Tíminn - 11.11.1961, Blaðsíða 5

s
TÍMINN, Iaugar-’'T>nn 11 'nj-e-v.bor 1961.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURlNN
Framkvæmdastj6ri: Tómas Arnason Rit
stjórar- Þórarinn Þórarinsson iáb 1 Andrés
Kristjánsson Jón Helgason Fulltrúi rit
stjórnar Tómas Karlsson Auglýsinga
stjóri: Egill Bjarnason - Skrifstofur t
Edduhúsinu — Símar 1830(1—18305 Aug
Ivsingasimi: 19523 Afgreiðslusímt 12323
- Prentsmiðian Edda h.i —
Askriftargjald ki 55 00 á mán innanlands
í lausasölu kr 3 00 eintakið
Bjarni gegn Bjarna
Eins og menn muna, rökstuddi Ólafur Jóhannesson
það mjög glögglega í vantraustsumræðunum, að ríkis-
stjórnin hefði brotið gegn ákvæðum stjórnarskrárinnar.
er hún gaf út bráðabirgðalögin um að svipta Alþingi
gengisskráningarvaldinu og leggja það í hendur Seðla-
bankans. Samkvæmt stjórnarskránni mætti ekki gefa út
bráðabirgðalög, nema brýna nauðsyn bæri til. Engin
slík nauðsyn hefði réttlætt þessa tilfærslu á gengisskrán-
ingarvaldinu.
í vantraustsumræðunum véku stjórnarsinnar sér
alveg undan því að svara þessari gagnrýni Ólafs. Þó töl-
uðu ekki færri en fjórir ráðherrar eftir að Ólafur hafði
flutt ræðu sína.
í stjórnarblöðunum var einnig reynt að þegja við
þessari gagnrýni. Við nánari athugun komst stjórnin þó
að raun um, að hún myndi ekki geta þagað alveg við
þessari gagnrýni. Ákveðið var því að láta Bjarna Bene-
diktsson svara þessari gagnrýni við umræðurnar um
bráðabirgðalögin á Alþingi. Bjarni dró þó að gera það
þangað til daginn áður en hann fór til útlanda. Hann
vildi ekki þurfa að mæta þeim avörum, sem hann átti
von á.
Og nu ér komið í ljós, hvers vegna Bjarni vildi ekki
bíða eftir svörunum. Því að sá, sem svaraði gleggst og
afdráttarlausast Bjarna Benediktssyni forsætisráðherra
var Bjarni Benediktsson, fyrrv. prófessor í stjórnlaga-
fræði við Háskóla íslands.
Frá hendi Bjarna Benediktssonar prófessors liggur
fyrir kennslubók, sem heitir „Ágrip af íslenzkri stiórn
lagafræði“. Þessi bók, sem er notuð við kennslu i bá-
skólanum, var síðast gefin út í handriti 1948. Þar segir
svo á bls. 58:
„í 28. grein stjórnarskrárinnar er það annaS höfuð-
skilyrði fyrir útgáfu bráðabirgðalaga, að brýn nauð-
syn beri til hennar. Það er því ekki nóg, bótt löggjöf
kynni að vera æskileg eða skynsamleg eða bótt nauð-
syn sé til löggjafar, ef hún er ekki brýnni en svo, að
vel má bíða reglulegs Alþingis."
í þessu sama riti segir ennfremur:
„Sýnu varhugaverðara er þó að gefa út bráða-
birgðalög um efni, sem Albingi hefur nýlega tekið
afstöðu til, einkum ef Ijóst er, að Albinai hefur eigi
viljað fallast á þá lausn, sem bráðabiraðalögin velja."
Greinilegar getur Biarni Benediktsson lagaprófessor
ekki áréttað það, að útgáfa bráðabirgðalaganna um
gengisskráningarvaldið var hreint stiórnarskrárbrot. í
fyrsta lagi var þessi breyting ekki svo aðkallandi. að hún
gæti ekki beðið næsta þings. því að stiórnin gat vel fellt
gengið. án þess að grípa til hennar I öðru laei hefur bað
hvað eftir annað legið fyrir, að Alþingi hefur ekki viljað
fallast á þessa lausn.
Öllu verri húðstrýkingu er því ekki hæfft að hugsa
sér en þá, sem Bjarni forsætisráðherra fær hér hjá laga-
prófessornum Bjarna Benediktssyni.
Eins og í leppríki
Það hefur lengj verið vilji ameríska varnarliðsins á
KefI avíkurflugvelli að fá að reisa hér stóra sjónvarps-
stöð og nota hana til að koma hér amerískum sjónar-
miðum og áróðri á framfæri.
Gegn þessu hefur verið staðið af íslenzkum stjórnar-
ERLENT YFIRLIT
ftir flokksþingiö í Moskvu
Var ádeílan gegn Stalin raunverulega ativörun til Krustjoffs ?
ENN er mikið rætt í erlend-
um blöðum um flokksþing
rússneskra kommúnista og þær
ályktanir, sem megi draga aí
því, sem gerðist þar. Enn fer
fjarri því, að menn séu á sama
máíi, en eftir því, sem frá líð
ur, virðast þó flestir þeirra,
sem kunnugastir eru taldir,
komast að einni niðurstöðu.
Hún er sú, að Krustjoff sé
hvergi nærri eins öruggur í
sessi og Stalin var, og hann
verði að taka miklu meira tillit
til samstarfsmanna sinna. Sum-
ir þessara manna hallast að
þvi, að það hafi alls ekki verið
Krustjoff, sem átti frum-
kvæðið að því, að ráðizt var
jafn harkalega gegn Stalinism-
anum og raun varð á, heldur
hafi hanr, taíið hyggilegast að
fylgjast með straumnum. Sjálf-
ur muni Xrustjoff ekki telja
hyggilegt. að farið verði að
rifja upp „hreinsanir“ Stalins
mjög ýtarlega, því áð böndin
geti þá borizt að honum sjálf
um, sem einum nánasta sam
verkamanni Stalins. Af hálfu
margra þeirra, sem ákveðnast
beittu sér gegn Stalin og for-
ingjadýrkuninni, hafi þessum
ádeilum raunveruleea ekki ver-
ið fyrst og fremst beint gegn
beim. 'em dauður var. heldur
( hinum, sem nú er næstur því,
( að skipa sess Stalins, þ.e. gegn
/ Krustjoff^ sjálíum. Mejðal for-
/ ustumanna kommúnista sé mik-
'/ iil uggur við það, ef nýr Stalin
) kæmi aftur til valda, er byrji á
/ hreinsunum“ í anda hans, þvi
) að enginn þeirra.gæti verið ör
) uggur eftir það. Þetta hafi
) Krustjoff líka skilið, því að
) rétt fyrir þinglokin sté hann
) óvænt í ræðustólinn og bann-
aði mönnum að dýrka sig per
sónulega og þakka sér einum
bað. sem hefði áunnizt Þetta
hafi Krustjoff gert eftir að
hafa fundið á sér, hvað raun-
verulega vakti fyrir mönnum.
ISAAC DEUTSCHER, sem
talinn er fylgjast manna bezt
með innri málefnum Sovétríkj-
anna, segir að þriggja megin-
strauma hafi raunverulega
gætt á flokksþinginu, og hafi
( þeir komið meira og minna
( fram á hinum lokuðu fundum.
( í einum flokknum hafi verið
( hinir gömlu Stalinistar, er
( vildu fylgja fram hinni hörðu
( og sveigjulausa stefnu Stalins. í
( öðru lagi hafi verið svo ifinir
/ eindregnu and-Stalinistar, er
/ vildu segja sem mest skilið við
) fortíð þá, sem kennd er við
) Stalin. í þriðja lagi hafi svo
) verið þeir, sem vilja fara bil
/ beggja, og þeim hópnum hafi
) Krustjoff og nánustu fylgis-
KRUSTJOFF
— var ádeilunum gegn Stalín
og forlngjadýrkuninni raun
verulega beint gegn hon-
um persónulega, þvi að
* flokksbræður hans vilji
kom í veg fyrlr, að hann
verði nýr Stalín?
menn hans fylgt. Krustjoff
bvggi völd sín á því, að hann
reyni að synda hér á milli.
Það kemur hins vegar fram i
skrifum Deutschers og ýmissa
annarra. sem um þessi mál
rita, að and-Staliuistar hafi
reynzt miklu sterkari en búizt
hafði verið við. Einkum vöru
það yngri mennirnir. sem létu
þar taka til sín. Fyrir áhrif
þeirra var það and-Stalinism-
inn, sem setti meginsvip sinn á
flokksþingið og varð þess vald-
andi, að hin nýja stefnuskrá
sem átti að marka upphaf
Krustjoffismans, hvarf í skugg-
ann. Krustjoff fann af brjóst-
viti sínu, að hyggilegt væri að
taka hér frumkvæðið. en jafn-
framt mun hann vera nógu
kænn til þess að gæta þess. að
ekki verði farið að róta um of
upp í réttarfarsmálum Stalins.
Til þess hefur hann komið of
mikið við sögu. Til þess að
fullnægja and-Stalinistum var
reynt að láta nægja brottflutn-
inginn á líki Stalins úr graf-
hýsi Stalins til óæðri staðar.
völdum og leyfi varnarliðsins bundið við það, að stöðin
næði sem allra skemmst út fyrir siálfan völlinn.
Að undanförnu hefur varnarliðið sótt fastara á um
þetta en áður og niðurstaðan að siálfsögðu orðið sú. að
ríkisstiórnin hefur látið undan og leyft fimmfalda stækk-
un sjónvarpsstöðvarinnar. Mun hún eftir það ná vel tii
alls Faxaflóasvæðisins.
Slík stækkun miðast að siálfsögðu ekki neitt við þörf
siálfs varnarliðsins. heldur fyrst og fremst við áróður,
sem á að reka á þennan hátt.
Það þarf ekki að taka fram, að hvergi nema í lepp-
ríkjum fá erlend ríki þannig ótakmarkaða aðstöðu til sjón-
varpsreksturs.
ÞAÐ virðist þannig vera álit
margra þeirra, sem bezt fylgj-
ast með, að flokksþingi.ð hafi
borið merki þess, að hin yngri
kynslóð, sem smám saman er
að taka völdin í Sovétríkjun-
um, sé andstæðari einræðis-
hyggju og foringjadýrkun en
gamla kynslóðin var og er. Hitt
er hins vegar eftir að sjá, hvort
sjónarsvið hinna ungu kemur
til með að njóta sín. Uppbygg-
mg komrrsúnistisks ríkis er
þannig, að sterkir og ráðríkir
menn geta auðveldlega hrifsað
völdin líkt og Stalin gerði.
Þetta fer að sjálfsögðu mikið
eftir því lundarfari, sem sá
maður hefur. er mestu ræður
hverju sinni. Lenin var maður,
sem vildi ræða málin og ráðg-
ast við samstarfsmenn sína og
Krustjoff er að þessu leyti
likari honum en Stalin. En
nýr- Stalin getur alltaf komið til
sögu meðan kerfið er eins og
það enn er.
Meðal þeirra, sem telja
flokksþingið heldur góðs vita
en hið gagnstæða, er ung-
verski rithöfundurinn Tibór
Meray, sem nýlega hélt fyrir-
lestur hér í Reykajvík á veg-
um Frjálsrar menningar. Hann
hefur látið í Ijós þá skoðun í
viðtölum við erlend blöð, að
flokksþingið hafi borið þess
merki að meira hafi borið á
frjálsum og sjálfstæðum skoð-
unum en áður oa sama sé nú
einnig uppi á teningnum í ýms
um kommúnistaflokkum lepp-
ríkjanna. Menn megi að vísu
ekki búast við of miklu af
þessu, en eigi að síður vísi
þetta i rétta átt. Athyglisverð-
ast sé bó bað, að ágreiningur-
inn milli Kína og Sovétríki-
anna hafi í fyrsta sinn komið
opinberlegá í ljós á flnkksþing-
inu og það geti átt eftir að
hafa hin örlagarikustu áhrif
Tibor Merav telur, að það geti
vel orðið til þess, að Sovét-
ríkin eigi eftir að nálgast vest-
urveldin meira Þá segir Mer-
ay. að hann trúi því ekki. að
Krustioff óski stvrialdar. en
vegna samkeppninnar við Kína
telii b-nn tn'ns ve.va-- nnnðsvn-
legt að bera sig vígalega og
hrópa hátt.
ÞÓTT margir þeirra, sem
kunnugir eru. telji þannig, að
vmislegt hafi gerzt á flokks-
þinginu. sem bendi til aukins
friálslvndis og skoðanamunar
hjá kommúnistum i Sovértíkj-
umim. er ekki rétt að bvsgia á
því vonir um s'kyndilegan bata
í sambúð austurs og vesturs
Ef innri átök auka=t af þessum
ástæðum í Sovétríkjunum. get-
ur það alveg eins haft óheppi-
lee áhrif ag hepnileg á sam-
búðina við önnur ríki Valdhaf-
arnir kunna bá að revna að
bæta hlut sinn inn á við, með
sckn og ósáttfvsi út á við. Hið
gagnstæða getur líka gerzt.
Þess vegna er rétt að menn
reyni að fylejast með þróun-
inni í Sovétríkjunum bæði með
skilningi og aðgætni. Og von
manna verður að vera sú, að
hin nvja kvnslóð. sem er að
taka við völdum í Sovétríkjun-
um ifti á vmsan hátt öðru vísi
og öfgalansara á málin en
gömlu byltingarforingjaniir.
Þ.Þ.
/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
't
'/
'/
'/
‘/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
i
'/
'/
'/
'/
‘/
'/
‘/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
‘/
‘/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/