Tíminn - 23.03.1963, Blaðsíða 9

Valtýr Stefánsson
í dag fjlgjum við til grafar
merkum manni úr hópnum, sem
var að komast til þroska um og
upp úr síðustu aldamótum, Valtý
Stefánssyni, ritstjóra.
Víst er það satt, að við menn-
irnir ráðum ekki okkar nætur-
stað. Valtýr á merkan náttúrufræð
ing og skólamann að iöður. Valtýr
velur sér, að afloknu stúdents-
prófi, landbúnaðarmál að háskóla
námi og lýkur því. En svo þegar
því starfi hefur verið gegnt um
sinn, ber svo til, að Valtýr gjör-
ist ritstjóri að dagblaði. Hér var
vissulega brotið í blað. Og þar
kom, að blað Valtýs og samstarfs-
manns hans varð mikið fyrirtæki
og máttugt málgagn, enda aðalblað
annars stærsta stjórnmálaflokks-
ins.
Fjárhagsgrundvöllur blaðsins
varð snemma öruggur, bæði sakir
útbreiðslu þess og annarra að-
stæðna. Með tilkomu Morgunblaðs
ins má segja, að verði sú breyting,
að fréttaþjónustan sé sett í önd-
vegi, meðan stjórnmálin hins veg
ar settu meginsvip á önnur íslenzk
blöð á þessum árum.
Nú er hins vegar svo komið ís-
lenzkri blaðamennsku, að frétta-
og fræðslustarfsemin er megin-
þjónustan. En stjórnmálin hins
vegar orðin eins konar undir-
straumur. Annars var sjálf blaða-
mennskan Valtýs sterka hlið, þ.e-
frétta og fræðsluþjónustan, enda
kaus hann sér samstarfsmanninn
Jón Kjartansson til þess að annast
hina pólitísku hlið. En einmitt
frétta- og fræðsluþjónustan mun
hafa gjört Morgunblaðið að stór-
bláði.
En Valtýr Stefánsson sinnti
fleiri störfum en blaðamennsku,
og voru það þá einkum skógrækt-
armálin, sem hann starfaði að.
Enda má segja, að ekki sízt sú
grein ræktunarmála væri honum
í blóð borin. Valtýr er um ferm-
ingu, þegar þeir Stefán skólameist
aii, faðir hans, og Sigurður Sig-
urðsson, síðar búnaðarmálastjóri,
taka að gróðursetja aðfluttar trjá-
tegundir i Gróðrarstöðvarnar á
Akureyri. Og víst varð sú gróður-
setning áhrifamikið, gagnkvæmt
próf, bæði fyrir aðfluttu, erlendu
trjáplönturnar og melabörðin, sem
falin voru hinum aðflutta hágróðri
til fósturs Og víst skildi enginn
betur en einmitt Valtýr Stefáns-
son, hvílík' merkispróf hinn að-
fiutti gróður en þá einnig íslenzk
gróðurmold, hafð'i staðizt.
Valtýr er fyrsti íslenzki blaða
maðurinn, sem gjörir blað sitt að
framtíðarstórfyrirtæki. En þar
freista þá fleiri að halda í spora-
slóð.
Slíkar eru menningarframfar
irnar orðnar á íslandi^ að jafnveí |
stjórnmálablöðin munu lifa og
blómgast í framtíð. En þar vísaði
Valtýr Stefánsson veginn i verki
Valtýr Stefánsson hefur vísað
til vegar í íslenzkri blaðamennsku.
svo að sjást munu sporin um langa
framtíð G. M.
f -• - , : 'i. |
Með Valtý Stefánssyni er horf-
inn af sjónarsviðinu sá íslending-
ur. sam hefur komizt næst því að
vera hliðstæður blaðakonungum
stórþjóðanna.
.if fvrirrennurum hans í blaða-
mannnstétt, mun Rjörn Jónsson
hafa komizt næst þessu. Undir
stjórn hans v?.r ísafold ekki að
eins útbreitt og áhr.famikið blað,
heldur fjárhagslegi sjálfstætt
Jafnhhöa útgáfu hennar, rak
Björn svo ýi'.sa útgáfuslarfsemi
aðrs.

■ V
• ■2jaVí'4-'*Y ’#&it
' ' >*•- *■' -
stjórn Morgunblaðsins fyrir nær|hans og frásagnarmáti hélt at:
fjörutíu árum, munu allmargir hygli lesandans vel vakandi í
hafa litið á það sem vafasama pólitískum skrifum hans kom
ráðstöfun. Hvorugur hafði áður glöggt 4 ljqs, að honum lét vel að
komið nálægt 'blaðamennsku a. j segja . frá, hafði glögga eftirtekt
m. k. ekki svo heitið gæti. Þeir og áhuga fyrir mörgu. Þess vegna
höfðu ekki heldur það orð á sér naut hann sín enn betur sem
að vera neitt sérlega ritfærir. fréttamaður en pólitískur ritstjóri
Morgunblaðinu hafði hins vegar Undir stjórn hans varð Mbl. strax
ritstýrt um nokkurt skeið einn, bezta fréttablað landsins og mun
viðurkenndasti ritstjóri landsins. Valtýr hafa lagt mest af mörkum
Fjárhagur blaðsins var ekki góð- sjálfur, a.m.k. fyrstu árin. Frá
ur, þótt það hefði veruleg-a út- þeim árum er aö finna i Mbl ýtar-
breiðslu. SennUega hefur það íegri fréttir af markverðum at-
verið eigendum blaðsins nokkur burðum en áður tíðkuðust í ís-
vandi að finna því nýja ritstjóra lenzkum blöðum. Það átti ekki sízt
fyrst valið féll á tvo óreynda menn þátt í auknum vinsældum Mbl-
er höfðu aflað sér menntunar til að það var öruggt, að það flutti
annarra starfa. Jón var lögfræð- fyllstu fréttirnar, þegar eitthvað
ihgur, en Valtýr háskólamenntað- umtalsvert gerðist. Hér var Valtýr
ur búfræðingur. að verki. Á þessum vettvangi naut
Þetta val reyndist hins vegar hann sín vel. í framhaldi af þessu.
vel ráðið frá sjónarmiði aðstand- þegar Mbl fékk meiri mannafla
enda blaðsins Undir stjórn þeirra til að annast daglegar fréttir, hóf
Valtýs og Jóns varð Morgunblað- hann að taka viðtöl við ýmsa
ið að stórveldi í landinu, ef svo þekkta menn, þar sem rifjað var
mætti segja. Það náði fljótt miklu upp ýmislegt það, er þeim var
meiri útbreiðslu en nokkurt ann- minnisstæðast Þessi viðtöl Valtýs
að blað. Það varð fjárhagslega eru hið bezta, sem liggur eftir
sterkt blað. Það fór stöðugt stækk íslenzkan blaðamann á því sviði.
andi. Vegna útbreiðslu sinnar varð Þar kom vel í Ijós hinn slyngi
það áhrifameira en nokkurt annað fréttamaður, sem kunni að spyrja,
íslenzkt blað. Það hefur verið og hafði glöggt auga fyrir því, sem
langsterkasta vopn þess flokks, var frásagnarvert.
sem það styður. Tvímælalaust á Kostir Valtýs sem ritstjóra voru
hann gengi sitt því mest að þakka fleiri en þeir. að hann væri smjall
Óvíða í öðrum löndum er hægt fréttamaður. Hann var góður
að finna blað, sem hefur eins skipuleggjari og hafði glöggan
sterka aðstöðu og Morgunblaðið skilning á því, að blað getur því
Sá maðurinn, sem átti mestan aðeins haldið vinsældum sínum,
þátt í því að gera Mbl. að slíku j að það sé stöðugt í vexti. Eftir að
stórveldi, var óumdeilanlega Val-; Mbl. tók að græðast fé, gætti Val-
týr Stefánsson. , týr þess vel, að það yrði að miklu.
Því verður ekki haldið fram; leyti notað til að stækka blaðif
hér, að ritstjórn Valtýs Stefáns- og bæta aðstöðu þess. Bygging
sonar hafi ekki verið umdeild Morgunblaðsihallarinnar er aðejns
Andstæðingar hans töldu sig geta ytra dæmi um þetta. Meðan heilsa
fundið á henni ýmsa snögga bletti, hans entist, fylgdist hann vel með
m.a. vegna þess, að hann hafði 'öllu, sem gerðist á blaði hans, en
tamið sér sérstakan stíl, er braut seinustu áratugina var hann far
á ýmsan hátt gegn hefðbundnum inn heilsu, og gat lítt sinnt störf-
setningarreglum. Skoðun mín erjum. Sennilegá hefur það ekki
þó sú, að Valtýr hafi vorið miktu stafað sizt af því, að 'nann vann
áhrifameiri í pólitiskum skrifum sioitulaust fyrstu ár sin við Mb!.,
ÞÁTTUR KIWKÍ
Fegursta perlan
í EINU FALLEGASTA og
viturlegasta ævintýri sínu talar
H. C. Andersen um síðustu
perluna, sorgarperluna, sem
tengi allar aðrar perlur á ham-
ingjuþræði mannlífsins í dýr-
mætt men ag gefi þeim aukið
gildi.
Án hennar skorti hinn sanna,
ekta ljóma pbrlanna hið sanna
verðgildi alls, sem lífið veitir.
Þetta er samhljómur eða end
urómur þess boðskapar, þess
leyndardóms. sem Píslarsagan
og Passíusálmamir hafa flutt
öldum saman, þess tilefnis, sem
fastan er helguð.
Án sársauka og elds rauna
og mótlætis kristallast perlur
mannlífsins ekki. án funheitr-
ar glóðar skírist gullið ekki.
án fórnandi sjálfsafneitunar
kærleikans verður gjöfin lítils-
virði, án tára og innri átaka
eignast mannssálin ekki þann
þroska. ekki þá dýpt, sem gild-
ir og gjörir hana mannloga og
skilningsríka og getur gjört
hana guðdómlega.
Sagt er að perlur, hinar raun
verulegu perlur, sem munu dýr
mætastar og fegurstar alls,
sem er áþreifanlegt og getur
ein slík smáperla kostað millj-
ónir króna, sagt er, að þær
myndist um einhverja mein-
semd eða umhverfis einhvern
aðskotahlút t. d. sandkorn í
líkama perlufiskanna. sem fram
leiða þær. Þannig kosti þær
þessar veslings verur diúnsjáv-
anna ólýsanlegar þjáningar á
myndunarskeiði sínu.
Hvort þetta er líffræðilega
rétt veit ég ekki. en það er
raunverulega rétt, að þannig
myndast hinar óeiginlegu perl-
ur mannssálar og mannlegrar
tilveru.
Enginn verður óbarinn bisk
up, segir .gömul speki íslenzk,
og bendir til allra þeirra fórna
alls þess erfiðis og sársauka.
sem hvert stórmenni í víðri
veröld verffur. að ganga í
gegnum áður en hann telst og
reynist hæfur á sínu starfs-
sviði.
En það eru fleiri en biskupar
sem verða að vinna mikið til
síns ágætis og bera þungar
byrðar fil að kristallast sem
perlur í samfélaginu, eða göfga
með sér þá eðliskosti, sem eru
perlur skapgerðar og manngild
is í hjörtum og hugum manna
eða þau snilldarverk. sem eru
perlur í Hst og vísindum huga
eða handar, hamingju og hetju
dáða.
Það er ekki út í bláinn, að
orðin: „Þaff er fullkomnað“ eru
höfð sem síðustu orð Krists á
krossinum í einu guðspjallanna
Það var ekki og það er ekki
fyrr en allt annað hefur verið
lagt fram, öllu öðru fórnað,
mimista kosti stundum, að
perla o,g gimsteinn hins sanna
manngildis fær fyllilega að
skína með lituni og Ijóma. Það
hugsa sjálfsagt sumir, „en sú
vitleysa, margt ágætisfólk
eignast mikinn þroska og dýr-
mætt manngildi að því er virð-
ist fyrirhafnarlaust án mótlæt-
is og harma, rauna og átaka“.
Getur verið.
En flest stórmenni og kann-
ski öll sannkölluð göfugmenni
hafa einhvern kross að bera,
leynt eða ljóst og miklu oftar
leynt. Forréttindi þeirra er að
dyliast eiga sitt leyndarmál
sinn helgidóm, sína angurblíðu,
einmanakennd. sinn eldheita
harm, sína ævilöngu baráttu,
eitthvað af þessu eða eitthvað
annað eftir ástæðum. Páll post-
uli talar um sína byrði, sem
hann nefnir aff Guð hafi gefið
sér sem „Satans f)ein“ í hold
sitt. Annars veit enginn vís-
indamaður eða Biblíuskýrandi
með vissu hver sú þjáningagjöf
var. Það er leyndarmál postul-
ans mikla. En kannski var það
þessi „gjöf“, sem fágaði perl-
urnar hans og gjörðu hann
postulann mikla, sem gat sagt:
„Sjálfur lifi ég ekki framar,
heldur lifir Kristur í mér. —
Dauðinn er mér ávinningur".
Og hver bar þyngri byrðar ein
semdar og harms en meistar-
inn mikli frá Nazaret sjálfur.
Heyrið hann segja: „Refar
hafa greni og Þiglar himins
hreiður, en mannssonurinn á
hvergi höfði sínu að halla“. —
Lítið á hann í blómabrekku
Getsemanegarðs, þegar enginn
gat vakað með honum. Sjáið
hann á krossinum segja orðin:
„Guff minn, Guð minn, hví hef-
ur þú yfirgefið mig“.
Sú perla fegursta perla mann
lífs og mannkvns mótaðist sann
arlega í eldi sársauka og þján-
inga.
„Já, þessi stórmenni andans,
þessar frægu miklu manneskj-
ur“, segið þið. En þetta á ekki
viff um okkur hin eða hv,að?
„Enginn skilur hiartað“, við
sjáum svo stutt, greinum svo
skammt inn í annarra hugar-
heim. „Getur undir glaðri kinn
grátið stundum hjarta".
„Drýpur sorg, drýpur hryggð
af rauðum rósum'1.
En eitt er víst, þau. sem hafa
eignazt nerluna. sem .Tesús seg-
ir um: „Himnaríki er líkt kaup
manni einum, sem leitaði að
dýrum perlum og er hann hafði
fundiff eina slíka, fór hann og
seldi allt, sem hann átti og
keypti hana“, þau sem hafa
eignazt perluna, sem gefur öllu
gildi, iðrast ekki bess. sem fyr-
ir hana var látið. Páll þakkar
jafnvel Guði fyrir sinn Satans
flein Og um margt af því fólki
hæfir lýsingin um Hallberu
abbadis í ljóðum Davíðs frá
Fagraskógi svo vel. „Sú tign að
þrá og þjást með þeim, sem
krossinn ber, sú tign að eiga
ást til alls, var gefin þér'S
Fegursta perlan veitir æðstu
tign í heimi og konungs-
dýrð kærleikans.
Árelíus Níelsson.
Þcg^r þeir Valtýr Stefánsson og sínum en viðurkennt var m.a oins og blaðamenn við drigblöð
Jón Kjarta-nsson tcku við rit-1 vegnc þess að hinn sérstaki stíll urðu að gera i þá daga. Valtýr
var rúmlega sjötugur, er hann
lézt.
Valtýr Stefánsson hafði mikinn
áhuga fyrir því, að hér risi upp
stétt góðra blaðamanna Itann átt;
frumkvæði að þvi, að Blaðamann&-
fclag íslands var endurreist. Hann
var áhugamaður um það. að
Maðamenn byggj’.' •oð góð Kjör
Hiiri). studdi að ýinsurn hagsbóta-
málutn þeirra og raun f.d. fyrstur
manna hafa vakið máls á því, að
komið yrði upp eftirlaur.asjóði
blaðamanni Ila m tók um alUangt
1 skeið góðar þáct í stjrfum Blaða-
mannafélagsir.s og sýndi á þann
og atvna-n hVt, h.ann vildi fram-
; gang stéttar «i’'.r.ar scm mestan og
1 að samst'trf yrði aukið innan
I h«nnar. þótt su.nlr blaOamann-
i -i'-í/d yrðu 't bey’a stríð þess á
yramhald á 13. síðu.
riMINN, laugardaginn 23. marz 1963 —
9