Vísir - 24.12.1934, Qupperneq 4

VÍSIR
^Éanoítw.
Kftir Guðmund Guðimmdsson.
Dýrðar-nótt! — Þér hncigir veröld hljóð,
heilags anda návist kennir Ijóst, —•
andblær þinn er hjartnæmt lielgi-ljóð,
himinn opinn við þitt móður-brjóst, —
blæjan sljörnum siráð
stafar friði, náð,
voldug himindjúpin, lög og láð.
Stilt er sérhver sál,
samklið djújuun rótt
við þitt móðurmál,
milda jólanótt!
Himnesli eining guðdóms-lífs og tjóss,
lægst frá dufti' að ystu vetrarbraut,
lengir alt í hljómi sigurhróss
hátíðlegum við þitt mikla skaut.
Sigur sannleikans,
sólvor kærleikans
boðar öllu fæðing frelsarans!
Fram í tjóssins flaum
fegra lífið bnjst.
Sjá, í dýrðar-draum
dauðinn sjálfnr snýst!
Drottins anda duftkorn sérhvert minst,
dásamlegra undra safn, er fglt,
htjómbrot lægsta’ í okkar vitund inst
æðra hljómvalds leiftursprota’ er stilt.
Sjáið sigur hans,
sigur skaparans:
duftið orðið íbúð kærleikans!
Ó, sú undra dýrð
elsku, máttar, vits,
birtist bjartri skýrð
blikrún stjörnu-glits!
Syngið, syngið — lieyrið hjartaslög
heilags guðs í jólanæiur blæ!
Hringið, hringið, — ódauðleikans lög
leiftra staðfest yfir mold og sæ!
Mikli meistarinn,
mannkyns leiðtoginn,
liann er Icominn, kominn — frelsarinn!
Honum syngi sælt
sérhver tunga’ á jörð,
drótt af drottins ætt,
dýrð og þakkargjörð!
Eftir Selmu Lagerlöf.
—0—
Það bar svo margt undar-
legt við i fyrndinni.
Þarna silur alt heimilisfólk-
ið saman í stofunni á aðfanga-
dagskveldið, með hátiðarfrið í
hjarta. Það er búið að gefa
skepnunum, allir eru nýþvegn-
ir, hálmi stráð á gólfið, fólkið
i sparifötunum, tvö tólgarkerti
loga á borðinu og við borðs-
endann situr heimilisfaðirinn
og les hátt i guðs orði.
Þegar hann er að lesa um
tilbeiðslu hjarðmannanna og
friðarkveðju englanna, opnast
hurðin, ekki upp á gátt, en að
eins þannig, að sá, sem fyrir
utan er, getur sjálfur gægst inn,
án þess að nokkur sjái hann.
Rétt í þvi sineygir einhver vera
sér, snögt eins og vindgustur,
inn í stofuna, lætur vandlega
aftur á eftir sér, skýtur lok-
unni fyrir og setur hespuna á.
Húsbóndinn, sem er að lesa
liátt, tekur að vísu eftir að ein-
liver hefir komið inn, en hætt-
ir ekki að lesa fyrir því. En
gifta dóttirin, sem situr við lilið
lians, leggur éitlaslegin höndina
á handlegg honum: „Pabbi“,
livíslar hún.'„Sjáðu, pabbi.“
Það lýsir sér svo mikill ótti
og undrun í rödd hennar, að
sá, sem er að lesa, þagnar, tek-
ur af sér gleraugun og lítur til
dyranna.
Þetta er talsvert stór stofa,
eins og tiðkast norður í landí,
þar sem nóg er af byggingar-
efni og hún er öll grá, ekki að
eins að utanverðu, heldur einn-
ig að innan. Það er ekki fá-
tækt fólk, sem þarna býr, en
samt er alt grátt.af elli og reyk,
Jiæði veggir, þak og gólf. Það
er að eins klukkan á veggnum
og stóri skápurinn, sem eru
máluð með bláum og brúnum
litum.
Þegar heimilisfaðirinn lílur
út að dvrunum, getur hann
fyrst ekki greint þann sem
kominn er. Honum finst hann
ekki sjá annað en grá borð og
bjálka.
Hann snýr sér aftur að giftu
dótturinni. En geðshræringin
skín enn úr andliti hennar og
augun stara fram til dyranna,
eins og áður.
„Við dyrastafinn,“ hvíslar
hún, til að leiðbeina föður sín-
um og nú sér liann, að upp við
dyrastafinn stendur eitthvað
grátt og skrælnað, eins og
fauskur af föllnu tré.
En pabbi getur ekki komið
þessu fyrir sig. Fauskurinn er
þakinn næfrum og skinnflyks-
um og undan þeim sér bann
standa fætur. Þeir eru illa vaf ð-
ir gauðrifnum næfraskóm, og
pabbi sér, að þetta eru fætur
á manneskju, þó þær séu svo
tærðar, að lærnar sýnist ætla
að detta af.
En al’í í einu skilur bann,
hversvegna hann hefirekkiget-
að komið auga á þett fvr. Sá,
sem við dyrnar stendur, liefir
Jangt gráit hár og öllu hárinu
er kastað fram yfir andlilið.
Ilönd, sem er eins tærð og liold-
laus og fóturinn, lyftir liárinu
ii])]i öðru mcgin og eitt auga
gægist fram undan, eins og þeg-
ar villidýr gægist fram úr greni
sínu.
„Þelta er kvenmaður,“ hugs-
ar pabbi, þegar liann sér langa
hárið. „Hún hefir búið úti i
skógi með útilegumanni, þess
vegna eru fötin hennar úr
skinni og næfrum. En livers
vegna er Magnhildur svona
hrædd við hana. Sá, sem er
svona lílill og vesaldarlegur,
getur ekki gert neitt mein. Ætli
Magnhildur haldi, að þetla sé
galdranorn."
Hann snýr sér að giftu dótt-
urinni og ætlar að senda lienni
sefandi augnaráð. Hún er hálf-
staðin upp af bekknum. Aug-
un eru eins og negld við ver-
una við dyrástafinn.
Pabbi skilur ekki, hvað að
henni gengur. Gifta dóttirin er
hvorki vön að hræðast birni né
galdranornir. Hann lítur í
kringum sig, Allir, sem inni
eru liorfa til dyranna. Þarna
silur sonurinn. Hann er ekki
nema drengur, nýlega fimtán
ára. Hann hefir sjálfsagt aldrei
fvr séð neinn svona skritinn
og hann sýnist ætla að skella
upp úr. Tengdasonurinn er
aftur á móti reiðulegur og er
staðinn upp. Ilver sem það er,
sem stendur þarna við dyra-
stafinn, þá er hann fær um að
vernda bús og heimili. Ráðar
gömlu vinnukonurnar eru
liræddar. Þær hnipra sig upp
við arininn og halda höndum
fyrir augun, og þær liafa dreg-
ið litlu börnin til sín sem gráta
og fela sig i pilsunum þeirra.
Þelta skilur pabbi. Það er auð-
velt að bræða börn og gamal-
menni. En Magnliildi?
Pabbi sér, að allir biða eftir
lionum, heimilisföðurnum. —
Hann á að ákveða, livað gera
skuli og nú stendur hann stirð-
lega upp og ræskir sig í vand-
ræðum sínum, En Magnhildur
dregur hann aftur niður á
bekkinn: „Uss, uss,“ segir hún.
Og pabbi, sem ekki er vanur
að gera neitt, fyr en hann veit
með vissu, livað um er að vera,
situr kyr.
En gifta dótlirín stendur upp
í staðinn. Hún nálgast dyrnar,
staðnæmist, géngui* aftlir eitt
skref og staðnæmist aftur. Hún
er eins og liún þurfi að fara.
inn í brennandi hús, lil að
bjarga eignum sínum. En tvö
skref frá mannsmyndinni snýr
bún við. Ilún fer aftur og sest
hjá pabba: „Mér fanst eg
þekkja hana aftur,“ segir lnin
stillilega, eins og liún væri að
tala við sjálfa sig, „en það er
ómögulegt“.
„Þekkja aftur,“ hugsar
pabbi. „Ilvað á hún við? Hvern
ætli liún að þekkja, sem er
svona útlits ?“
Nú fer veran fyrst að
hreyfa sig. Iiún andvarpar
þungan og dregst áfram yfir
hálmþakið gólfið. Hún á bágt
með að ganga á hálfberum fót-
unum með löngu, mögru tán-
um; liún gengur óstöðugt, eins
og bún gengi á fuglsklóm. Ilún
kemur ekki nálægt neinni
manneskju, en gengur inn að
klukkunni, sem gengur og
hreykir sér í háa kassanum
inni i horninu. Þar staðnæmist
hún og horfir og hlustar langa-
lengi.
Gifta dóttirin verður aftur
óróleg. „Pabbi,“ segir liún,
„klukkan var ekki komin, þeg-
ar Urður livarf. Er það liugs-
anlegt, að þetta geti verið
Iiún ?“
Pabbi ræskir sig enn einu
sinni. Já, Magnhildur var þá
að hugsa um Urði, eldri svst-
ur sina, sem hefir vantað í tíu
ár. Eins og þetta geti verið
hún? — Pabbi hrækir fyrirlit-
lega langt út á gólf. Eins og
lirækir þessari liugsun út úr
sér. Urður, sem var svo falleg,
hvít og rjóð, svo ljóshærð og
ung og ástúðleg! — Þetta er
glorhungruð kerling úr villi-
mannaþorpi. En vitleysan!
Tengdasonurinn gerir spyrj-
andi hreyfingu og pabbi kink-
ar kolli til samþykkis. Best að
losna við fábjánann. Magnliild-
ur getur stungið að henni mat-
arbita og hún getur lagt sig fyr-
ir í fjárliúshorninu, ef Iiún vill
ekki halda áfram leiðar sinnar.
Það er hlákuveður, frostleysa;
það er engin synd gagnvart
henni. Það er ekki hægt að
finna til neinnar guðrækni á
hátíðarkveldi, ef liálfvitlaus
ínanneskja er að flækjast inn-
an um stofuna.
En skipun ])abba er ekki
blýtt. Magnhildur gengur til
manns síns: „Þekkir þú held-
ur ekki Urði?“
Maðurinn hrekkur snöggvast
við, eins og óltasleginn. En svo
lítur liann á gestinn og getur
varla varist því, að skella upp
úr. A þetta að vera hún? Ef
nokkur ætti að þekkja hana,
þá væri það bann. Fyrir tíu
árum ætlaði hann að giftast
Iienni. Hún Iiafði horfið réttri
viku áður en þau ætluðu að
giftast.
Hann lítur aftur á gestinn.
— Þetta er gömul, úttærð
mánneskja, bogin, gráhærð,
aumkunarlcg og hörundið
eins og sútað leður. Hann skil-
ur ekki, að Magnhildi skyldi
gela dottið i hug, að þetta sé
Urður. En Magnliildur bafði
allaf verið síhrædd um, að
systir bennar kæmi aftur.
Henni hafði fundist huu setj-
ast í Iiennar sæti, þegar hún
giftist honum. Þó að tíu ár
væru liðin síðan hún hvarf, þá
gat hún samt ekki fengið sig
tii að trúa því, að Urður væri
dauð. „Hvað á eg að gera, þeg-
ar Urður kemur heim og sér,
að eg er gift unnusta hemiar?“
var hún oft og inörgum sinn-
um vön að segja.
Lóksins snýr gesturinn frá
klukkunni og inn í herbergið.
Ilún sneiðir varlega hjá fólk-
inu. Allir sjá, að hún forðast
að koma of nálægt því, og leit-
ar í áttina að rúminu. Hún
strýkur yfir það með hendinni,
jireifar fyrir sér, cn dregur um
leið að sér andann í stuttum
andartökum, eins og snuðrandi
hundur. Þegar hún hefir full-
vissað sig um að enginn er í
rúminu, þá laular hún óánægð
fyrir munni sér.
„Pabbi, jiað er hún,“ hrópaði
Magnhildur upp. „Mamma lá
veik, jiegar hún livarf fyrir ííu
árum. Hún er að jireifa eftir,
livort hún sé enn í rúminu.“
Það lítur út fyrir, að gestur-
inn vili ekki almennilega, hvert
bún eigi að snúa sér. Hún lyft-
ir Iiárinu frá andlitinu, lil jiess
að líta í kringum sig í stofunni
og nú geta allir sem inni eru
séð andlit hennar beinabert,
líkast berri kúpu.
Gifta dóttirin fer að gráta.
Víst er um það, að hún liefir
kviðið fyrir þeirri stundu, sem
Urður kæmi aflur, en lienni
dettur j)að ekki lengur í liug.
Hjarta hennar viknar. Ilún
liugsar ekki um annað, en hvað
systir liennar liafi mátt líða,
til jiess að verða eins og lnin
nú kemur fyrir sjónir. Það er
ekki hægt að segja, hvort liún
er alveg vitskert, en það er sjá-
anlegt, að liún er ékki regluleg
manneskja lengur. Það er eitt-
hvað dýrslegt við liana.
„Hver hefir farið svona með
liana? Iljá hverjum liefir’hún
verið?“
Gesturinn heldur áfram
göngu sinni um stofuna. Nasar
og jiefar, hún sér vist ekki
mikið, þvi að hárið er aftur
komið fram yfir andlitið.
Magnliildur fer !til hennar,
leggur hönd sína á handlegg-
inn á henni og spyr: „Ert j)að
jni, Urður? Eg þekki þig aftur.
Svaraðu, ert það þú!“
Þá kippist hún við, þýtur út
i liorn, eins og hrædd rolta, og
hreyfir sig ekki drykklanga
slund.
Samt fer hún aftur fram á
gólf. Það sést, að liún er að
leita að einhverju sérstöku.
Hún fer frá einum til annars,
af bekk á bekk, frá kistunni
að rúminu, jiuklar og jjefar, en
er ekki ánægð.
Loksins nálgast liún arinirin
og börnin og tvær gömlu vinnu-
konurnar, færa sig vandræða-
lega undan lienni. Það er eðli-
legt, að þær geri jiað, jivi i
j)eirra augum lítur hún ekki
út eins og manneskja, heldur
miklu fremur eins og dýr.
Hún j)reifar eftir arinliill-
unni, þuklar á fáeinum pottum.
Óánægjan lieyrist aftur, en hún
heldur óhikað áfram leitinni.
Þefandi er hún loksins kom-
in að baksturofninum og opn-
ar hurðina á honum. Þegar
Iiún gerir j)etta, kallar pabbi
upp yfir sig. Það er galli á
bakstursofnshurðinni, svo að
erfitt er að opna hana, en gest-
urinn hefir viðstöðulaust getað
opnað bana, eins og liún vissi
frá fornu fari, hvernig ælli að
fara að j>ví.
En hvernig á jætta að gela
verið Urður?
Hún jireifar fyrir sér inni í
bakstursofninum, og í þvi heyr-
ist hvæst illilega j)ar inni.
Gamli stofukötturinn kemur
fram í ofnsopið i einni krvppu
og öll liárin rísa á lionum.
Gesturinn réttir út hendurn-
ar, tekur utan um köttinn,
klappar honum og gælir við
hann og sesl að síðustu niður
á helluna með köttinn í fang-
inu, Pabbi undrast enn meir,
þegar hann sér að kisa legst
fvrir i keltu hennar og fer að
mala. Þekkir kisa Iiana aftur.
Eða getur jietta í raun og veru
verið Urður?
Síðan fer hún alveg óvænl að
tala við köttinn,
Allir, Sem í istofunni sitja,
verða svo hissa, að j)eir
hrökkva við. Þau liafa vist ekki
búist við að gesturinn gæti tal-
að, að minsta kosti ekki svo,
að j)au gætu skilið hana.
En J)að er lieldur ekki svo
auðvelt. Röddin liennar er hás
og hörð, og hljómar eins og
barkinn sé ryðgaður af æfing-
arleysi. Þau lieyra, að j)að er
tal, að j)að eru orð, en það er
svo mikið garg og livæs inn-
an um j)að, að þau geta ómögu-
lega skilið neitt.
Gifta dóttirin læðist alveg að
gestinum og legst á kné fyrir
framan hana, til að heyra bet-
ur.
Systir liennar, eða hver hún
nú er, talar svo fljótt, að J)að
er eins og j)egar barn les þulu,
svo mikill er flýtirinn. Magn-
hildur getur ekki lieyrt orðin,
en J)að heyrir hún J)ó, að sömu
setningarnar eru endurteknar
aftur og aftur.
Stundum finst henni j)að alt
vera tómt garg. Það er viðlíka
mögulegt að skilja eins og
fuglamál.
En hún vill ekki láta sig.
Ilún má íil að komast til bolns
í J)essum ógnum, sem hana
grunar. Þetta cr máske eina
tækifærið, sem býðst.
Loksins kemur orð, sem lrim
skilur. Hún skilur fleiri og
fleiri. Hún skilur smátt og
smótt heilar setningar. Hún er
i voðalegri æsingu. Henni finst
hún ekki lengur hlusta ineð
eyrunum, lieldur af öllum
kröftum, allri sinni sál.
Hitt fólkið kemur einnig;
fram og reynir að Iilusta, en
J)að skilur ekki neitt. Pabbi
spýr Magnhildi, hvað eftir ann-
að, livort hún heyri nokkuð, en
hún gefur honum aðeins bend-
ingu um að vera rólegur. Sein-
asl veit hún ekki einu sinni af
j)vi, j)ó að hann sé að spyrja,
,{)ví nú er hún svo langt kom-
in, að hún skilur alt, sem gest-
urinn segir, frá uppliafi til
enda.
„Eg segi kisu lrá jæssu öllu:
saman, og engum öðrum en
kisu,“ þánnig byrjaði hún þulu
sina. „Eg hefi aldrei svarið, að:
segja kisu ekki fró J)ví.“
„Eg segi kisu fró því, að viku
áður en brúðkaup mitt átti að-
standa, var eg dregin i burtu
að heiman af ræningjahóp.“
„Eg segi kisu frá J)ví, að J>eir
fóru með mig i helli sinn í
fjallinu og lokuðu mig J)ar
inni. Þeir létu mig lialda lífi
með því skilyrði, að eg vildi
sverja, að láta aldrei nokkurn
mann vita, hvar þeir hefðust
við.“
„Eg scgi kisu frá því, að eg
hefi verið vinnustúlka þeirra,
síðan eg komst á þeirra vakL
Eg segi kisu frá því, að eg veit
ekki live langt er síðan að eg
komst J)angað, en meða'n eg
hefi verið burtu, hefi eg átt
sjö börn með ræningj aliöfð-
ingjanum, sem hann hefir
drekt í ánni.“
„Það eru níu ræningjar, níu
illvirkjar. Þeir lifa af að slela
og skemta sér með morðum.
Þeir búa í lielli í fjallinu, og
þar liefir engum dottið í luig
að leita þeirra.“
„Eg segi kisu frá því, að eg
liefi safnað saman baunum og
grjónum, lil J)ess að strá á jörð-
ina, alla leið frá stóra stein-
inum, sem lokar liellismunnan-
um og að stofudyrunum
liérna.“ ;
„Það er stórt fjall og stór á.
Eg veit ekkí, livað J)au lieita,,
en eg hefi stráð baunum og
grjónum á jörðina.“
„Eg hefi gengið í gegnum
mikla skóga til J)ess að komast
liingað. Eg veit ekki, hvað þe'i'p
heita, en eg hefi stráð baunum
°g grjónum á jörðina.“ »
„Eg segi kisu frá þessu, ekkí
af j)ví að J)eir tólcu mig heirn-
an að frá föður og móður, ekki
af J)ví, að þeir rændu mér viku
áður en eg átti að giftast, ekki
af j)vi að þeir liafa lokað mig
inni i myrkri og kulda, ekki
af því að hár mitt er orðið:
hvítt og æskublómi minn horf-
inn, lieldur af J)vi að ræningja-
höfðinginn fleygði sjö börnum
minum í ána.“
Magnhildur stendur upp,.
þegar hún er búin að hlusta
á alt til enda. Ilún fer til föð-
ur síns og hefur upp orð fyrir
orð, alt sem hún hlustaði á fyr-
ir stuttu. Andlit hennar er hart
og strangt, meðan hún er að
tala og hún ber J)að alt skýrt
og greinilega fram, en Jiað er
svo mildll sársauki og reiði i
rómnum, að j)eir, sem lilustá
á hana, skilja og finna alt, sem
systir hennar hefir liðið, eins
og Jiað væri líkamleg kvöl eða
sársauki.
Meðan Magnliildur er að tala,
verður henni litið á nýja testa-
mentið, sem ennþá liggur á
borðinu fyrir framan pabba,