Tíminn - 20.12.1962, Síða 7

tíu daga
reisa tjöld sín og tínast til nætur
dvalar, þegar okkur bar að garði.
Vig fórum að dæmi þeirra er
neðan að komu, reistum tjaldið
og bjuggumst til næturgistingar.
Nú er hætt að rigna og komið
bezta veður. Inn í tjöldunum nutu
menn næðis og hlýr kaffisopinn
rann ljúflega „ofan fyrir brjóstið".
Utan við tjöldin jóðluðu hestarn-
ir gómsæta heytugguna sína, sem
hingað var komin lengst neðan úr
Flóa og Skeiðum. Haglendi er
ekkert á þessum stað, en í rökkur-
byrjun eru hestarnir „saddir og
sælir“ fluttir vestur í hestarétt-
ina. Stjörnurnar blika á heiðum
næturhimni er öræfanóttin færist
vestur yfir Fitjarásana.
ÞritSjudagur 19. sept.
Smala'ð aí Skei'ðamanna-
fit aS Kletti
Kertaljósin brugðu bleikri birtu
á tjöldin og prímusarnir suðuðu.
Mannamál, jafnvel köll milli tjald
anna, spaugsyrði, spurningar og
tvíræð svör. Þetta er einkenni
morgunsins í fjallferðum.
Smám saman hækkaði dagsbrún-
in í austri, yfir Lambafellinu, unz
sauðbjart var. Þá var ekki beðið
boðanna. Tjöldin felld hvert af
öðru. Hestamir sóttir vestur í
hestaréttina. Farangur settur í
klyfjar og ferðin hafin suður yfir
Fytjarósana.
Það var fátt fé í Fytjarósunum
fyrst í stað. Ein og ein kind, þar
til komið var fram undir Foss-
öldumar, þá fór ag sjást rennsli
á fénu. Ekki er mikill gróður í
Fytjarósunum. Víða eru þeir grýtt
ir og illir yfirferðar. Allir liggja
þeir frá norðaustri til suðvesturs.
Eytjarósamir eru allháir um mið-
bik afréttarins. Þeir loka reið af
Flóamannafjöllum. Þar er hæsta
bungan 830 m. há. Þaðan er út-
sýn tignarleg í góðu skyggni. Lang
jökull, Hofsjökull, Vatnajökull og
Öræfajökull, mynda stórfenglegan
ramma um nærliggjandi fjöll. Ein-
ar fjallkóngur fer fram Kóngsás-
ir.n. Þaðan sér að mestu um allt
leitarsvæðið, til austurs og vest-
urs, en það nær frá Svartá og
Móstrjónuihlíð að Fossá.
Einar hefur verið fjallkóngur í
4 ár. Hann hefur 19 menn sér
til fulltingis. Þeir eru auk þeirra,
sem áður er getið: Hjörtur Ólafs-
son, Brúnavöllum; Kári Sveinsson
Ósabakka; Hafliði Sveinsson, Ósal
bakka; Ingólfur Bjamas., Hlemmi-
skeiði; Auðunn G-estsson, Kálf-
hóli; Guðmundur Þórðarson, Kýl-
hrauni; Tryggvi Sigurðsson, Skeið
háholti; Bjarni Þorbjörnsson,
Andrésfjósum; Guðmundur Magn
ússon, Blesastöðum (Allir úr
Skeiðahreppi). Úr Flóanum voru
þessir: Steindór Gíslason, Hlaupi;
Sigurður Steindórsson, Haugi; Ólaf
ur Sigurðssdn, S.-Gengishólum;
Vigfús Guðmundsson, Rútsstöðum,
Magnús Guðmundsson, Dalbæ og
Halldór Guðmundsson. Eyrar-
bakka.
Austan við Fossá er Gnúpverja-
hreppsafréttur og nær að Þjórsá.
Þar er fjallkóngur Jóhann bóndi
á Hamarsheiði. Þegnar hans þenn
an dag eru 26. Hið fríða kyn á
þar nokkra fulltrúa, svo sem jafn-
an áður. Næst vestan við „ríki“
Einars, er Vesturleitin. Þar er fjall
kóngur Árni Magnússon á Vatns-
enda. Har.n hefur ekki verið fjall-
kóngur áður. Tók við konungstign
inni af Magnúsi föður sínum, sem
hafði gegnt þeim starfa síðan 1909.
Sextán fjallmenn smala Vestur-
leiðina. Páll Ámason á Litlu-Reykj
um er fjallkóngur við tíunda mann
á Tanganum. Nær sú leit að Stóru
Laxá. Þar tekur við afréttur
Hrunamanna og nær að Hvítá. Þar
eru fjallmenn 47 og er Gestur Guð-
mundsson á Seli fjallkóngur þar.
Samtals er því sem næst stórt
hundrað fjallmanna er smala af-
réttinji milli Þjórsár og Hvítár.
Gengur smölunin eftir skipulögð-
um reglum, sem fjallkóngunum
ber ag fylgja, svo sem unnt er.
Fjallkóngarnir verða oft að ráða
fram úr ýmsum vanda, sem að
höndum ber. Stundum torveldar
veður áætlun smalamennskunnar
og ýmis óhöpp á mönnum eða hest
um. Stundum villast menn'í leit-
um og ná ekki í náttstað. Láta
kannske fyrirberast yfir nóttina,
þar sem þeir eru komnir. Aðrir
halda ferð sinni áfram, eftir að
þeir eru villtir, oft í gagnstæða
átt vig það sem rétt er. Eitt átak
anlegasta dæmið um slíkt er þegar
maður úr Eyjafirði villtist í fjall-
ferð ,laust eftir síðustu aldamót
og fannst nær dauða en lífi, hrak-
inn, klæðlaus og matarlaus, suður
í Skriðufellsskógi eftir 15 daga
ferðalag, fótgangandi þvert yfir
öræfi íslands.
Stundum rætist fljótt og vel úr
ef vanda ber að höndum í fjall-
ferðum. Þannig var þag eitt sinn
í Starkaðsveri á inneftir leið. Við
fórum þar um hádegisbil. Hituð-
um kaffi og borðuðum hjá Stark-
aðssteini. Einn hesturinn varð
skyndilega fárveikur, lagðist mátt
vana niður og stundi þungt hald-
inn. Var nú illt í efni og fátt til
bjargar inn á reginfjöllum. Eftir
að hesturinn hafði verið skoðaður
vandlega, sagði einn ferðafélag-
inn, að aðeins tvennt væri til bjarg
ar: Taka hestinn og ríða honum
sem hraðast unz honurn létti, eða
hella ofan í hann sterku áfengi.
Síðari kosturinn var tekinn og hest
urinn stóð upp alheill eftir
skamma stund.
Fylkingar fjallmanna þokast á-
fram suður afréttinn. Þeir sem
smala hæstu ásana sjást vel
langar leiðir. Menn reýna að sjá
hver til annars og senda hund-
ana upp og ofan brekkurnar. Þeir
spara hestunum marga snúninga
um stórgrýttar urðarskriður. —
Hverja laut og gilskoru verður að
smala.
Fossölduver er suður af Fytjar-
ósum. Þar vorum við um hádegis-
bil. Allt hafði gengið vel til þessa.
Fjórir austustu mennirnir smala
austan við verið. En megin hópur
inn fer vestan við það. Þrír vest-
ustu smalarnir komu ekki niður
verið, en biðu okkar upp í ásn-
um fyrir ofan.
Fossölduver er all víðáttumikið,
mjög votlent og dregur nafn sitt
af Fossöldu, sem er litlu sunnar.
Fossá rennur austast í Fossöldu-
veri og steypist ofan í Fossárdal-
i’in austan í Fossöldu í háum fossi.
D/. Helgi Péturs gaf fossinum nafn
og nefndi hann Háafoss. Er það
réttnefni, því fáir fossar munu
hærri á landi hér. Hæð hans er
talin 122 metrar.
Nú skulum við fylgjast með ferð
um fjallmannanna. Eftir að hafa
verið góða stund í Fossölduveri,
var skipað í leitir á ný. Einar fjall
kóngur smalar efst á Fossöldunni,
Þaðan sést vel vestur ^yfir Bjarg-
álfsstaði, Hellukrók og Heljar-
kinn. Ég var í leit norðanvert í
Fossöldu. Þegar komig er vestur
með öldunni opnast vítt útsýni
suður yfir Þjórsárdalinn, Land-
sveit og suður að sjó. Hið næsta
sér ofan á Reykholt og Rauðu-
kamba, gullbrúna og gróðursnauða
Áfram þokaðist, en mun hægar
þegar leið á daginn. Það var eins [
og fénu þætti ekki tími til kom- j
inn að halda til byggða strax. Ein
kindin hætti með öllu að ganga
Var hún sett í umsjá þeirra er I
voru með trússarana og olli ekki
„umferðatöfum" eftir það. Skeifa
hafði tapast undan reiðhesti fjall
kóngsins. Járing var framkvæmd
í Rauðukömbum. Kom sér nú vel
hamarinn góði, sem ég var með í
töskunni og áður er minnst á.
Á tveimur stöðum verða fjall-
menn að ganga í leit þennan dag.
Tveir ganga í Fossárdalnum, aust
an í Fossöldunni. Einn maður
gengur ofan í Bergólfsstaðaánni,
en félagi hans teymir hestana eftir
árbakkanum.
Veður var hið ákjósanlegasta og
ekki ástæða til svartsýni þó hægt
gengi. Uppi á Kinninni og þar
vestur af virtist smölun ganga
„samkvæmt áætlun“. Um miðbik
svæðisins var öðru máli að gegna
og kastaði fyrst „tólfunum” er
komið var vestur í Skriðufellshaga
og Fögruskóga. Hver kindahópur-
inn elti annan, gerði „uppreisn
gegn dagskipun fjallkóngsins“.
Lengi vel var „orustan“ mjög tví-
sýn. Þó kom að því að fjallmenn
hrósuðu fulum sigri og fjallféð
sá þann kost vænstan að labba
í „halarófu" vestur fyrir Mosfell-
in, en menn, hestar og hundar
héldu í náttstað, „undir Kletti“,
sveittir og þreyttir, eftir hita
dagans. Ef til vill sést það aldrei
betur en á slíkum stundum, þegar
æðisgenginn sprettur upp og ofan
snarbrattar brekkur, yfir grjót-
skriður og gilskorninga, hefur stag
ið í langan tíma og hraðinn, meiri
hraði, ræður úrslitum, hve þolinn
og fótviss íslenzki hesturinn er.
Venjulega er legið í tjöldum við
Klettinn. S.l. sumar var reistur
þar stór og rúmgóður skáli. Gátu
allir fjallmenn gíst í skálanum
ag þessu sinni og fannst mönnum
notaleg aðstaða hafa skapast við
skálabygginguna og þökkuðu
stjórn afréttarmálafélagsins bæði
hátt og í hljóði, framtak sitt.
Skammt var til sólarlags er við
sem „orustuna“ háðum í Fögru-
skógum, stigum af baki vig skála-
dyrnar. Síðustu geislar kvöldsólar
innar voru notaðir til myndatöku
af húsi og húskörlum.
Það var fljótt glatt á hjalla í
skálanum og notalegt. Suðandi
prímusar í hverju horni og mat-
reiðslan framkvæmd af mikilli
kunnáttu. Skrítlur og spaugsyrði
flugu stafna á milli og kertaljósin
sem loguðu víðsvegar á hillum og
bitum nær 20 að tölu, minntu á
baðstofulíf í jólaljósabirtu fyrr á
árum.
í rökkurbyrjun, bar gesti að
garði. Fjórir menn gengu í skál-
ann og báðust gistingar. Voru þetta
svokallaðir Klettsmenn sendir
Þegar snjór hylur grund er go'tt að fá mjöl úr lófa
Fytjarmönnum til aðstoðar, næstu
daga. Fyrirliði þeirra var Guð-
björn Eiríksson Arakoti á Skeið-
um, gamalvanur fjallmaður og
sjálfkjörinn „kóngur“ Kletts-
manna. Með honum voru: Bjami
Þórðarson Reykjum; Þórður Þor-
steinsson Reykjum og Sigurður
Ágústsson, Borgarkoti.
Við gestakomuna færðist nýtt
fjör í samræðu manna. Nýjustu
fréttirnar úr byggðinni voru okk-
ur öræfabúum í té látnar. Við
miðluðum fréttum af fjölum, um
ræðuefni kvöldsins var óþrjót-
andi.
Eftir því sem kertaljósunum
fækkaði jukust hrotur manna með
fram skálaveggjunum. Nóttin var
að setja sinn svip á umhverfið.
Að síðustu var eitt Ijós lifandi.
Ég „paufaðist" við að færa inn í
dagbókina mína, við skímu þess,
þar til „Klettakóngurinn“ kallaði
hárri röddu: „Hvað er hann
alltaf að skrifa, strákar?“ Þá slokn
aði á síðasta kertinu. En rödd
utan úr myrkrinu svaraði: Hann
er að skrifa um'það hvernig menn
höguðu sér við smölunina í dag.
„Það held ég að sé fróðlegur
„registur", varð hinum þá að orði,
einhver skálamanna hló, lengst
niður í svefnpokanum, samræðum
var lokið. Hljóðlát nóttin ríkti í
skálanum næstu klukkustundirn-
ar.
MiSvikudagur 20. sept.
Smölun lokiÖ,
haldiÖ til byggÖa.
Morgunverkin gengu vel að
þessu sinni. Hestarnir voru allir
kyrrir f hestagirðingunni og að-
staða prýðileg að klyfja saman
farangurinn, inn í hinum rúm-
góðu húsakynnum. Enn gátu
menn ekki orða bundizt af þakk-
læti í garð þeirra er skálabygg-
ingunni hrundu í framkvæmd.
Klettskóngurinn fór með sína
menn í áreið inn í Rauðukamba
á sömu stund og dagsbrún sást á
austurloftinu. Hinir kepptust við
að tína upp á hestana. Síðasti
áfanginn á afréttinum frá Kletti
fram að girðingu, var framundan.
Áfangi, sem stundum reynist erf-
iður, einkum ef safnið er stórt og
fjallærnar tregar til heimferðar.
Víða er bratt á þessum slóðum,
moldargil, klettagljúfur og ýmiss
konar torfærur. Jafnvel sums
staðar verður hestinum ekki við-
komið, en fjallmenn treysta á
„tvo jafnfljóta1'. Þannig er það
austan í Geldingadalsfjöllum suð-
ur af Kistugljúfri.
Kl. 7 árdegis eru allir ferð-
búnir. Einar raðar mönnum í
leitir. Allt virtist tilbúið að halda
af stað. Þá skeði það ótrúlega.
Framhald á 12; síðu.
„Húskarlar" undir Kletti— skálinn í baksýn.
7