Tíminn - 01.08.1962, Side 2

'pmnvt.jltt
Nýja bíó í Reykjavík á
rimmtíu ára starfsafmæli
um þessar mundir. Hinn
raunverulegi afmælisdagur
er að vísu fyrir nokkru hjá
liðinn, en fyrsta sýning kvik
myndahússins fór fram 29.
júní 1912. Þann dag í sum-
ar var hins vegar ekki nema
annar framkvæmdastjórinn
við í bænum, og var því
slegið á frest að minnast
afmælisins. Fyrir helgina
afhenti fyrirtækið svo borg
arstjóranum í Reykjavík 75
þúsund króna gjöf, en þeim
sjóði á að verja til fegrun-
ar bæjarins með listaverk-
um.
Tíminn átti fyrir nokkru tal
við annan framkvæmdastjóra
Nýja bíós, Bjarna Jónsson frá
Galtafelli í tilefni afmælisins.
Danskar myndir á
svartan lista
— Bíóið byrjaði á Hótel ís-
land 29. júní 1912. 1916 keypti
ég svo bíóið, en hafði ráðizt að

NÝJA BÍÓ, séð frá Lækjargötu.
því sem framkvæmdarstjóri
tveimur árum fyrr. Bíóið rak
ég einn til 1919, en þá seldi ég
Guðmundi Jenssyni helming-
inn í því, og hefur hann verið
sameigandi minn síðan. Um
þetta leyti réðumst við líka í
að byggja og keyptum lóð við
Lækjargötuna, þar sem bíóið
stendur enn.
— Fyrstu myndirnar voru
allar danskar. D'anir stóðu
mjög framarlega í kvikmynda-
gerð á þeim árum og Nordisk
Filmkompani, sem vig skiptum
við, var heimsfyrirtæki. En á
stríðsárunum fyrri varð þetta
mjög erfitt. Þá var svo mikið
af myndum sett á svartan lista.
Englendingar bönnuðu þær.
Þeirra á meðal voru auðvitað
allar þýzkar myndir og myndir
frá Nordisk Filmkompani; þeir
töldu að Þjóðverjar styrktu
dönsku framleiðsluna. Þá gerði
ég út mann vestur til Ameríku
til að kaupa þar myndjr. Það
var Guðmundur Jensson, siðast
sameigandi minn, sem fór
þangað. Þá voru amerískar
myndir hér óséðar, og ég
keypti 26 prógrömm í einu.
Þeirra á meðal voru fyrstu
Chaplin-myndirnar, sem hing-
ag bárust.
— Aðsókn var alltaf góð, en
þá kostuðu aðgöngumiðarnir
35 aura. Og fyrsta sýningar-
vélin, sem ég lét kaupa, .kost-
aði 175 krónur. Áður var not-
aður eins konar spólurokkur,
handsnúinn, og þurfti tvo
menn til að snúa honum til
skiptis, og var varla líft í
kompunni fyrir hita. En ég
keypti sírax vélar til ag snúa
spólunum, og síðasta vélin,
sem við kcyptvjm, kostaði ná-
lægt hundrað þúsund. Svona
hefur kostnaðurinn aukizt, en
samt er vérð áð^ongumiða
langtum lægra hér en nokkurs
staðar annars staðar. í Palladi-
um í Kaupmannahöfn kosta t.d.
miðar í beztu sæti 14 kr. dansk-
ar, og annais staðar í húsið
7.50, 4.50 og 3.50, held ég, Hér
er hæsta verð 19 krónurv
— Annars er það Ólafur,
sem getur sagt ykkur miklu
betur en ég um allar breyting
arnar, sem orðið hafa á kvjk-
myndunum og kvikmyndatækn-
inni síðan við byrjuðum. Hann
er eins og lexikon, man allt,
sem við gerum, veit nákvæm-
lega, hvenær við sýndum
hverja mynd._
Ólafur er Ólafur L. Jónsson,
sem verið hefur sýningarstjóri
í Nýja bíó síðan 1916, og gegn-
ir því starfi enn. Og Bjarni
kallar á Ólaf fyrir okkur, svo
að hann geti frætt okkur um
kvikmynda'SÖguna.
— 1906 var fyrsta kvik-
myndahúsið stofnað hér á
landi. Það var Gamla bíó, og
þar var Pedersen, sem þar
varð síðar forstjóri, fyrsti sýn-
ingarstjórinn. Annars var fyrst
sýnd kvikmynd hér á landi
vestur á ísafirði í júlj 1903.
Það var safn smámynda, og það
voru tómar smámyndir, sem
hér voru sýndar fyrstu ár kvik-
myndanna, oft fjórar myndir á
klukkutíma. Á þessum dögum
voru ekki til neinar stjörnur,
þetta var mest landslag og ein-
stök gamanatriði, sem fólk
fékk að sjá. Fyrsta heilkvölds-
myndin var sýnd hér árið 1911.
En 1912, sama árið og Nýja bíó
tók til starfa, var Nordisk Film-
kompani stofnag í Danmörku
og varð skjótt heimsfirma.
Það félag átti tvær fyrstu
stjörnurnar, þau Valdemar
Psilander og Ástu Nielsen. Við
fengum strax samband við
þetta fyrirtæki, og var fyrsta
myndin, sem Nýja bíó sýndi,
með Ástu Nielsen í aðalhlut-
verkinu.
Fram til 1916 voru mest
sýndar danskar kvikmyndir, og
eitthvað af þýzkum myndum
innan um. Eftir 1918 fórum
við svo að fá sænsku stórmynd-
irnar, Sjö-ström-myndirnar.
Fyrsta mynd, sem sýnd var í
nýja húsinu, sem var opnað
19. júlí 1920, var einmitt Sig-
rún á Sunnuhvoli, sænsk myn$ ,
gerg eftir sögu Björnsons. Og
við sýndum á þeim árum fleiri
mynda Sjöströms, Selmu Lag-
erlöf-myndirnar Jerúsalem og
Helreiðina og svo Fjalla-Ey-
vind Jóhanns Sigurjónssonar,
Framhalc á 13. síðu

BJARNI JÓNSSON frá Galtafelll.
ÓLAFUR L. JÓNSSON, sýningarstjóri.
SölfunarbanniS
Allri þjóðinni blöskrar þa3
sinnuleysi, ráðleysi og raun-
veruleg skemmdarstarfscmi ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar, sem
fram kemur í síldarsöltunar-
banni síldarútvegsnefndar á
mi'ðri síldarvertíð, meðan skip-
in moka upp úrvalssöltunarsíld
bæði austan lands og norðan.
Þetta söltunarbann á sér þær
forsendur einar, að ríkisstjórn-
in hefur gersamlega brugðizt
þeirri skyldu sinni að afla mark
aða og sjá um sölu á hæfilegu
magni þessarar úi-valsvöru,
sem raunar er nógur markaður
fyrir, og halda opnum leiðum
til aukinnar söliu, cf mikið
veiddist. Og fyrst þetta var van
rækt hef'ði ríkisstjórnin átt að
sjá sóma sinn í því að ábyrgj-
ast söltun á einhverju tilteknu
magni, þótt ekki hefði verið
mjög mikið, til þess að söltun
gæti haldið áfram meðan geng
ið væri frá nýjum sölusamn-
ingum.
Sjómenn, sfldarsaltendur,
starfsfólk í iandi og raunar þjóð
in öll fordæmir þetta ráðleysi,
sem vcldur því, að daglega er
milljónum svo að segja kast-
að í sjóinn.
Þetta tap jafngildir því að
minnsta kosti, að viðskipta-
málaráðherrann stæði við
gluggann sinn 10 stundir á dag
og fleygði einum hundraðkalli
á hverri mínútu út um ghigg-
ann úr sjóði þjóðarbúsins. —
Mundi láta nærri að það borg-
aði sig bctur að grciða honum
Iaunin sín þessa daga fyrir þá
iðju en að stöðva söltunina.
Jafnvel Vísi blöskrar
Þetta söltunarbann og það
ráðleysi stjórnarvalda, sem í
því birtist, sætir slíkri fordæm
ingu allra skyni borinna
manna, að jafnvel dagblaðinu
Vísi blöskrar. Það ræðir þetta
mál í forystugrein í fyrradag
og segir:
„Sú ákvörðun síldarútvegs-
nefndar a'ð stöðva söltun sfld-
ar, annarrar en sérverkaðrar,
hefur Icikið sjómenn og útgerð
armenn grátt. f mcira en ára-
tug höfum við íslendingar beð-
ið eftir því, að síidin gangi að
landinu og á þeim langa tíma
hefur útgcrðin vcrið rekin með
miklu tapi! Nú loks eru þéttar
torfur í Norðurlandssjó og þar
að auki feitari og betri sfld en
nokkru sinni áður hefur þekkzt.
En hvað gerist þá? Á miðri
vertíð verður að stö'ðva söltun
þessarar fram ur skarandi sfld-
ar. Hún er öll sett í bræðsíu,
þótt ekki fáist á þann hátt
nema hálfu minna útflutnings-
verðmæti miðað við saltaða
síld. Það eru ekki aðeins salt-
endur, sjómenn og útgerðar-
menn, sem bíða fjárhagslegan
hnekki fyrir vikið, heldur þjóð
in öll . . .
Hér er svo mikið alvörumál
á ferðinni, að krefjast verður
þess, af sfldarútvegsnefnd, að
hún geri rækilega grein fyrir
þvf, hvaða rök mæitu svo ein-
dregið með jafn afdrifaríkri
ákvörðun . . . Og það er einn-
ig óhjákvæmilegt að spurt sé,
hvort ekki hafi verið skynsam-
legra að halfla söltun áfram,
þótt ekki væri búið að selja
allt magnið fyrir fram. Varla
gctur áhættan verið ýkja mik-
ii“.
Þetta segir Vísir, og satt að
segja hcfur hann sjaldan birt
skynsamlegri forystugrein.
Trygging í lagi
Þjóðviljinn kemst að þeirri
Frarnhald á 13. síðu
EFS
T f MI N N , miðvikudaginn 1. ágúst 19P2