Tíminn - 11.11.1961, Blaðsíða 7

i X M I N N, laugardaginn 11. névembei* 1961.
7
Gengislækkunin í sumar var síður en
svo nokkurt vináttubragð við S.I.S.
1. umr, um bráðabirgða-
lögin um Seðlabankann var
enn fram haldið í gær og er
það fimmti dagurinn, sem um-
ræðan stenduh.
Eysteinn Jónsson benti á, að
Bjarni Ben. hefði reynt að rök-
styðja setningu bráðabirgðalag-
anna uan að fela Seðlabankanum
gengisskráningarvaldið með því,
að rikisstjórnin hefði aðeins fært
val'd, sem hún sjálf hefði og lét
því eins og ríkisstjómin hefði ó-
skorað löggjafarvaid. Ríkisstjórn-
in hefur hins vegar aðeins skil-
yrðisbundið vald til ag gefa út
bráðabirgðalög. Það vald er heft
með ákvæði í stjómarskránni meg
því að brýna nauðsyn stouli ætíð
bera til útgáfu bráðabirgðalaga.
Þag er hins vegar ekki nokkur
leið að rökstyðja það, að brýna
nauðsyn hafi borið til þess að
svipta Alþingi valdi með bráða-
birgðaiögum. Ríkisstjórnin gat
hins vegar gefið út bráðabirgða-
iög um sj'álfa gengislækkunina, án
þess að taka þetta vald af Alþingi.
að með samningunum hefðu sam-
vinnufélögin hjiálpa ríkisstjórn-
inni tii að sitja áfram og vinna
meira tjón fyrir þjóðina meg sam-
dráttarstefnunni. — Eg sagð'i hins
vegar við þessa menn, og ráðherr-
ann hefur verið að reyna að snúa
út úr því, ag samvinnufélögin
hlytu að gera kjarasamninga með
það fyrir augum, að það sé at-
vinnurekstrinum og aimemningi í
iandinu fyrir beztu. Því lögðu
samvinnufélögin áherzlu á það, ag
ná þessu ákvæði inn í samningana
um að framfærslukostnaður mætti
hækka allt að 5% á einu ári án
þess, að samningunum yrði sagt
upp, en þetta er mesti dýrtíðar-
hemiM, sem nokkru sinni hefur
verið settur í launasamninga á fs-
landi.
Bjarni Ben. sagði, að Jakob Frí-
mannsson hefð'i sagt, að kauphækk
anir myndu leiða til gengisiæklk
unar. Jakob Frímannsson lét þau
orð falla um kaupgjaldssamninga
almennt áður en til samninganna
bom, að miklar kauphækkanir
gætu leitt til þess, að gengið yrði
fellt, en hvar finnur ráðherrann,
að Jakob Frímannsson hafi sagt
þetta um þá samninga, sem end-
anltega voru gerðir?
Þá var þag talinn ósvífinn áróð-
ur að benda á, að ekki væri hægt
að lifa á 4000 krónum á mánuði,
en það eru mánaðarlaun verka-
manns fyrir átta stunda vinnu
hvern virkan dag. Þetta var talið
ósvífið af mér„ því að meðaltekj-
ur verkamanna hefðu orðig mikl-
um mun hærri en 48 þúsund á ár-
inu 1960. Sagðist Eysteinn vilja
spyrja ráðherrana, hvort þeir
teldu það ósvífni, að krefjast þess,
að verkamaður með meðalfjöl-
skyldu gæti lifað af launum þeim,
sem hann fær fyrir átta stunda
vinnu á dag, hvern einasta virkan
dag ársins.
Bjarni Ben. sagði, að samning-
arnir hefðu haft í för með sér
yfirvofandi hættu og fjárhags-
þröng þjóðarinnar. Munurinn á
því sem samig var um og þess,
sem ríkisstjórnin vildi fallast á
og taldi að gætu orðið raunhæfar
kjarabætur, er aðeins 160 krónur
á mánuði á hvern verkamann, sem
vinnur átta stunda vinnudag hvern
virkan dag. Þessar 160 krónur,
sem hver verkamaður fengi á
mánuði eiga að hafa sett ofckur í
yfirvofandi hættu og valdið fjár-
hagsþröng landsins, og svo er 13%
hækkun á erlendum gjaldeyri rök
studd ’meg þessu? Svo er reiknað
og reiknað á eina hlið og út er
sagt að komi, að gjaldeyriseftir-
spurn muni af þessu vaxa um 5—
600 miiljónir og síðan bætt við
300 milljónum vegna þeirra sem
bætast við árlega í tölu vinnandi
fólks, rétt eins og unga fólkið,
sem hefur þátttöku í framleiðsl-
unni á ári hverju vinni ekki fyrir
neinurn verðmætum, en séu ómag-
ar á þjóðinni.
Þá rakti Eysteinn tillögur Fram-
sóknarmanna í efnahagsmálunum
og benti á, að ráðherrarnir hefðu
ekki svarað þeim beMínis eða
hrakið, heldur talið, að þær
myndu aðeins gera illt verra.
Eysteinn ræddi síðan nokkuð
um SÍS og fullyrðinigar viðskipta-
mjálaráðherra í fyrradag um að
SÍS hefði ekki getað staðig undir
kauphækkuninni og gengislækk-
unin hefði m.a. verið til þess að
Þá sagði Bjarni Ben., að Fram-
sóknarmönnum færist ekki að vera
að gagnrýna þessi bráðabirgðalög,
'þeir hefðu sett svo mörg bráða-
bingðalög sjálfir. Þannig er mál-
flutningurinn og rökstuðningur-
inn.
Bjarni spurði í ræðu sinni,
hvort nokkrum dytti þag í þu>g
að samvinnufélögin hafi farið að
gera samninga til að gera ríkis-
stjórninni auðveldara að sitja við
völd. Menn ættu ag taka vel eftir
þeim hugsunarhætti, sem kemur
þarna fram hjá ráðherranum.
Hann kemui’ reyndar ekki á óvart,
því þetta minnir á það, sem gerð-
ist sumarið 1958. Kaupgjald var
þá 15% hærra en í sumar. Þá var
nýbúið að I'ögbjóða þá kauphækk-
un, sem efnahagskerfig og atvinnu
rekendur þo'ldu. Þá fóru Sjálfstæð
ismenn á stað með kaupkröfur og
ef ekki komu nægilega miklar
kau.okröfur fram hjá verkalýðs-
félögunum, þá lét Sjálfstæðisflokk
urinn þá atvinnurekendur, sem
f'ekkurinn réði beinlínis, bjóða
fram kauphækkanir. Þá var það
þessi hussunarháttur, sem kem-
ur fram hjá ráðherranum nú sem
réði. Ráðherrann gerir ekki ráð;
fvrir að annar hugsunarháttur sé
til og stjórnarandstaðan reyni því
allt sem hún má — einnig í kjara- j
málum ag se"a ríkisstjórninni bölv
un. En vill ráðherrann ekki hug-
leiða það, að ólíklegt hefði verið i
að lögg hefði verið í það margra j
sólarhringa vinna af hálfu sam- j
vinnufélaganna, að ná því ákvæði j
inn í samningana, að kaup skyldi'
standa óbreytt í eitt ár, þótt fram ,
færslukostnaður hækkaði allt að
5% Var þag ti.] að gera ríkis-
stjórninni bölvun? Það er reynd-
ar rétt, að það voru til menn. sem
fundu að þessu ákvæði og töldu.
Hetei Ber^s tekur
:ÍÖ2 inlsr
319 Oíjgp fÍIi'
rt-rö.t?
á sjónvarpsrekstri hersins
°-t.i $ Aipmgi
Helgi Bergs, verkfræðingur, tók
í gær sæti á Alþingi. Tekur hann
sæti Bjöms Fr. Björnssonar, sýslu
manns, sem nú situr þingmanna-
f und Atlantshafsbandalagsins í
París.
I gær kvaddi Þórarinn Þór
arinsson sér hljóðs utan dag
skrár og beindi fyrirspurn til
utanríkisráðherra varðandi
sjónvarpsstöð varnarliðsins á
Keflavíkurflugvelli. Sagði Þór
arinn, að komið hefði fram
blaðaskrifum að varnarliðið
hyggðist reisa nýja sjónvarps-
stöð og aflmeiri en þá, sem
fyrir er. Stjórnarblöðin hefðu
síðan sagt að búið væri að
veita þetta leyfi og spurði Þór-
arinn ráðherrann, hvort þetta
væri rétt og ef svo væri hvaða
ástæður lægju til slíkrar leyf--
iseltingar.
Guðmundur í. Guðmundsson ut-
anríkisráðheTra, sagði það rétt
vera að þetta leyfi hefði verið
veitt. Sagði utanríkisráðherrann,
að þegar leyfi hefði verið veitt
fyrir núverandi sjónvarpsstöð
hersi.ns í marz 1955 hefði utanrík-
isráðuneytið sett ákveðin skilyrði
þar ag lútandi um styrkleika
stöðvarinnar og sjónvarpshring-
inn. Þannig að ekki væri sjónvarp
að í allar áttir — þ. e. ekki til
Reykjavikur Herinn teldi nú
þessa sjónvarpsstöð úr sér gengna
og ekki nógu sterka og hefði farið
fram á leyfi til að reisa nýja sjón
varpsstöð. sterkari og með óskert
um sjónvarpshring. Reynslan
hefði sýnt að miklir tæknilegir
örðugleikar eru á að takmarka
eða sfcerða útvarpshringinn og
raunin væri sú, að riú sæist sjón-
varpið ekfcert verr í Reykjavík
heldur en á Suðurnesjum. Póst- og
símamálastjóri hefði haft samráð
Herinn hefur fengið leyfi til að reisa nýja
og aflmikla sjónvarpsstöð, er mun ná til
alls Faxaflóasvæðisins
vig Ríkisútvarpið og báðir aðilar
mælt með að leyfið yrði veitt.
Utanríkisráðuneytið hafði einnig
tilkynnt póst- og símamálastjóra,
að það hefði ekkert við það að
athuga, að leyfið yrði veitt og féll
frá fyrri skilyrðum, sem sett
hefu verið fyrir sjónvarpsrekstri
hersins, enda taldi ráðuneytið þau
ástæðulaus.
Þórarinn Þórarinssou benti á
að þetta leyfi um aukinn styrk-
leika sjónvarpsstöðvar hersins
hefði aldrei komið fyrir útvarps-
ráð, um það vissi hann gerla, þar
sem hann sæti í útvarpsráði. Sagð
ist Þórarinn vara mjög við því
ag þetta leyfi yrði veitt. Eins og
kunnugt er, er ekkert áróðurstæki
eins öfhngt og sjónvarpið og það
væri mjög hættulegt að veita er-
lendum aðila einkaaðstöðu til að
reka sjónvarp hér á landi, eftir-
litslaust með öllu. — Ef ríkis-
stjórnin hyggst standa fast við
þessa leyfisveitingu, er það lág-
markskrafa, að íslenzk stjórnar-
völd hafi eftirlit með því sjónvarps
efni sem flutt verður. Með hinni
nýju sjónvarpsstöð myndi nást til
alls Faxaflóasvæðisins og það
væri með öllu óverjandi. ag láta
erlendan aðila hafa slíka áróðurs-
aðstöðu í landinu eftirlitslaust.
Guðmundur í. sagði. að fullt
samráð hefði verið haft við Vil-
hjálm Þ. Gíslason útvarpsstjóra
um þetta mál og hann mælt með
því að leyfið yrði veitt. Sagði ráð-
herrann, að það hefð’i ætíð vexið
svo, að íslendingar hafi haft að-
stöðu til ag fylgjast með og ráða
að miklu leyti sjónvarpssending-
unum, en það hefði ekki verið
gert. Enn væri í þessum efnum
opin leið og taldi ráðherrann sjálf
sagt að nýta hana, er stöðin væri
styrkt og meiningin væri ei.nmitt,
að íslenzkir menn önnuðust rekst
ur sjónvarpsstöðvarinnar.
Einar Olgeirsson sagði, að það
væri kominn tími til þess, að fram
kvæmdastjórum vissra ríkisstofn-
ana væri gert það ljóst. að þeir
gætu ekki farið með þær eins og
sína prívateign Taldi Einar mjög
vafasamt, ag unnt væri að veita
þetta leyfi til sjónvarpsreksturs
án lagabreytingar, þar sem kveðið
væri á um í lögum, að Ríkisútvarp
ið hefði einkarétt á sjónvarps-
rekstri. Sagði Einar að banna ætti
bæði Keflavíkurútvarpið og sjón-
varpið.
Xatanga
Framhald af 3 síðu
nokkrir hermannanna hafi kom-
ið flugleiðis til Albertville og lent
á flugvelli þar, sem er á valdi S.
Þ. Erlendir fréttaritarar í Eliza-
bethville teija, að ríkisstjórnin í
Katanga hafi nú misst yfirráð sín
í Norður-Katanga, en sagt er, að
setulið Katangamanna sé nú al-
gjörlega einangrað í Balubahéraði
hjá Kongóló.
bjarga SÍS. Tölur þær sem ráð-
herrann tilfærði hafa ekkert gildi.
Tekjur og gjöld í svo margbrot'n-
um rekstri eru sífelldum breyting-
um háð frá ári til árs. Hagnaður-
inn 1959 nam 5.8 milljónum og
1960 6 milljónum. Ráðherrainn
sagði, að kaupgreiðslur SÍS myndu
nema 50 milljónum króna og 15%
á það væru 7.5 milljón og því væri
fyrirsjáanlegt tap hjá SÍS, er það
gerir samningana.
Vaxtaút.gjöld SlS 1960 höfðu
hækkað frá árinu áður um 8.4
milljónir aðallega vegna vaxta-
hækkunarinnar. Vextir voru lækk
aðir aftur uim ein>n fimmta í árs-
byrjun 1961 og lækkaði það út-
gjöld um milijónir á þessu ári. —
Gengistap var rúmar 2 milljón-
ir, sem kom á reksturinn 1960.
ef skemmdarverkið hefði ekki ver
ið unnið af rikisstjórninni með
gengislækkuninni í sumar hefði
ekkert gengistap orðig á þessu ári.
Breytingin til hags á þessum tveim
ur árum liðnum frá 1960—1961,
hefði numið mörgum milljónum,
ef gengislækkunin hefði ekki orð-
ið í sumar.
Iðnaður SÍS þurfti ekkert að
hækka sínar vörur vegna kaup-
hækkunarinnar frcmur en annar
iðnrekstur í landmu eins_ óg stað-
fést hefur verið: Hé’fðu vextir ver
ið lækkaðir í það, sem þeir voru
fyrir viðreisn eins og Framsókn-
armenn lögðu til, þá hefði það
enn létt samvinnufélögunum eins
og öllum öðrum fyrirtækjum í
landinu stórkostlega að standa und
ir þessari óhjákvæmilegu og nauð
synlegu hækkun á kaupinu
Á þessu sést hvílík fjarstæðá á-
lyktun ráðherrans er út frá rekstr
arafkomu SÍS 1959—1960 Þegar
moldviðrið hefur blásið frá, kem-
ur í ljós enn ein sönnun fyrir því
sorglega flani ríkisstjórnarinnar
i með einn veigamesta þáttinn í
efnahagslífinu — gengisskráning-
una. — Fjöldi fyrirtækja þar á
meðal SÍS stóðu ekkert betur en
áður eftir gengislækkunina og sum
án efa verr. Verulegt gengistap
varð á vörulánum, sem ríkis-
stjórnin hvatti fyrirtæki til að
taka og auka Hafi þessi gengis-
lækkun í sumar átt að vera sér-
stakt vináttubragð við SÍS og til
þess að bjarga því til lands — og
bæta t.d. þannig fyrir misgerðir
og ofsóknir í garð samvinnuhreyf-
ingarinnar — þá hefur þag sorg-
lega mistekizt — En hvað finnst
mönnum um það viðskiptasiðferði
ríkis'st.iórnarinnar . að fyrst eru
menn hvattir tii að taka erlenfi
vi'ðskiptalán og síðan eru þau
hækkug um 13%.
Næstur tók tii máls Jón Skafta-
son. Hann gagnrýndi harðlega
setningu bráðabirgðalagann.a og
taldi hana ótvírætt stiórnarskrár-
brot. Sagði hann rökstuðning
Bjarna Ben fur-ðulegan, að telja
að ríkisstjórnln hefði meg bráða
birgðalögunum aðeins framseli í
hendur Seðlabankans valdi sem
hún sjálf hefði haft. í fyrsta lagi
hefði ríkisst.iórnin ekki óskert lög
gjafarvald og í öðru lagi væri
kennt í lagadeiid Háskólans. að
framsal opinbers valds sé óheini
ilt og meg öllu brot á grundvall
arreglum laga Ef rökstuðningur
forsætisráðherra fengi staðizt
gætu t.d hæstaréttardómarar al
veg eins falið öðrum það vald
sem stjórnarskráin mælir fyrir
um að þeir skuli fara með.