Tíminn - 08.11.1962, Side 9

íslehzkar skáíd-
sögur í 3. útgáfu
— hafa komið út eftir átta höfunda
„Um daginn áttu tvær
ungpíur leið um Laugaveg-
inn. Staðnæmdust þær við
bókaverzlun eina, þar sem
líta mátti í sýningarglugga
bók Indriða „79 af stöð-
inni" ásamt Ijósmyndum
úr samnefndri kvikmynd.
Þá varð annarri þeirra að
orði:
— Guð, er búið að skrifa
bók um hana líka?"
(Þjóðviljinn 31. okt.).
Eins og kunnugt er af frétt-
um, er hér um að ræða 3. út-
gáfu skáldsögunnar. Og þessi
skrýtla varð til þess, að mér
datt í hug, að gaman væri að
athuga, hve margar íslenzkar
skáldsögur hefðu verið gefnar
út þrisvar eða oftar. Það kom
á daginn, að sögurnar eru all-
margar, en höfundar fáir. Sú
saga, sem oftast hefur komið
út á íslandi, er Piltur og stúlka,
sem kom út í sjö útgáfum á
100 árum. Af núlifandi höfund
um eru þeir Gunnar Gunnars-
son og Halldór K. Laxness þeir,
sem flestar bækur hafa þrisvar
eða oftar verið gefnar út eftir.
En af yngri sagnahöfundunum
eru það aðeins tveir og báðir
úr blaðamannastétt, Loftur Guð
mundsson og Indriði G. Þor-
steinsson.
Jón Thoroddsen
Sögur hans báðar eiga út-
gáfumet á íslandi. Piltur og
stúlka kom fyrst út 1850 (prent
uð í Kaupmannahöfn), 2. í
Reykjavík 1867; 3. á ísafirði
1895; 4., 5., 6. og 7. í Reykja-
vík, sú 7. árið 1951. Maður og
kona kom út fyrst 1876 (prent
uð í Khöfn), 2. útgáfa á Bessa-
stöðum 1905, en 3., 4. og 5. útg.
í Reykjavík. Úr báðum þessum
sögum samdi sonarsonur skálds
ins, Emil Thoroddsen, leikrit,
sem bæði háfa verið leikin í
Reykjavík. Leikritið Mann og
konu samdi Emil í samvinnu

Jón Mýrdal
Halldór Kiljan Laxness
við Indriða Waage, en leikritið
Pilt og stúlku samdi Emil einn.
Jón Mýrdal
Skáldsaga hans, Mannamun-
ur var um langt skeið með vin-
sælustu skáldsögum íslenzkum.
Hún kom fyrst út á Akureyri
1872; 2. útgáfa 1912 og 3. 1950,
báðar í Reykjavík.
Jón Trausti
Flestar sögur Jóns Trausta
voru keyptar og lesnar upp til
agna snemma á árum, en ótrú-
lega fáar prentaðar að nýju ein-
ar sér og engin kom út í þriðju
sérútgáfu. Halla kom fyrst út
1906. í annað sinn kom hún
út sem fyrsti hluti Heiðarbýlis-
ins 1908. Þá kom hún að sjálf-
sögðu í Ritsafninu 1938, sem
var endurprentað 1946 og
máske oftar. Borgir (Gaman-
saga úr Grundarfirði) birtist
fyrst í Nýjum Kvöldvökum og
þá sérprentuð á Akureyri 1909,
2. útgáfa í Reykjavík 1911, loks
í Ritsafninu. Er skemmst af að
segja, að þegar með eru taldar
endurprentanir á bindum inni
í heildarútgáfu rita hans, er
hófst 1939, hafa nálega allar
sögur hans komið út þrisvar og
sumar oftar. Engir höfundar ís
lenzkir hafa selzt eins mikið í
heildarútgáfum og Jón Trausti
og Davíð Stefánsson frá Fagra-
skógi.
Gunnar Gunnarsson
Af skáldsögum hans hafa a.
m.k. fimm komið út á íslenzku
þrisvar eða oftar, þegar með
eru taldar heildarútgáfur rita
hans, Saga Borgarættarinnar,
Aðventa, Kirkjan á fjallinu,
Ströndin og Svartfugl. Flestar
skáldsögur hans komu fyrst út
á dönsku, en ein þeirra, Borg-
arættin, hefur komið út oftar
en nokkur íslenzk skáldsaga á
erlendu máli. Borgslægtens
Historie kom út í 16. útgáfu
1958 og Salige er de enfoldige
í 13. útgáfu 1932.
Halldór K. Laxness
Vefarinn mikli frá Kasmír
kom fyrst út í tvenns konar út-
gáfu, fyrir áskrifendur og önn-
ur fyrir frjálsan markað. Það
var 1927. Þá var hún næst
prentuð 1948 og enn 1961. —
Salka Valka kom út í fyrstu út-
gáfu 1931—32 (í tveim bindum;
Þú vínviður hreini og Fuglinn
í fjörunni), 2. útg. 1951 og 3.
1959. Sjálfstætt fólk kom fyrst
út í 2 bindum 1934—35; 2. útg.
1952 og 3. útg. 1961. (En sú
bók Laxness, sem oftast hefur
verið prentuð hérlendis er rit-
gerðarsafnið Alþýðubókin, 5 út
gáfur alls frá 1929—1956. Og
Kvæðakver hans hefur komið
út þrisvar, 1930, 1949 og 1956.
Annars snertir þessi upptalning
ekki kvæðabœkur, þær hafa
allmargar komið út þrem eða
útgáfum.
Davíð Stefánsson
Hann hefur samið aðeins eina
skáldsögu, Sólon Islandus, og
hún hefur verið prentuð þrisv-
ar. Fyrstu tvær útgáfurnar á
Akureyri 1940 og 1941, og 3.
útg. í Reykjavík 1957.
Loftur Guðmundsson
Skáldsagan hans, Jónsmessunæt
urmartröð á Fjallinu helga.kom
út á Akureyri þrisvar með
stuttu millibili, 1. útg. í nóv.
1957, 2. í des. sama ár og 3.
útg. í marz 1958.
Indriði G. Þorsteinsson
Þá er röðin komin að „79 af
stöðinni“, fyrstu skáldsögu höf-
undar, sem útgefendur keppt-
ust um að fá og Iðunnarútgáfan
hefur nú gefið út þrisvar. —
Fyrst var hún prentuð 1955 og
aftur sama ár í „vasabókar-
broti“. Og nú á dögunum kom
út 3. prentun hennar með fjöl
Framhald á 13 síðu
Davíð Stefánsson
f í M I N N, fimmtudagur 8. nóvember 1962.
UTHUTNINC
HROSSA...
Miðvikudaginn 31. okt. s.l. birti
dagblaðið „Tíminn“ athyglisverða
grein, undir fyrirsögninni: „Sex
hross hafa drepizt í millilanda-
flutningum"
I undirfyrirsögn segir enn
fremur: „Skýrslur skýra á átakan-
legan hátt frá vanlíðan hrossa á
skipum og baráttu skipverja til
að halda í þeim lífinu“.
Það hefur lengi verið á margra
vitorði, að ófyrúrleitnir hrossa-
prangarar, hafa í áfergi sinni
einskis svifizt i útflutningi ís-
lenzkra hesta undanfarin ár. Þeir
hafa ekki vílað fyrir sér að gera
sem minnst úr mannúðarhlið
þessa máls. Líðan hrossanna í
þessum millilandaflutningum, hef
ur verið þeim algert aukaatriði.
Barátta Dýraverndunarfélags ts-
lands og lagasetning Alþingis hef-
ur verið beim þyrnir í augum.
Hagnaðarsjónarmiðin ein hafa ráð
ið hugsun þeirra og gerðum. Þeir
hafa með framferði sínu sýnt, að
enn eru á meðal vor nátttröll fyrri
tíma harðýðgi og miskunnarleysis
Áróður þeirra og ásókn gegn lög-
vernduðum rétti hrossanna og
sjálfsögðum mannúð'arreglum. sýn
ir glöggt. að illa fara sáman fé-
græðgi og mannúð.
I siðuðu þjóðfélagi mun það'
vera regla. að slíkir menn eru ekki
látnir marka stefnuna. Þess vegna
eru sett lög og reglur að beztu
manna yfirsýn, til aðhalds og til
viðvörunar beim mönnum, sem illa
gengur að semja sig að háttum
sæmilega hugsandi þjóðfélags-
horgara.
Alþingi. okkar íslendinga á líka
heiður skilið fyrir að hafa sett
réttlát lög um þetta efni, þ. e.
um útfiutning hrossa og almenna
dýraverndun. En hvað gagna lög,
éf ekki er eftir þeim farið'? Fram-
kvæmd þessara laga hefur verið
með endemum. Atvinnumálaráðu-
neytið. sem á að hafa yfirumsjón
með útflutningnum hefur misskil-
ið anda og' efni téðra laga og
traðkað á þeim eins og ómerku
pappírsgagni, eða að öðrum kosti
látið óvandaða spekulanta villa
um fyrir sér með fagurgala og fals
vottorðum.
Órækasta sönnunin um þetta er
sú stórfurðulega frétt, sem „Tím-
inn“ birt-; í áðurnefndri grein, að !
Þjóðverja nokkrum hafi verið i
veitt undanþága fyrir útflutningi á
átta fylfullum stóðhryssum, nú um
mánaðamótin október — nóvemr
ber, á þeim forsendum, að hér sé
um eldishryssur að ræða!!
Þetta gefur tilefni til að bera
fram eftirfarandi spurningar:
1. Lögðu útflytjendur fram sann-
anir fyrir því, að hér væri um
að ræða eldishryssur frá síðasta
vetri eða vetrum?
2. Var trygg'r.g sett af hálfu út-
flytjanda tyrir því, að hryssurn-
ar yrðu fluttar út með viður-
kenndu gripaflutningaskipi?
S. Lágu fyrir meðmæli Búnaðarfé-
lags tslands og yfirdýralæknis
um að ,sérstakar ástæður“
mæltu með útflutningi nefndra
hryssna?
í lögum um útflutning 'hrossa
segir svo:
..Útflutningur á fyrstu verð-
launa kynbóta hestum og öðrum
hestum óvönuðum svo og kynbóta-
hryssum. ?r óheimil, nema til
komj leyfi atvinnumálaráðherra
hverju sinni og að fengnum með-
mælum Búnaðarfélags íslands og
yfirdýralæknis, enda mæli sér-
stakar ástæður með' slíkum út-
flutningi."
Það verður að teljast stór víta
vert, ef Búnaðarfélag íslands mæl-
ir fyrir hönd hrossaræktarbænda
með útflutningi óvanaðra hesta
og fylfullra hryssna. Slíkt stundar-
gróð'a sjónarmið væri með öllu
óverjandi.
Lagagreimn verður að skiljasi;
svo, að atvinnumálaráðherra hafi
ekki heimild að veita slíkar und-
anþágur nema tilskilin með-
mæli fylgi
Undanþágur þessar geta ekki
verið veittar með framtíðar sölu-
möguleika í buga. Þær stuðla bein
línis að algerri eyðilegging er-
lendra markaða. Þetta er augljóst
hverjum mannl og hér hljóta ann-
arleg sjónarmið að ráða. Blekking-
ar, þó fram -’éu bornar af svoköll-
uðum sérfræðingum á þessu sviði,
eru af hinu illa og skyldi þeim
fngiiy; trúa.
Hvers vegr.a vill nefndur Þjóð-
verji flytja frá íslandi 8 fylfullar
hryssur? Er það einskærum áhuga
hans á framtíðarsölumöguleik-
um íslendinga sjálfra að þakka?
Eða er það atvinnumálaráðuneyt-
ið eitt, sem ekki skilur hvað hér
er að gerast? Eða hafa falsspá-
menn villt hér um?
Engu máli skiptir, þó hér sé ekki
um afj ræð'a fyrstu eða annarra
verðlauna hryssur. T fyrsta lagi
geta folöldin sem undan þeim ‘
koma verið afkvæmi úrvals kyn-
bótahesta og þó svo væri ekki.
hefur reýnslan sýnt. að afburða
gripir koma oft undan foreldrum,
sem ekki hafa fundið náð fyrir
augum sérfræð'inganna og fjöldi
stóðhryssna er til hér á landi, sem
aídrei hafa verið leiddar á kyn-
bótasýningar og því algerlega far-
ið fram hjá hinu sérfræðilega mati.
Ekki er líklegt. að hinn þýzki mað-
ur hafi valið það versta til fram
tíðarkynbóta ! heimalandi sínu.
Útflutningur sem þessi, er ekki
íslenzkum hrnssaræktarmönnum í
hag. er til lengdar lætur. Hann
er skemmdarverkastarfsemi af
versta tagi.
En hvað sem þessu líður, er það
lágmarkskrafa sem gera verður
til þess opinbera. að það sjái um
að framfylgt sé gildandi lögum
um dýravernd og útflutning lif-
andi dýr* og að ekki sé lengur lát
in líðast sú fúlmennska, að út-
fiutningshross hljóti limlesting-
ar og dauða í meðförum landa
milli.
Ritstjóri „Tímans" Þ.Þ., skrif-
aði ágæta grein i blað sitt s. 1.
sumar frá ferðalagi sínu yfir hafig
og gat þar um líðan hrossa, er
þá voru um borð í skipinu. Róm-
oði hann mjög umönnun þá, er
skipverjar sýndu hestunum, við
erfiðar að'stæður, en minna mót-
tökur þær, er þeir fengu er þeir
komu í erlenda höfn. Lét hann
svo um mæit,. að ekki væri víst
að eigendur hrossa hér heima
væru eins áfjáðir um söluna, ef
þeir vissu hvernig að hestunum
væri búið á leið þeirra í áfanga-
stað.
Skipverjum á millilandaskipum
okkar, sem flutt hafa hross yfir
hafið, ber heiður og þökk fyrir
Framhald á 13. síðu.
9