Tíminn - 23.03.1963, Blaðsíða 7

í
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Amason. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Sigurjón Davíðsson Ritstjórnarskrifstofur I Eddu-
húsinu. Afgreiðsla-, auglýsingar og aðrar skrifstofur i Banka.
stræti 7. Simar: 18300—18305. — Auglýsingasimi: 19523 Af-
greiðslusími 12323.Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innan-
lands. ! lausasöiu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Leirinn gylltur
Morðunblaðið er nú byrjað á bví sveinsstykki að
búa sér til geislabaug úr „viðreisninni“ í því skyni að
íslenzkir kjósendur mættu festa á honum vonar- og að-
dáunaraugu. Yrði þetta frægasta gullgerðarlist á íslandi,
ef sæmilega tækist, því að annar eins málmsori og „við-
reísnin“ er varla til skartgripagerðar.
Þegar Mbl. fer að lýsa „viðreisninni“ með skrautyrðum
ber myndin þegar augljós merki um gylltan leir. Gyll-
ingin heitir á máli Mbl. gjaldeyrissjóðir og sparifjár-
myndun, og því er hampað óspart tii þess að þekja leir-
inn. En þetta ,,gull“ hylur illa. Leirnum skýtur alls staðar
upp og segir ljóta sögu.
Sú saga er um hafrömmustu kjaraskerSingu, sem
þjóðin hefur orðið aS þola í árafugi. Hún er um vaxta-
okur, sem á sér enga hliSstæSu í Evrópu. Hún skýrir
frá Evrópumeti í d^ýrtíSaraukningu, hefndargengis-
lækkunum, sem voru hrein og bein skemmdarverk á
efnahagskerfinu og hnefahögg í andlit vinnustéttanna.
Hún segir frá ofsóknum á hendur vissum stéttum, sér-
stökum klafa á sjálfsbjargarviSieitni unga fólksins,
ofsalegum vexti byggingarkostnaSar og samdrætti
lánsf jár til þeirra.
Þessi saga greinir einnig frá því afreki að gera ísland
annað ódýrasta ferðamannaland í Evrópu, sem er um
leið vísitala lífskjara fólksins í landmu. Hún segir frá
dýrdýrtíðar-,,bjargbrúninni“, sem þessi stjórn situr nú
enn á án þess að hafa tekizt að þoka sér frá henni, og unn-
ið það eitt að hækka „hengiflugið“ um helming á kjörtíma-
bilinu! Þessi saga segir líka frá skefjalausum gróða ein-
stakra fésýslumanna og fjárbrallsmanna á íhaldssnærum
og á hinu leytinu nauðung, sem hefur rekið almenning
til þess að vinna allt að tvöföldum vmnudegi til þess að
hafa sæmilega í sig og á. Þetta er „viðreisnin að verki“.
En íslendingar hafa sem betur fer fengið að reyna, að
sannazt hefur máltækið. að drottinn leggur l,kn með
þraut. Þjóðin hefur búið við einstaka árgæzku náttúr-
unnar til sjávar og einstök aflabrögð. Þetta hefur skapað
mikla atvinnu og næg verkefni i tvöfalda vinnudaginn,
og afkoma manna byggist eingöngu á því.
Eða vill Mbl. gera svo vel að reikna út, hvernig hagur
almennings váeri, ef afli hefði verið heldur rýr og al-
menningur aðeins unnið venjulegan vinnudag? Vilja
menn ekki líta í eigin barm og hugleiða, hver afkoman
væri þá? Hætt er við. að þá blasi engin glæsimynd við um
íslenzk lífskjör á þessu vori.
Mikill af verki sinu
, Fyrir nokkrum dögum talaði sjálfsiæðisþingmaður um
daginn og veginn i útvarpinu og minmist þess meðal ann-
ars, er Haraldur Böðvarsson reið á vaðið s.l. haust og
samdi við starfsmenn sína um hækkan sem ríkisstjórn-
in og nánustu þjónar hennar neituðu sjómönnum um
Þingmaðurinn hafði þau.orð um Harald fyrir þetta, að
„þann dag hefði einn maður orðið mikill af verki sínu“.
Heimilt er þingmannínum að mæla svo um Harald, en
það er eins og flesta minni, að það hafi verið svolítið
önnur orð, sem notuð voru í íhaldshe'-búðum begar sam
vinnustofnanirnar í landinu leystu d'vigt verkfall með
alveg sama hætti og Haraldur, en sú lausn hafði bó enn
meiri þvðingu fvrir atvinnulíf landsins í heild Eða hefur
nokkur hevrt Mbl orða það. að famvinm^'áiöcfm hafi
siækkað af því verki? Það er víst ekki sama, hverjum
íhaldið gefur einkunnir.
C0LLIN CR0SS:
Myndu Bretar una því vel ai
vera undir stjórn kommúnista?
Brezkur blaöamaöur segir frá því, sem fyrir augu bar i Tékkóslóvakíu.
HAFIÐ þið nokkurn tíma
hugleitt, hvernig yrði að lifa
í Bretlandi ef kommúnistaflokk
urinn tæki völdin?
Þetta er að vísu ósennilegt,
en gerum ráð fyrir að það gerð-
ist. Gerum ráð fyrir, að komm-
únistaflokkurinn kæmi and-
stöðuflokkunum fyrir kattarnef
og afnæmi kjör miðstéttanna.
Sársaukalaus leið til ag fá
hugmynd um, hvernig umhorfs
yrði, er að athuga Tékkóslóvak-
íu, eins og ég hefi verið að gera
að undanförnu, en þar er ein-
mitt nýbúið að halda upp á
fimmtán ára afmæli kommún-
istastjórnar í landinu.
Landig er í miðri Evrópu,
nær hvergi að sjó og íbúatalan
nálega 14 milljónir. Þetta er
eina fylgiríki Sovétríkjanna,
sem bjó við háþróaðan iðnað
og þroskaða þingræðisstjórn
áður en kommúnistar tóku völd
in. Landið verður að treysta á
kaup nauðsynlegra matvæla og
hráefnis erlendis frá, eins og
Bretland.
Lífið í hinni gömlu Tékkósló-
vakíu var mjög ólíkt því, sem
gerðist í Rússlandi, eða þeim
löndum öðrum, sem nú lúta
stjórn kommúnista. Það var
aftur á móti mjög svipað og í
Bretlandi.
^tswFftfrrrnfH *
EN IIVERNIG er þessu farið
nú?
Ég hóf athuganir mínar á því
að leggja leið mína um Venis-
lásartorgið í Prag, en það er
aðalverzlunarhverfið í borg-
inni. Þar gnæfir stytta af Ven-
islási konungi á hestbaki.
Ég sá tugi verzlana, en ekki
einn einasta sjálfseignarkaup-
mann. Sérhver verzlun er ann-
aðhvort í eigu ríkisins eða
samvinnufélags, undir yfir-
stjórn rikisins. Vörurnar voru
í þokkalegum hrúgum í glugg-
unum Ekkert var auglýst og
engin hvatning til að kaupa. Af
greiðslumennirnir voru hlut-
lausir eins og afgreiðslumenn
við frímerkjasölu í pósthúsi.
Verzlanir, sem seldu rnat,
fatnað og búsáhöld, voru færri
en maður ætti von á að sjá við
brezka verzlunargötu. Allar
búðirnar voru fullar af fólki
og ég sá biðröð utan vig skó-
búð eina. Bílar voru hvergi til
sýnis í verzlun og ryksugur
voru helzta tækið, sem nóg var
af. Ég sá verzlunarglugga einn
fullan af þeim, og allar voru
bær grænmálaðar og nákvæm-
lega eins.
Skammt er síðan skortur
var á vörum í verzlunum. Á
liðnu sumri var skortur á kjöti
og smjörskortur var í haust.
meðan átökin um Kúbu stóðu
yfir. Enn getur það reynzt erf-
itt að fá þá stærð skyrtu, sem
rnanni er mátuleg.
Fólkið á götunni er nægjan-
lega klætt. en lítið ber á nýj-
ustu tízku Fatnaðurinn er
merki þess. sem stiórn Tékkó-
slóvakíu heldur fram. að Tékk
ar séu þjóð „verkamanna og
bænda“.
SÉ UM nokkra forréttinda
stétt að ræða. þá er það fólkið.
sem er -vo lánssamt að fá per
MASARYK
— meg fráfalli hans lauk
frjálsum stjórnarháttum í
Tékkóslóvakíu.
ingagjafir frá vinum eða ætt-
ingjum á Vesturlöndum. Gegn
„hörðum gjaldeyri", svo sem
sterlingspundum og Bandaríkja
dollurum, er hægt að kaupa
skírteini, sem veita rétt til
kaupa í búðum „Tuzex“, fyrir-
tælcisins, sem selur erlendar
vörur í smásölu. í Prag eru sex i
slíkar verzlanir og átta aðrar
annars staðar í landinu. í þeim
er á boðstólum mun meira úr-
val vara en í yenjulegum verzl-
unum, allt frá rakblöðum og
upp í bíla.
Ég kom í stærstu „Tuzex“-
búðina í Prag. Hún er í mjóu
fimm hæða húsi og nakinn
steinstigi liggur milli hæðanna.
Við dyrnar stendur gömul
kona, sem á að gæta þess, að
enginn fari inn nema hann hafi
skírteini, sem veiti rétt til verzl
unar í verzluninni.
Þetta var síðdegis á mánu-
degi, en fólksfjöldinn í búðinni
minnti á jólaös. Fólkig virtist
hafa mestan áhuga fyrir inn-
fluttum vefnaðarvörum og fatn
aði. Konur í loðkápum, með
taustranga í fangi, tróðust hver
fram fyrir aðra ti] þess að kom-
ast út að gluggunum, þar sem
hægt var að skoða efni'ð betur
í dagsbirtunni.
„Tuzex“- verzlanirnar bera
vott um gjaldeyrisskortinn í
landinu, en Tékkóslóvakía er
eitt þeirra landa, sem flytur út
hvað mest af vörum. En undir
stjórn kommúnista nýtur fólk
þess að litlu leyti í því, að eiga
völ neyzluvara í verzlunum. —
Sumt af iðnaðarvarningnum er
selt gegn gjaldfresti til Kína,
Kúbu og annarra „sósíalista-
ríkja“. Tekjum af sölu annars
varnings er jafnóðum varið til
eflingar þungaiðnaðarins. Lítið
verður því afgangs fyrir „borg
aralegar lúxusvörur“.
EITT hefur Prag umfram
það, sem gerist í Bretlandi. Það
eru fleiri bókabúðir og ódýrari
bækur. Þar fást stórar, inn-
bundnar skáldsögur fyrir á-
móta hátt verð og fjöldaútgáf-
ur í pappírskápum í Bretlandi
En á boðstólum eru aðeins þær
hækur. sem kommúnislaflokk-
urinn ieggur blessun sína á
Daily Worker er eina dagblaðið
á ensku, sem hægt er að kaupa.
Fáir bílar eru á ferð, jafn-
vel í miðri Prag. Eg taldi 14,
sem fóru fram hjá einu fjölfarn
asta götuhorninu á fimm mínút
um. Fæð bíla er einmitt eitt
af því, sem er til íegurðarauka
í Prag í augum ferðamannsins.
Umferðarbendur eru ekki tilog
auðvelt að komast vfir göturn-
ar.
En Tékkar líta öðrum augum
á málið. Eg heyrði napuryrði
um, að tékknesljir bílar frá
hinum frægu Skoda-verksmiðj
um væru fluttir tii kommúnista
rikja eins og Kína, í stað þess
að vera á boðstólum í heima-
landinu. Segja má, ag enginn
eigi eigin bíl. Flest þeirra bíla,
sem eru á ferð um göturnar,
lætur ríkið meiri háttar embætt
ismönnum í té, ásamt bílstjóra
Og daglegt líf Tékka?
Þeir njóta velferðar- og
menningar-þjónustu af hálfu
þess opinbera á borð við það,
sem tíðkast í Bretlandi. Nýbúið
er ag gefa út ókeypis kennslu
bækur handa börnum, og því
var fagnað sem skrefi í átt til
„uppbyggingar sósíalismanns"
Tékkar geta farið í leikhús
eða kvikmyndahús sér til
skemmtunar. íbúar Prag eru
um 1 mllljón, en leikhúsin eíu
22 og leiklist stendur með mikl
um blóma, þrátt fyrir pólitísk
afskipti. f kvikmyndahúsunum
er mikil aðsókn að myndum frá
Bretlandi, Frakklandi, Ítalíu
og Bandaríkjunum, en fáar eru
sýndar, einkum af gjaldeyris-
ástæðum að því ag sagt er.
Alvarlegasta félagslega vanda
málið er húsnæðisskorturinn.
Það er algengt, að heil fjöl-
skylda búi í einu herbergi. Fyrr
verandi miðstéttarfólk, sem
stærra húsrými hefur, verður
ag greiða sérstakan skatt fyrir
að fara fram úr því, sem venju
legt er.
Nýgift hjón, sem vilja fá hús
næði, verða að ganga á fund
„þjóðlegu nefndarinnar" á
staðnum, bera fram óskir sínar
í eigin persónu og láta sér
lynda að vera yfirheyrð. Þetta
er ekki ósvipag því, sem tíðk-
ast við úthlutun á leiguíbúðum
sveitarfélaga í Bretlandi Mun-
urinn er einkum sá, að í Tékkó
slóvakíu getur ekki heitið að
um aðra Ieig sé að ræða til að
útvega sér húsnæði. Eina hugg
unin er, að leigan er mjög lág.
Hún nemur oft aðeins 2% af
tekjum leigjandans
Ég hitti hjón. sem áður höfðu
tilheyrt millistétt Þau bjuggu
í þriggja herbergja íbúð. sem
þau höfðu keypt. 'yrír p.p árum
„Okkur finnst i’aft sé
auga með okkur'' sögðu þau
„Hér í sambýhshi5«5n:í eru
kommúnistar, sem 'egrir vildu
koma okkur út til þes? r* rý.na
fyrir stórri j-^Lkyh’x“.
EN HVERNIG -i u-.g v°ra,
að kommúnistasf’ár’T. ha:.-h
vöidunum víg siíkar jS.tr*’5”:-’
Skýringin felst r.rþ-.on
leyti í þvi. -"vm-óslV’ahía er
lögTeBhirfki SJ, >,r p r'/.ir ií'.:5s
“tiórj.iinni andstö'u rr hr.f.prt-
Framhalö é b.’a. 13.
T í M IN N , laugardaginn 23. marz 1963 —
/