka kauphækkunina frá sumr-
inu af launþegum aftur með lög
um — í samræmi við úttekt hag
fræðinga Sjálfstæðisflokksins.
Vinnubrögft toppkrata
Þetta sýnir gjörla vinnubrögð
Alþfi. o.g hvert rckald liann er
orðlð á fjörum íhaldsins. Suo cr
Alþbl. að rembast við að reyna
að sýna fram á, að afstaða Fram
sóknarflokksins sé nú önnur
gagnvart launakröfum, en þegar
hann var í ríkisstjórn. — Er
efnahagslöggjöfin var sett vor-
ið 1958 lögfesti Alþingi 5% kaup
hækkun til að bæta launþegum
upp álögurnar, en jafnframt
lýsti ríkisstjórnin því yfir að
kaup mætti ekki hækka meira,
ef ráðstafanirnar ættu ekki að
fara úr böndunum. Framsóknar-
menn reyndu að halda vinstri
stjórninni saman til að tryggja
brautargengi framleiðslustefn-
unnar, sem þegar var farin að
bera mikinn árangur. Alþfl.
rildi hins vegar ekki fallast á
tillögur Framsóknarfl. í stjórn-
inni um að launþegum yrði
tryggður sami kaupmáttur launa
og hann var í október 1958, með
an þeir voru í vinstri stjórninni.
Hver hefur hringsnúizt?
Það sýndi sig áþreifanlega að
tillögur Framsóknarmanna voru
raunhæfar og ábyrgar. Pólitísku
kauphækkanirnar frá sumrinu
1958 voru teknar aftur og kaup
mætti launa eins og hann var
í október ’58 var unnt að halda
út allt árið 1959, þrátt fyrir ýmis
mistök Alþfl.-stjórnarinnar. Þeim
Iífskjörum, sem telja má mann-
sæmandi, hefði enn verið unnt
að halda, ef ekki hefði komið
til „iúðreisnarinnar“, er skapa
á þjóðfélag hinna „gömlu, góðu
daga“. Viðreisnin hefur þegar
skert kaupmátt launa um 15—
20% miðað við það, sem hann
var í október ’58 og við erum
enn á hraðri leið niður á við.
Framsóknarflokkurinn hefur
sömu stefnu nú og hann hafði
í vinstri stjórninni. Hann vill
fara framleiðsluaukningarleið-
ina, því að hún ein getur tryggt
mannsæmandi lífskjör. Tíminn
vill þwí spyrja Alþbl., hvort það
telji 4000 kr. á mánuði nú mann
sæmandi lífskjör og ennfremur,
hvers vegna Alþfl. taldi kaup-
mátt launa eins og hann var í
október ’58 óviðunandi meðan
hann var í vinstri stjórninni,
en telur nú 20% lægra kaup
kappnóg. Ilver j;ar svo að tala
um hringsnúning?