Tíminn - 17.08.1963, Blaðsíða 8

Viðlal þetta átti að sjálf-
sögðu að birtast um það
leyti, sem Sigfús í Vogum
átti ittræðisafmæli, en
vegna blaðamannaverkfalls
ins er það með seinni skip-
um.
Ég er staddmr að Vogum í
Mývatnssveit gestur á beimili
hjónanna Sólveigar Stefánsdóttur
og Sigfúsar Hallgrímssonar, se>m
þar hafa búið í hálfa öld. Jörðin
Vogar er við austanvert Mývatn.
íbúðarhús þessara hjóna stendur
svo að segja á vatnsbakikanum.
Sumartíðin hefur um slkeið
verið rigningasöm og köld, en á
þessari stund flæðir sólskin yfir
sveitina. Fjöllin í umhverfinu eru
blámöttluð. Vatnið bjart og glamp
andi, hólmar þess og eyjar sikrúð-
grænt. Bæina meðfram vatninu
„hillir í óskanna land“.
Náttúrufegurðin við Mývatn
veitir fóliki þangað nægilegt er-
indi. Að þessu sinni er • ég þó
hingað kominn í öðrum erindum.
Ég hef tekið að mér erindi blaða-
manns. Ég á að eiga viðtal við
Sigfús í Vogum, af því að hann
hefur eftir fáa daga öðlazt áttatíu
ára lífsreynslu. Mætti þá að vísu
segja að erindið sé m.a. að
kanna, hvernig hin fagra sveit
hefur mótað þennan son sinn 'og
lífsskoðanir hans. En út í það
verður þó að sjálfsögðu ekki far-
ið sérstaklega.
Sigfús taldi ástæðulítið að hafa
af sér áttræðum tal til birting-
ar. En þar sem hann er í ver-
unni viðræðufús og gestrisinn,
lét hann þó tilleiðast, og sagði
eftir stundarkorn:
Spurðu þá, eins og þú vilt, en
ég svara eða svara eikki.
Hvar ertu fæddur, hvenær og
af hvaða ættum?
Ég er fæddur hér í sveit að
Grænavatni 11. ágúst 1883. For-
eldrar mínir voru hjónin Ólöf
Valgerður Jónasdóttir, hrepp-
stjóra að Grænavatni Jónssonar;
og Hallgrímur Pétursson, Jóns-
sonar prests í Reykjahlíð, Þor-
steinssonar Jónssonar í Ási í
Kelduhverfi.
Móðir móður minnar var Hólrn-
fríður Hel'gadóttir á Skútustöð-
um. Móðir föður míns var Guð-
finna .Tónsdóttir. Hún var systir
Jónasar föður móður minnar.
Þetta skulum við láta duga um
ættirnar. Annars eru þær ýtar-
lega raktar í bókunum: Skútu-
staðaættin (eftir Þuru i Garði),
og Reykjahlíðarættin (eftir Jón
Jónsson Gauta).
Hvað varstu lengi á Græna-
vaflnt?
Til sjö ára aldurs. Þá fluttust
foreldrar mínir búferlum hingað
að Vogum og hér hefi ég síðan
átt heima. Þá var hér einbýli —
og lengur.
HvaS áttlr þú af systklnum?
Eina systur og tvo bræður.
Systir min hét Kristjana. Hún
giftist Illuga Einarssyni i Reýkja-
hlíð og bjuggu þau þar allan sinn
búskap. Bræður minir voru:
Jónas, kvæntur Guðfinnu Stefáns
dóttur frá Öndólfsstöðum systur
konu minnar og Þórhallur, kvænt
ur Þuríði Einarsdóttur frá Reykja
hlíð. Eg var yngstur systkinanna.
Öll eru systkin mín látin.
Jörðinni Vogum skipti faðir
minn milli oikkar bræðranna jafn
harðan og við kvæntumst.
'Hvenær kvæntlst þú, og hve
nær hófstu búskapinn?
Við Sólveig giftumst 21. júní
1912. Hún er — eins og þú veizt
— dóttir hjónanna Stefáns Jóns-
sonar bónda á Öndólfsstöðum í
Reýkjadal Hinrikssonar, skálds á
Helluvaði, — og Guðfinnu Sigurð
ardóttur bónda á Arnarvatni,
Magnússonar.
Við gerðumst búendur í Vog-
um 1913, — höfum því rekið
búskap okkar í 50 ár.
Hvað elgið þið af niðjum?
Við 'eigum átta börn á lífi;
þrjá sonu og fimm dætur. Börnin
eru, talin í aldursröð: Bára, gift
Illuga Jónssyni bónda á Bjargi
í Mývatnssveit; Stefán, bóndi í
Vogum giftur Jónu Jónsdóttur
frá Litluströnd; Ásdís, ógift á
heima í Reykjavik; Hinrik, bóndi
í Vogum kvæntur Sigríði Guðm-
dóttur frá Berufirði; Valgerður,
gift Haraldi Gíslasyni mjólkurbús
stjóra, Húsavík; Erna, gift Pétri
Jónssyni bónda að Hellum Borg-
arfirði; Jón Árni, atvinnubílstj.,
kvæntur Þorbjörgu Gíslad. frá
Helluvaði. Þau hafa reist sér
íbúðarhús í Vogum og heitir það
Víikurnes, — Kristín, gift Bóasi
Gunnarssyni frá Reyðarfirði. Þau
hafa reist sér íbúðarhús í Vog-
um, er þau nefna Sfuðla. Hann
stundar .sjómennsku á vertíðum.
Barnabörnin eru orðin 31.
Hvað búa margir I Vogum nú?
Hér er þríbýli, — þrenn félags
bú. Faðir minn skipti jörðinni
milli okkar bræðranna þriggja,
eins og ég áðan sagði. Þeir þriðj-
ungar hafa nú fengið heitin: Vog-
ar I., Vogar H„ og Vogar
m. Á Vogum I. búa tveir synir
Þórhalls félagsbúi. Á Vogum II.
tveir synir Jónasar félagsbúi með
móður sinni. Á Vogum HI. bý ég
og tveir synir mínir, Stefán og
Hinrik félagsbúi.
Þröngbýli mikið hefur verið í
Vogum. Hjá okkur bræðrunum
ólúst upp nálega samtímis 24
böm.
Nú eru í þessu hverfi 8 íbúðar
hús, 10 heimili og 52 fbúar alls.
Hvernlg telur þú búskaparsktl-
yrðl I Vogum?
Vogar eru að mínu áliti tæp-
lega meira en einbýlisjörð á nú-
tímamælikvarða. Landrými skort
ir mjög fyrir þríbýli, af þvf að
landið er grýtt og ekki ræktan-
legt. Búið fyrir löngu að rækta
smábletti innan um hraunið. Tún
Voga mun vera um 20 sundur-
sl'itin svæði og reitir. Reynt hef-
ur verið að rækta sandjörð, en
gefizt misjafnlega; sandlagið of
þunnt, gróðurinn „brennur" ef
heitt er.
Fyrir nokkrum árum keyptu
Vogabændur um 20 hektaraimýr-
lendi til ræktunar vestur á Mý-
vatnsheiði. Þetta var gert sem tii-
raun. Langt er og dýrt að sækja
þangað heyskap, en lakast þó,
hve. grasvöxtur bregzt vegna kal-
skemmda Orðið hefur að grípa
til endurræktunar.
Beitiland skortir bagalega. Ver
ið er að gera tilraun með út-
græðslu á beitilandi. Stórt grýtt
og blásið land hefur verið girt,
sáð í það og áburður á borinn.
En hvað er um hlunnindi?
Silungsveiði var til nokkurs
stuðnings við búskapinn, en nú
er veiði f Mývatni mjög þverr-
andi. Eggjatekja er hér til bú-
drýginda. Jarðhiti er hér á all-
stóru svæði og grær hans vegna
fyrr á vorin á því svæði en vfða
annars staðar. Væntanlega verð-
ur hann hagnýttur í framtfðinni
meira en nú er.
Hverjar eru búgreinar ykkar
feðga I Vogum III?
Aðallega sauðfjárrækt. Notum
Austurfjöll með góðum árangri,
þó að erfið sé fjárgæzla þar
Lambféð flutt austur strax og því
er sleppt úr húsi á vorin. Ásetn-
ingsféð rekið þangað eftir að
fjárleitum er lokið haust hvert.
Venjulega gengur það þar fram
í desember, — oft fast að jólum.
Mjólkurfnamleiðsla til innleggs
hefur aukizt seinni ár. Getur þó
varla orðið gildur þáttur, vegna
takmarkaðs heyskapar.
Hver hafa þér þótt skemmti-
legust störf við búskapirtn?
Umgengni við búpening, eink
um sauðféð.. Enn fremur vinna
við umbætur ábýlis, þótt í of smá
um stíl hafi getað orðið. Vinnu-
dagarnir voru oft langir og
strangir, en ég minnist þeirra
með ánægju. Eitt sinn notaði ég
kvöld til að gera þaksléttu og
vann að því við luktarljós. Mér
er síðan sá blettur f túninu kær-
astur, og enn er hann bezt gerði
bletturinn.
Þú varst að heyverkum áðan,
þegar mlg bar að garði?
Ójá, — en ég stend ekki lengur
í ströngu við búskapinn. Synir
mínir hafa tekið við önn dagsins.
Það er mikil náttúrufegurð hér
I Vogum.
Já, það er fögur útsýn hér.
Fegurð er eðlilega ekki metin til
peninga sem hlunnindi. Engu að
síður er það sannfæring mín, að
náttúrufegurð heimastöðva eigi
verulegan þátt í að móta sálar-
lífið. Það er ekkl út i bláinn, að
Stefán G. Stefánsson talar um
„heimalandsmót“ og „frænku
eldfjalls og íshafs“ —
Gekkst þú f skóla?
Ég var tvo vetur í gamla Gagn
fræðaskóla Akureyrar. Útskrifað
ist þaðan vorið 1905. Fór sfðan
til Danmerkur og Englands til
þess að sjá „brot af heiminum“.
Kynnast ofurlítið þessum ná-
grannalöndum og lffi og menn
ingu fólksins þar. Eyddi í þessa
námsför einum vetri og tel, að
ég hafi hlotið í þeirri ferð nyt-
sama fræðslu á marga lund. —
Meðal annars þóttist ég þá sjá,
að eins gott væri að lifa á ís-
landi og erlendis og meira frelsi
en í nágrannalöndunum.
Þú stundaðir kennslustörf eftír
að þú komst heim?
Tvo vetur kenndi ég ungling-
um í Mývatnssveit. Skólinn var
í þinghúsi hreppsins. Nemendur
lögðu saman matföng sín, sem
þeir fengu að heiman, réðu sér
matráð&konu, gistu í þinghúsinu.
Þetta hefði ekki þótt boðlegt
heimavist nú, en gafst þó vel.
Tvö vor kenndi ég sund í Mý-
vatnssveit og eitt vor sund í
Reykjadal.
Hafðir þú gaman af IþróHum?
Já, og tók dálítinn þátt í íþrótt
um „meðan ungur ég var“. Mest,
gaman hafði ég af glímum og
sundi. Keppti í sundi á héraðs-
íþróttamóti á Húsavík 1910. Vann
þá keppni.
Þú hefur teklð mikinn þáH í
félagsmálum. Varstu ekki í
hreppsnefnd?
Átti sæti í hreppsnefnd Skútu-
staðahrepps í tvo áratugi, og ekki
við meiri erjur en venjulega eru
í þeim störfum.
Hvað varstu lengi delldarstjórl
í Kaupfélagi Þingeyinga?
í tólf ár deildarstjóri Mývetn-
ingadeildar K.Þ. Fulltrúi á aðal-
fundum K.Þ. í tugi ára.
Stóðstu ekkl á átfraeðlsaldri'
fyrir byggingu Reykjahlíðar-
klrkju?
Ég hef verið i sóknarnefnd
kirkjunnar síðan 1917 og formað
ur nefndarinnar síðustu árin, —
Eðlilegt var að forstaða bygging
armálanna kæmi á mig sem for-
mann. Undirbúningur þeirra
mála hófst 1950, en aðalverkinu
lokið og kirkjan vígð 1. júlí 1962.
Áður en hafizt var handa um
bygiginguna varð að fá fram-
kvæmd eigendaskipti á kirkjunni,
sem hafði frá upphafi verið
bændaeign. Tókust um þetta góð
ir samningar við Reykjahlíðar-
bændur, sem áttu kirkjuna.
Að sjálfsögðu var forstaða
byggingarmálanna all erilsöm
stundum, svo sem: fjárútvegun,
mannaráðningar og efniskaup. En
þegar kirkjan er komin upp, er
þreytan horfin.
Þú hefur mikið unnið að efl-
ingu söngllfs. Hvenær tókstu að
þér söngstörf við kirkjuna?
Árið 1903 var ég fenginn til
söngstjórnar við Reykjahlíðar-
kirkju. Þá átti kirkjan ekkert
orgel og söngfólkið var fátt. Láns
orgel var þó útvegað strax og ég S
byrjaði.
Eg beitti mér fyrir stofnun
kirkjukórs 1908 og hef veitt hon-
um forstöðu síðan. Sá kór hefur
æft fleira en kirkjusöng, komið
alloft fram á skemmtisamkomum
og tekið þátt í söngmótum kóra.
Hefur þú ekki stjórnað fleiri
söngkórum?
Jú, um skeið var ég fenginn
til þess að stýra almennum,
blönduðuro sveitakór og seinna
karlakór um nokkur ár en Jónas
Helgason á Grænavatni tók síðar æ
við því starfi.
wwwwfflii rr.irmJJ
b
T í M I N N, laugardagurinn 17. ágúst 1963.