Vísir - 22.12.1944, Page 17

JÓLABLAÐ VISIS
17
Hákarla
Þopsteinn Jónsson:
Á fyrsta tug þessarar aldar
voru fremur harðir vetrar og
hafís fyrir Norðurlandi. — Um
páskana, snemma, eitt vorið
gerði sunnanstorm og hláku í
tvo eða þrjá daga; rak þá haf-
ísinn út af Skagafirði, nema
breið skör var eftir, milli Hegra-
ness og Reykjastrandar, slitnaði
meginísinn frá þessari skör, sem
varð eftir, landföst. — Var það
samanbarið íshröngl, og ein-
staka stórir jakar, allt frosið
saman. —
Faðir minn, séra Jón Magn-
ússon, var þá prestur á Ríp í
Hegranesi. Ekki sést til sjávar
þaðan, og mun vera um klukku-
tíma gangur frá Ríp að vestur-
ósi Iléraðsvatna, skáhalt norð-
vestur yfir Hegranesið, séúi er
allhálent. Á annan í páskum var
mesað á Ríp, fréttist þá að þeir
Nesbræður, Ilellulandsmenn og
hafi verið um land allt, i öll-
um aðaldráttum og hér er skýrt
frá, eins og að framan er getið.
Eftirmáli.
Þótt frásögnum þessum sé
lokið, get eg ekki skilið svo við
þær, að geta þess ekki, að ég,
barn 19. aldarinnar, hefi litið
þannig á, eins og að framan
er ritað, Og ef þið, lesendur
góðir, börn 20. aldarinnar, ber-
ið saman það sem var og það
sem er á sviði helgihalds og
skemmtana, getið þið dæmt um,
livað hefir unnizt og hvað hef-
ir tapazt.
Að síðustu þetta: Eg lít svo
á, að prestar 19. aldarinnar í
heild eigi alþjóðar þakkir fyrir
unnin störf, því naumast verð-
ur það hrakið, að á 19. öldinni,
sem fyrr, voru prestarnir, langt
fram á öldina, þeir einu.brenn-
andi vitar, er lýstu samtíð sinni
í gegnum myrkur fáfræði og
hleypidóma. Þeir unnu af kær-
leika, lögðu á sig langt og dýrt
nám, og að þvi loknu tóku þeir
við embættum, er illa voru
launuð. — Reynslan hefir sýnt,
að þeir voru sterkir í anda og
nægjusamir. Þeir skildu köllun
sína, að vera boðberar hinnar
sönnu kristni og túlkuðu lcenn-
ingar meistarans mikla, — og
það, sem mestu máli skipti, og
skapaði áhrif þeirra með sam-
tíðinni, virðist ótvírætt benda á
að enginn gat efazt um, að þeir
trúðu því sjálfir, sem þeir
kenndu öðrum.
Þorsteinn Konráðsson.
veiðar ú hafí§.
Keflvíldngar væru farnir að
veiða hákarl upp um vakir, er
þeir hefðu gert á ísinn. Eg mun
þá liafa verið sextán ára gam-
all, og kom nú í mig veiðihug-
ur, allmikill. Var þá afráðið,
þegar fyrir messu, að eg og
vinnumaður frá Ríp, Sölvi Jóns-
son, færum eftir messu úteftir
til hákarlaveíða. Eg spilaði á
hljóðfærið i kirkjunni, en eg
verð að segja, að mér var ann-
að í liuga en andleg efni við þá
helgu athöfn. — Geri eg ráð
fyrir að flestir ungir piltar,
frískir og sprækir, geti vel skil-
ið það. — Eftir messu hljóp eg
þegar af stað, einsamall, því
Sölvi fór aðra leið, ætlaði að
slást í hóp með Ásmönnum við
hákarlaveiðarnar, en eg átti að
vera með þeim frá Hellulandi
og Utanverðunesi. Norðangola
var nú komin, með frosti en
bjartviðri ennþá; i norðri var
þungbrýnn liríðarbakki. Færi
var ágætt og skilaði mér vel á-
fram, því eg var léttur á fæti,
auk þess bar veiðihugurinn mig
hálfa leið. Var eg brátt kominn
svo langt að eg sá vestur fyrir
og út á fjörðinn; sá eg þá ís-
spöngina miklu vestan við Nes-
ið. — Eg lcom snöggvast að
Hellulandi, en frétti að þeir
feðgar Sigurður bóndi Ólafsson
og synir hans þrír, Jón, Ólafur
og Skafti, væru allir úti á ís.
Var þá hlaupið af stað aftur og
nú hálfu hraðar en fyrr. Eg fór
sleðaslóðina út að ósnum; þar
hafði komið él um daginn og
var dálítil lausamjöll. Lá svo
slóð veiðimanna út með klett-
unum fram með sjónum og svo
beint út á íshrönglið. -— Þar, í
fjörunni, voru nokkrir hákarl-
ar, er dregnir höfðu verið í land.
Voru þeir litlir, þctta 2—3 metr-
ar á lengd. —
Isinn var ákaflega ósléttur,
saman barið ishröngl, einstaka
stór jaki, sem stóð eins og hús
upp úr hrönglinu. — Þó voru
jakarnir svo liáir, að stutt sást
frá sér á ísnum. Hér um bil 1
kílómeter frá landi hitti eg
veiðimannahópinn. Þegar eg sá
þá þarna á ísnum í tveim hóp-
um, rétt livern hjá öðrum, duttu
mér í hug myndir frá Græn-
landi, er eg hafði séð i ferða7
sögum þaðan. Faimst mér eg nú
kominn í heimskautalöndin,

Hafís.
þarna út á hafísnum, í norðan-
svéljandanum; það bættist og
við, að nú gerði alldimt él. —
Eg þekkti flesta mennina er
þarna voru, eða alla og skal eg
nú geta nokkurra þeirra. Vil
eg þá fyrst nefna Sigurð bónda
Ólafsson á Hellulandi. Hann er
sonur Ólafs Sigurðssonar, al-
þingismanns og stórbónda í Ási.
Sigurður var þá á bezta aldri,
nálægt fimmtugur, stór maður
og karlmannlegur, sjálfsagt af-
arsterkur, hæglátur, greindur
vel og ágætlega menntaður.
Hafði dvalið erlendis á yngri
árum, svo sem aðrir synir Ól-
aís dannebrogsmanns í Ási,
þeir Björn augnlæknir og Gunn-
ar í Ási. Yngsti bróðirinn, Guð-
mundur bóndi í Ási, mun ekki
ltófa siglt, en hann var og er
hinn ágætasti maður, og er nu
einn á lífi þeirra hræðra. Sig-
urður var nú þarna með syni
sina þrjá, Jón vélstjóra, fórst
með v.b. Hegra 1940, Ólaf, nú
bónda á Hellulandi og Skafta,
semdrukknaði ungur i vesturósi
Héraðsvatna. Allt voru þetta
hinir efnilegustu menn og
drengir góðii> svo sem kunnugt
er. Einhverjir fleiri menn voru
í þeim flokki. — Þá var þar
veiðimaðurinn nafnfrægi og
selaskyttan Jón Magnússon frá
Utanverðunesi, sem stundum
nefndi sig Jón Ósmann. Dr.
Helgi Pjeturss sagði eitt sinn,
svo eg heyrði, að hann teldi
þann mann bezt vaxinn allra
Islendinga, er hann hefði séð.
Eg hefi aldrei séð lcarlmannlegri
mann; get eg aldrei hugsað mér
Gretti Ásmunda'rson öðruvísi en
í gervi Jóns í Nesi. Jón var
ferjumaður á dragferju þeirri,
er þá var á vesturósi Vatnanna.
Stundaði hann veiðar í ósnum
og reri til fiskjar. Skytta var
hann mikil og átti hina mestu
byssu er eg hefi séð. Var það
framhlaðningur geysimikill,
lilaupviður og afarþungur. Var
það oft ómælt af púðri og seJa-
höglum,er Jón tróðniður i hlaup
þessarar byssu, enda „sló“ liún
svo hroðalega, að fæstra með-
færi var að nota hana. Jón var
sjálfur, stundum, bólginn á kinn
eftir byssuna. — Jón var Ijúf-
menni liið mesta og gæðadreng-
ur, greindur vel og mikils met-
inn. En allmjög var hann öllcær
og mun það liafa verið um of.
Endalok hans urðu þau, að hann
drukknaði í vesturósi Héraðs-
vatna, saddur lífdaga. Eg ,reri
stundum á færafisk með Jóni
eða var að veiðiskap með hon-
um; var hann mér framúrskar-
'andi góður og minnist eg lians
jafnan sem hinnar mestu kempu
og bezta manns. — Jónas Magn-
ússon bóndi á Húsabakka, bróð-
ir Jóns, var þar og, Gunnar í
Keflavík, góður bóndi, Páll í
Garði, ungur, skemmtilegur
bóndi og fleiri menn. —
Veiðin var stunduð á þann
hátt, að göt voru höggvin á
lagisinn, sem myndazt liafði
milli hafísjakanna. Var ísinn
þar um tveggja metra þykkur.
Tvö göt voru þarna, með hér
um hil 20 metra millibili. Var
Jón í Nesi aðalveiðimaður við
annað gatið; þar voru og Hellu-
landsfeðgar og eg. Við hina
veiðistöðina voru Ásmenn o. fl.