Tíminn - 26.07.1963, Blaðsíða 14

ÞRIDJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
land, sem nýlega hafði lagt út á
nýja foraut að friðmælast við Hitl-
er undir forystu Chamberlains, né
Frakkland, sem var nú þjakað af
alvarlegum innanríkisdeilum,
foöfðu undanfari.ð sýnt mikinn
áhuga á því að verja sjálfstæði
Austurríkis, ef Hitl'er léti höggið
ríða. Og nú höfðu hinir íhalds-
sömu foringjar þýzka landhersins
og utanríkisráðuneytisins horfið
imeð Papen, þeir, sem höfðu dreg-
ið heldur úr hinum metnaðar-
gjörnu ráðagerðum Hitlers. Schu-
sehnigg, sem var þröngsýnn, en
þrátt fyrir takmarkanir sínar, gáf-
aður maður, og mjög vel upplýstur
lét sig ekki dreyma um, að ástand
ið værí betra en það í raun og
veru var. Sú stund var upp runn-
in, eihs og honum hafði einnig
fundizt eftir Dollfuss-morðið, að
tími væri kominn til þess að reyna
að friðmælast frekar við þýzka
einræðisherrann.
Papen bauð upp á tækifærí,
enda þótt honum hefði veríð vikið
frá. Hann var einn þeirra manna,
sem lét sig engu skipta, þótt hann
fengi löðrung, ef hann aðeins kom
frá æðrí stöðum, og nú flýtti hann
sér til Hitlers sama dagjnn og hon
um var vikið úr embætti „til þess
nð fá eitthvert yfirlit yfir það, sem
var að gerast“. Hann hitti foringj
ann í Berchtesgaden 5. febrúar
„uppgefinn og utan við sig“ eftir
baráttuna við hershöfðingjana. En
Hitler var furðu fljótur að ná sér, I
og brátt hafði hinn brottrekni
sendimaður vakið áhuga hans á
tillögu, sem hann hafði reyndar
skýrt honum frá hálfum mánuði
áður, þegar þeir hittust I Berlín:
Hvers vegna ekki að gera persónu
lega upp sakirnar við Schuschn-
igg? Hvers vegna ekki að bjóða
honum til Berchtesgaden til per-
sónulegra viðræðna? Hit.ier fannst
hugmyndin athyglisverð. Án þess
að hugsa um, að hann hafði verið
að enda við að reka Papen úr emb
ætti hans, sendi hann hann til Vín-
ar til þess að koma því í kríng,
að fu-ndurinn gæti átt sér stað.
Schuschnigg gekkst fúslega inn
á þetta, en setti viss skilyrði, enda
þótt aðstaða hans væri veik. Hann
yrði að fá vi.tneskju um öll atriðin,
sem Hitler vildi ræða, áður en
fundurinn yrði haldinn, og hann
yrði að fá staðfestingu á því áður,
að virtur yrði samningurinn frá
11. júli 1936, þar sem Þýzkaland
hét að virða sjálf'stæði Austurríkis
og hlutast ekki í innanríldsmál
þess. Þar að auki yrði yfirlýsingin,
sem gefin yrði út að fundinum
loknum að staðfesta,.að bæði lönd
in myndu halda áfram að hlíta
samningnum frá 1936. Schuschnigg
vildi ekki eiga neitt á hættu, þeg-
ar hann byði ljóninu byrginn í
bæli þess. Papen flýtti sér til Ob-
ersalzberg til' þess að ræða við
Hitler og hélt síðan til baka með
loíorð foringjans um að 1936-sátt-
málinn myndi haldast óbreyttur,
og hann vildi einungis ræða „þann
misskilning og samágreiningsatrið
in, sem komið hefðu fram síðan
hann var undirritaður. Þetta var
ekki eins nákvæmt og austurríski
kanslarinn hafði óskað eftir að
það væri, en hann sagðist vera
ánægður með svarið. Ákveðið var,
að fundurinn skyldi fara fram að
morgni 12. febrúar og að kvöldi
11. febrúar lagði Schuschnigg af
stað í sérstakri l.est og me5 algerri
leynd til Salzburg, en þaðan átti
hann að aka í bíl yfir landamærjn
til fjallaheimilis Hitlers næsta
mörgun. í fylgdj með honum var
aðstoðarutanríkisráðherrann,
Guido Schmidt. Þessi ferð átt' eft
ir að reynast örlagarík
Funelurinn í Berchiesqeden
12. febrúar.
Papen var mætu við landamær
in til þess að taka á móti hinum
austunísku gestum, og hann v-rt
ist vera „í bezta skapi“, fannst
Schuschnigg þennan frostkalda
vetrarmcrgun. Hann fuil.vissaði
gestina um, að Hitler væn í ágætis
skapi í dag. Og svo kom fyrsta
aðvörunin. Papen sagði, að foring-
inn vonaði, að dr. Schuschnigg
myndi ekkert hafa við það að at-
huga, að þrir hershöfðingjar væru
staddir í Berghof, en þeir hefðu
komið þangað af hreinni tilviljun:
Keitel, hinn nýi yfirmaður OKW,
Rechenau, sem var yfirmaður herj
anna á íandamærum Bayern og
Austurríkis, og Sperrle, sem var
yfirmaður flughersins á þessum
slóðum.
Papen minntist þess síðar, að
gestunum haf^i „fundizt lítið til
um þessar upplýsingar“. Schuschn-
i.g'g segir, að hann hafi sagt sendi-
herranum, að honum væri sama,
sérstaklega, þar sem hann hefði
„ekki um margt að velja í þessu
sambandi“. Þessi gáfumaður, sem
fengið hafði menntun sína hjá
Jesúítum, var komiin í varnar-
stöðu.
Þrátt fyru’ þao, var hann ekki
, undir það búinn, sem áttj eftir að
I gerast. Hitler heilsaði austuriíska
| kanslaranum og aðstoðarmanni
,hans á tröppum húss síns, klædd-
ur gráum jakka cg svörtum bux-
um stormsveitanna og hjá honum
stóðu hershöfðingjarmr þrír.
Schuschnigg fundust móttöku nar
vingjarnlegar en nokkuð formleg
ar. Eftir nokkur augnabiik var
ha-n-n orðim einn með þýzka ein-
•æði.sherranum í rúmgó’ri skr.f-
stofu á annar i hæð, þar sem hin
:r tignariegu snæviþöktu Alpar og
Austurríki blöstu við út um glugg
ana, fæðinga staður mannanna
t.veggja En eins og allir, sem
þekkt hafa Kurt von Schuschnigg
. myndu viðurkenna, var þessi fjöru
tíu og eins árs gamii maður upp-
fuilur af gallala-sum gömlum
austurriskum siðum. og hann byrj
aði samtalið. e n$ cg honum var
eðlilegast, me* þ "í a'5 'ssgja e.tt-
hvað viðe.gandi um hið stórfeng-
lega útsýni, veðrið og svo hrós-
yrði um herbergið, sem hlyti að
hafa verið staður, þar sem margar
mikilvægar ákvarðanir hefðu ver-
! ið teknar. Adolf Hitler greip fram
í fyrir honum: „Við komum ekki
saman hér til þess að t-ala um
þetta fallega útsýni eða veðrið“.
Þá skall óveðrið á, og eins og aust-
urríski kanslarinn bar síðar ,,voru
viðræðurnar næslu 1vær klukku-
stun-dirnar heldur einhliða“.
— Þér hafií gerí allt' til þess
að f. lgja ckk; vinsa niegr1 stefnu
(ruddi Hitler úr sér) . . . Öll saga
Austurríkis er ein óslitin landráð.
Þannig var það áður fyrr, og það
■sr engu betra í dag. Þessi sögu-
lega f.iarstæða verður að taka enda
þótt seint sé, og ég get sa.gt yður
það nú þegar, Herr Schuschnigg,
að ég er íastákveðinn í þvi að
binda endi á þetta allt. Þýzka rík-
ið er eitt af stórveldunum, og eng
inn mun segja orð, enda þótt það
geri út um landamæravandamál
sín. \
Ilinn hægláti austurríski kansl-
ari reynd.i að vera sáttfús, þótt
orð Hitlers hefðu komið honum
að óvörum, og hann reyndi að
standa við sitt. Hann sagðist vera
á öðru máli en gestgjafi hans um
hlutverk Austurrík;s í þýzkri sögu.
„Framlag Austurríkis, hvað þessu
vif-kemur, er töluvert11, sagði hann.
HITLER: — Alls ekkert. Eg segi
yður þsð, framl.agið er hreint ekki
neit.t. Öll þjóðleg hugsun hefur
ve"ið eyðilögg af Austurríki frá
upphafi, og vissulega voru það
Habsborgararnir og kaþólska kirkj
an, sem störfuðu aðallega að þess-
ari eyðileggin.gu.
PCHUSCHNIGG: — Það er
rama, Herr Reichskanzler, mörg af
framlögum Austurríkis er ekki
hægt að skilja úr hinni almennu
mynd þýzkrar menningar. Takið
sem dæmi Beethovén . . .
HITLER: — Ó, Beethoven? Eg
skal segja yður, að Beethoven
kom frá neðanverðum Rínarlönd-
um.
SCHUSCHNIGG: — Samt sem
áður valdi hann Austurríki, og
eins var með marga aðra . . .
HITLER: — Það getur verið.
Eg segi yður það enn einu sinni,
58
„Konan mín hafði einhverji
óljósa hugmynd um að þér ættuð
sokkaverksmiðju. En stundum get
ur enskan þvælzt fyrir henni“.
Beecher brosti til Pusey. „Hún
hélt, að þér vilduð selja henni
nælonsokka".
Pusey hló uppgerðarhlátri. „Nei,
langt því frá“.
Þarna kom hann. við annað kýli
í rammflæktri sál Puseys. Þetta
dularfulla og ógnvekjandi, sem
kallað var kona. Kona Puseys vildi
ekki fara svona langt frá læknin-
um sínum. Nei, nei. Höfuðverkirn-
ir og magastingirnir voru áreiðan
lega ekki annað en eins konar
skírlífisbelti, sem hún íklæddist í
hvert sinn, sem hún hugsaði um
hárugar og beinaberar hendur
Puseys.
'Pusey ræskti sig með augljósri
áreynslu. „Kannske minntumst við
eitthvað á sokka. Við sátum og
röbbuðum um daginn og veginn.
Eg -spurði hana, hvort hún vil'di
kaffibolla, þar sem hún virtist vera
niðurdregin — hún þyrfti kannske
á hjálp að halda. Þér vitið, að mað
ur finnur oft þörf fyrir að aðstoða
konur, ef maður heldur, að þær
þurfi á því að halda".
„Já, við erum víst flestir með
því cnarki brenndir".
„Já, einmitt“. Pusey kinkaði
ákaft kolli. „Fjöldinn “llur af þess
um útlendingcrm geta skít í allt
slíkt. Bjóða konu aldrei sæti, ryðj
ast fram fyrir þær og svo fram-
vegis. Það er hræðilegt að sjá tjl
þess“.
„Það er allt undlr uppeldinu
komið“, sagði Beecher.
„Eg er á sömu skoðun“. Pusey
tók um nef sér tveimur fingrum,
eins og hann væri að reyna að
hafa hemil á sveiflum þess. „Eg
er algerlega á sama máli“.
„Þvi bjóst ég líka við“, sagði
Beeeher brosandi.
Þeir óku þegjandi áfram. Hann
vissi, að hann hafði meira en sigr
að. Fusey var skák og mát. Hann
hafði auðmýkt og sært Pusey og
alls staðar hitt á honum snögga
punkta. Og það mundi gera hann
hættulegan. Hvort sem hann tryði
Beecher eða ekki, biði hann nú
aðeins eftir tækifæri tU að ná
hefndum. Beecher hafði svipt
tjaldinu frá leyndardómum sálar
hans, því sem Pusey sjálfur reyndi
að fela fyrir sjálfum sér og öðr-
um, minnimáttarkenndina og
blygðunarkenndina. Eitt andartak
fann Beecher til eins konar sam-
stöðu með ungu vændiskonunni,
sem Pusey hafði hitt í London.
Hann var henni eiginlega þakklát
ur. Þessi lítilsiglda, ljóshærða
stúlka hafði tárvot og bitur hróp-
að tij hans aðvörunarhróp um
Pusey.
Brátt höfðu þeir náð til útjaðars
Tangiers. Vegarskiltin voru enn
rituð á þremur tungum, arabísku,
frönsku og spönsku. Það minnti á
þá daga, er borgin hafði veríð al-
þjóðleg hafnarborg. Nú var sá
tími liðinn. Tangier var nú orðinn
virðingarverð borg.'Það var reynt
að hafa hemil á smyglurunum og
vísir að skatta og peningalöggjöf
kom í kjölfar hins stranga, maró-
kanska skrifstofuveldis.
í Soco Chico var nú urmull er-
lendra ferðamanna með myndavél
ar á maganum og arabískir götu-
salar röltu þar um göturnar með
kassana sína fulla af pennum og
skrúfblýöntum, úrum, amerískum
sígarettum og gítörum úr skjald-
bökuskel. Ópíum var orðin um það
bil jafn sjaldgæf vara og aspirín.
Það mátti fá í flestum lyfjabúð-
um.
Þau óku fram hjá freistandi bað
• •
FORUNAUTAR OTTANS
W. P. Mc Givern
ströndum, þar sem sandurínn virt
ist jafn fíngerður og mjúkur og
hveiti og framundan bar skýja-
kljúfa Tangierborgar við himin.
Það var álandsvindur og það væri
lítið varið í að fara í bað í dag,
hugsaði Beecher. Hann gladdist
yfir því, hve hann gat hugsað ró-
lega. Hjarta hans sló alveg eðli-
lega, hugsaði hann.
Þau beygðu inn á breitt stræti,
sem lá niður að miðbiki borgar-
innar. Þarna var fjöldi gangstétt-
arkaffihúsa, lyfjabúðir og fornsöl
ur og hann sá hóp túrista þrengja
sér í gegnum mannmergðina á göt
unni undir forystu innfæddra leið
sögumanna klædda flaksandi jella
bah yfir vel sniðnum, dökkum
jakkafötum.
Pusey deplaði augunum. „Eg
ætla rétt aðeins að stanza og ná
í sólgleraugun mín úr töskunni“,
sagði hann. „Eg þreytist í augun-
um af að aka í sólinni". Hann dró
úr ferðinni og ók upp að gangstétt
arbrúninm. „Eg verð enga stund“.
Beecher kveikti sér sígarettu
og þurrkaði sér á enninu á jakka-
erminni. Röð grannvaxinna pílvið
artrjáa kastaði skuggum sínum á
götuna, en hafgolan lék heit um
andlit hans. Hann hallaði sér fram
og leit til himins. Sólin var hulin
að baki fjöðurlaga trjáblaðanna og
skin hennar þrengdi sér aðeins á
stöku stað í gegn og bjó til alla
vega lagaðar myndir á götuna.
Skyndilega varð Beecher tor-
trygginn. Pusey þurfti ekki sólgler
augu núna. Nú kemur það, hugs-
aði hann, nú kallar hann á lög-
regluþjóninn . . .
Hann leit snögglega til hliðar
og sá bílinn og sjálfan sig endur-
speglast í stórri verzlunarrúðu.
Hanm kom einnig auga á Pusey.
Hann hafði opnað farangurs-
geymsluna og var að þerra andlit-
ið með vasaklút. Án þess að líta
af mynd Pusey í rúðunni hallaði
Beeeher sér aftur og ýtti við
hnjám Ilse. „Það er kominn tími
til að vakna“, sagði hann hátt. í
glugga verzlunarinnar sá hann,
hverni.g Pusey stirðnaði og teygði
fram álkuna til að reyna að heyra,
hvað hann sagði.
„Erum vi komin til Tangier?-‘
spurði Ilse syfjulega.
„Já, elskan“, sagði Beecher. „Þú
hefur sofið eiPs og steinn, Herra
Pusey er að ná í sólgleraugun sín
og síðan ökum við tl hótelsns. Lízt
þér ekki vel á það?“
Beeeher talaði hátt og greinilega
og um leið sá hann ljóslega,
hvernig Pusey sperrti eyrun með
lymskufullt glott á vörupi. Nú,
hugsaði Beecher, nú er einmitt
tækifærið. Hann sá, að Pusey dró
til sín tösku Ilse og opnaði hana.
Pusey tók eitthvað upp úr innri
vasanum og lét það falla ofan í
töskuna og lokaði hennj síðan aft
ur.
„Það er índælt að vera i Tang-
ier“, sagði Beecher hjartanlega.
„Við hressum okkur upp í gisti-
húsinu og svo förum við yfir á
Parade Bar og fáum okkur eitt-
hvað ískalt að drekka Og á eftir
förum við upp í fjöllin til ftal-
anna og borðum raviola með hvít-
lauk. Hvað segirðu um það?“ Bee-
cher heyrði, að farangursgeymsl-
unni var skellt aftur. Hann sneri
sér við og horfði ákveðinh framan
í Ilse. „Vertu viðbúin að gera ná
kvæmlega það, sem ég segi þér“,
sagði hann.
Pusey opnaði bíldyrnar og
smeygði sér undir stýrið. „Eg fann
þau ekki“, sagði hann. „Það mundi
ekki koma mér á óvart, þótt grið-
konan í Casablanca hefði hnuplað
I þeim á meðan ég var í baði“.
! „Maður getur aldrei farið of
varlega", sagði Beecher. „Þér hefð
uð átt að taka þau með yður inn í
bakherbergið. Meðal annarra orða,
vi.ð vorum að tala um, hvar við ætt
um að borða. Þér munduð gera
okkur mikla ánægju, ef þér vild-
uð borða með okkur“.
„Því miður get ég það ekki“,
svaraði Pusey. „Eg verð að fara
rakleiðis til Gíbraltar. Eg fer með
Bland Lines ferjunni eftir klukku
tíma. Og ég verð að gera upp bíl-
inn áður. En þakka yður samt kær
lega fyrir“.
„Það var leiðinlegt“, sagði
Beecher. „Við vildufn gjarnan sýna
yður þakklætisvott á einhvern
hátt. Þér hafið víst ekki nafnspjald
yðar á yður? Við gætum þá að
minnsta kosti sent yður kveðju“.
Ósjálfrátt hreyfði Pusey hönd-
ina upp að jakkavasanum, en
hann breytti snöggt um stefnu og
fitlaði við bindishnútinn í staðinn.
„Því miður hef ég ekkert nafn-
T í M I N N. föstudagurinn 26. júlí 1963. —
14