Tíminn - 11.11.1961, Blaðsíða 8

8
T í M I N N, laugardaginn 11. nóvember 1961.
☆
Það er nú liSinn æðitími
síðan ég hef stungið niður
penna fyrir Tímann. Ástæðan
til þess er sú, að ég hef und-
anfarið verið á allmiklum
ferðalögum, lengst um þver
og endilöng Bandaríki Norð-
ur-Ameríku í sérstöku boði
þarlendra stjórnarvalda.
Bandaríkjastjórn býður árlega
álitlegum hópi stjórnmála-
manna og menntamanna frá
ýmsum löndum að ferðast um
landið til kynningar og náms,
og hafa margir íslendingar
notið þessara boða, þ. á m.
nokkrir Akureyringar. Menn-
ingarsamskipti af þessu tagi
tíðkast nú mjög milli þjóða,
og má raunar telja til venju í
alþjóðlegum samskiptum, eins
og komið er. Þess er skemmst
öll ríki Bandaríkjanna á fáum vik-
um, og brá ég því á það ráð við
undirbúning ferðaáætlunarinnar
að koma því svo fyrir, að
mér gæfist kostur á að líta alla
landshluta miðað við höfuðáttir,
og tókst mér þannig að hafa stutta
viðdvöl í 8 ríkjum af 50, eða sem
svarar tveimur ríkjum í hverjum
landshluta að meðaltali. Ég -verð
því að viðurkenna, að þrátt fyrir
mikið ferðalag á ég margt óséð í
þessu víðáttumikla landi, en læt
samt huggast við þá hugsun, að
dvalarstaðir mínir hafi verið nægi-
lega vel valdir til þess að gefa
sanna mynd af Bandaríkjunum og
því fjölþætta þjóðlifi, sem þar er
lifað. t
Ég vil taka það fram, að eg reð
ferðaáætluninni algerlega sjálfur
og skrifstofa sú, sem sá um mót-
töku og fyrirgreiðslu fyrir mig
gerði allt, sem í hennar valdi
stóð, til þess að auðvelda mér
ferðalagið og greiða fyrir því, að
ég næði þeim samböndum, sem ég
helzt óskaði. í sjálfu sér var það
ekki svo ýkjamargbrotið, því að ég
hafði lagt áherzlu á að mega kynn-
ast hinum almennu þjóðfélagshátt-
um, atvinnuvegum og lífskjörum
styrkur þeirra fólginn, og án þess
væru Norður-Ameríkumenn varla
aðrir eins valdamenn í veröldinni
og þeir nú eru. Bandarískir stjórn-
málamenn leggja ekki alltaf megin
áherzlu á þetta atriði, þegar þeir
tala til fólksins um mátt sinn og
dýrð, heldur er þeim eins gjarnt
að þakka hagkerfi sínu og vel-
gengni. Og þó varð ég þess áþreif-
anlega var í viðtölum mínum við
fjölmarga Bandaríkjamenn, að
þeim var ljós sú staðreynd, að
stórveldisaðstöðu sína eiga þeir
fyrst og fremst að þakka stjórnar-
fyrirkomulagi sínu (ríkisheild-
inni), landstærð og mannfjölda.
Þess vegna slógu þeir oft fram
nauðsyninni á því, að Evrópa
sameinaðist í eitt bandaríki og
bentu á sjálfa sig sem fyrirmynd,
hve vel heppnaðist, ef heilli
heimsálfu væri stjórnað með sam-
eiginlegri stjórn. Þó að ég viður-
kenndi, að Bandaríkjamenn væru
gæfumenn að hafa ekki um langt
skeið átt í landamæraþrætum og
tollastyrjöldum á meginlandi sínu
fyrir þá sök, að þeir hlíta alls-
herjarstjórn, sem leysti af sjálfu
sér slík vandamál, þá leizt mér
illa á þá kenningu, að sameina
ríki Evrópu að bandarískri fyrir-
mynd, enda væri þar engu saman
að jafna, saga Evrópu og ríkja-
myndun hefði lotið allt öðrum lög-
málum en í Ameríku, og því yrði
ekki breytt. Að athuguðu máli
viðurkenndu þeir þetta sjónarmið
og gerðu sér grein fyrir, hve
bandaríki Evrópu hljóta að vera
fjarlæg staðreynd og a. m. k. alger
lega ósamrýmanleg núverandi full-
veldi smáríkja og varðveizlu þjóð-
legra verðmæta.
Hvað vita menn um ísland?
Eftir að ég kom heim frá Banda
ríkjunum, hafa margir spurt mig
þeirrar spurningar, hvort Banda-
ríkjamenn viti mikið um ísland.
Reynsla mín er sú, að almenning-
ur í Bandaríkjunum viti harla lítil
deili á landi okkar, og þó höfðu
flestir heyrt nafns þess getið, og
einstöku mann rámaði í að hafa
heyrt það nefnt í sambandi við
herstöðvamál og deilur við Breta
um fiskveiði. Að öðru leyti^ voru
hugmyndir manna um fsland
næsta óljósar, en eftir nafninu að
dæma þótti þeim líklegt, að landið
væri bæði mjög norðarlega á
hnettinum og afar kalt. Er það út
af fyrir sig ekki ógáfuleg álykt-
un. Hins vegar var mjög auðvelt
að vekja áhuga manna á landinu
og því fólki, sem það byggir, og
þurfti þá margs að spyrja. Eins
og allir vita eru Bandaríkjamenn
afar viðkvæmir fyrir þjóðerni og
litarhætti og þar næst fyrir efna-
legri afkomu og neyzlustigi.
Fyrsta spurningin var því jafnan
um það, af hvaða kynstofni fs-
lendingar væru, svona upp og of-
an. Til þess að gera málið sem
einfaldast sagði ég, að við værum
aðallega af norskum uppruna, og
þó blandaðir írum, og það líkaði
viðmælendum minum vel, því að
bæði Norðmenn og írar eru í há-
vegum hafðir í Ameríku. Síðan
kom útskýring á hnattstöðunni og
vegalengdum milli landa, og eftir
að ég hafði einu sinni slysazt á
að segja þeim^að það væri tveggja
tíma flug frá íslandi til Bretlands,
og fann hvílíka hrifningu það
vakti, — og skiLning — þá notaði
ég Bretland alltaf við viðmiðunar,
og ég er sannfærður um, að ég
hafði með því þokað landinu
nokkrum breiddargráðum sunnar
í hugum spyrjenda. Eftir það var
ísland innan endimarka hins
Ingvar Gíslason skrifar
Akureyrarforéf um Ameríkuferð
að minnast, að fyrir fáum ár-
um buðu Rússar heilli sendi-
nefnd íslenzkra þingmanna að
heimsækja Sovétríkin, og
sjálfir höfum við íslendingar
reynt að tolla í þessari sömu
tízku og boðið hingað til lands
bæði stjórnmálamönnum og
menntamönnum erlendum til
kynningar- eða námsdvalar.
Mun almennt litið svo á, að
kynnisferðir af þessu tagi séu til
þess fallnar að eyða tortryggni,
sem meira en nóg er af, og greiða
götu vinsamlegrar sambúðar og
samskipta milli þjóða. Þetta er sú
fróma ósk, sem liggur að baki
þeim mikla kostnaði og tíma-
eyðslu, sem fylgir ferðum sem
þessum, og hafi gestir og gest-
gjafar erindi sem erfiði þá er vel,
en því miður er ekki upp fund-
inn neinn öruggur mælir, sem seg-
ir fyrir um almennt og víðtækt
gildi slíkra menningarsamskipta.
Þó ætti það ekki að vera til of
mikils mælzt, að gestir sjálfir hafi
öðlazt nokkra persónulega reynslu,
aukið þekkingu sína á því landi,
sem heimsótt var og kynnzt nánar
en áður þeirri þjóð, sem fyrir boð-
inu stóð. Og ég verð líka að álíta,
að varla geti hjá því farið, að
ferðir þessar séu fræðandi fyrir
ferðalanginn persónulega, en hitt
óttast ég, að sé alveg undir hælinn
lagt, hvort hann sé fær um að
veita svo mörgum öðrum hlut-
deild í þekkingu sinni og reynslu,
að það muni um framlag hans til
þess að auka gagnkvæm kynni
milli þjóða. Til þess þyrfti ferða-
langur helzt að vera áhrifamaður
og eiga þess kost að ná til fleiri
en nánustu vina og samverka-
manna meðal samlanda sinna, að
ferð lokinni og hitta fleiri að máli
en tilkvadda leiðsögumenn, á með-
an á ferð stendur.
Heimsókn í alla landshluta
Það má nokkuð marka stærð
Bandaríkjanna af því, að fjar-
lægðin milli New York og San
Fransisco er litlu minni en milli
Reykjavíkur og New York. Og
ekki mun fjarlægðin skemmri frá
norðurlandamærum ríkjanna (svo
að ekki sé miðað við Alaska) suð-
ur á Flórida. Það er því ekki á
nokkurs manns færi að heimsækja
Bandaríkjamanna, auk þess sem
ég óskaði sérstaklega að geta náð
fundi íslendinga, sem búsettir
eru í Bandaríkjunum, bæði þeirra,
sem flutzt hafa að heiman og
hinna, sem fæddir eru og uppaldir
í landinu. Að sjálfsögðu leitaðist
ég einnig við að koma á þá sögu-
staði, sem á vegi mínum urðu og
gildi hafa og Bandaríkjamenn eru
hreyknir af að geta sýnt ferða-
manni. Ég gat ekki betur fundið
en að Bandaríkjamenn leggi mikla
rækt við sögulega erfð sína, og
öll þau þjóðminjasöfn, sem ég
sótti, voru full af áhugasömu fólki
á ýmsum aldri, og var áberandi,
hve margir foreldrar sóttu þangað
með börn sín, sem ljómuðu af ein-
lægum á'huga á öllu því, sem fyrir
augun bar. Þótt saga Bandaríkj-
anna sé stutt, ef miðað er við
tímalengd Evrópusögunnar, þá er
hún þó svo viðburðarík, að hún
hlýtur ávallt að verða skemmtilegt
námsefni, og hefur það til síns
ágætis að vera heilleg og órofin,
og fyrir það miklu aðgengilegri til
rannsókna en ella. Þá verður því
varla móti mælt, að saga Banda-
ríkjanna er einn merkilegasti kafli
í sögu mannkynsins hinar síðari
aldir, af þeirri ástæðu, að Banda-
rrkin hafa smám saman þokazt í
þá átt að verða eitt hið mesta stór-
veldi, sem sögur greina frá, og
eins af hinu, að hér er um að
ræða lýðræðislegt sambandsríki,
sem nær yfir meira en helming
heillar heimsálfu. Skýringin á
veldi Bandaríkj amanna liggur auð
vitað helzt í því, hvernig ríkja-
sambandinu er háttað. í því er
Greinarhöfundur, Ingvar Gísla-
son, alþm. frá Akureyrl, helm
sóffi I Bandaríkjaför sinni ný-
lenduhöfuSborgina Williamsburg
í Virginiu, sem er einn frægasti
sögustaður Bandaríkjanna. Borg-
in hefur að verulegu leytl verið
endurreist í upphaflegrl mynd og
gefur góða hugmynd um bygg-
ingarstfl, húsakost og llfnaðar
hætti fólks í brezku nýlendunum
í Ameríku á fyrri hluta 18. aldar
Verðir og leiðsögumenn eru
klæddir 18. aldar búningum, og
hér sést greinarhöfundur á gangi
fyrir framan vlndmyllu borgar
Innar í fylgd með „malaranum"
Mr. Maxton.