Vísir - 24.12.1956, Qupperneq 3

JÓLABLAÐ VÍSIS
3
♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ SISRÐUR JÖNSSON frá BRDN:
r * I
FRA
Olw '&aqi
FJOSATUISIGU
Indriði Kristinn var maður
nefndur, skepnuvinur og hesta-
maður góður. Hann bjó fyrstu
búskaparár sín á hluta af Fjósa-
tungu í Fnjóskadal, undir Vaðla-
heiði austan verðri. Á þeim ár-
um eignaðist hann rauðan fola
og var hann á tamningaraldri
um; eða upp úr 1880. Hestur
þessi var meðalhestur á vöxt,
en fríður og þéttlegur enda vel
uppalinn.
Vorið sem Indriði byrjaði að
temja þann rauða þótti folinn
öllu sæpinslegri í háttum og við-
móti en vonir stóðú til og lofaði
fáu góðu, drattaðist áfram, ef
á bak var farið, sinnulaus og
sofandalegur, þótt léttfær sýnd-
ist hann eí' iaus var.
i Þá var það eitt sinn á sauð-
burði, þegar Indriði þurfti að
leita að ám, sem komnar voru
að burði en höfðu sloppið til
heiðar, að hann fór með folann
með sér og hugðist hvíla sig á
honum stund og stund, ef hon-
um sýndist hann fær um meira
en ganginn. Leitar hann síðan
Vaðlaheiðina suður fyrir ofan
ofan þrjá eða fjóra næstu bæi
og hafði ærið erfiði; aurbleytu
og meyrar fannir, en folirín til
ógreiða eins. Gekk í þetta mest-
ur dagurinn.
Rauðui' tekur hámskipturíi.
Þegar leið að kvöldi hafði
hann þó haft saman ær sínar
og var kominn með . nokkurn
kindahóp niður í dal, vel klukku-
tima gangi fyrir sunnan Fjósa-
tungu og þá dauðlúinn. Datt
honum þá í hug að lyfta sér á
folann þarna á þurru jafnlendi
út dalinn og gerði það. Var þá
Rauður vel latur og taldi á sig
hvert spor.
En þegar Indriði var fyrir
nokkru sestur á bak komu þeir
S melgötu þrönga undir klifi,
sem áður hafði byrgt alla heim-
sýn 'fyrir þeim félögum. Þar í
klifínu tók Rauður að ókyrrast
og leita á taufn, gerðist hann
þá svo umfangsmikill að Indriðá
þótti litlu auðveldari reiðin en
göngulagið áður. Þessu hélt
Jiarnn heim og langa æfi síðan.
Var hann með það orðinn hinn
mesti fjörofsi og sást lítt fyrir.'
1 Urðu ýmis æfintýri í ferðum
þeirra Indriða og voru flést á
eina leið; snöggir sigrar á
hverju vérkefni, þar sem vel
var stýrt og hart undir róið, en
frá hinum mun ég segja, sem
eitthvað var skrýtilegt við, vit-
andi það að, því aðeins sagði
Indriði mér frá atburðunum að
bonum var ósárt þótt heyrðist
og enginn þeirra, sem hestinn
þekkti, taldi það neinum til lýta,
þótt tii bæri að valdið bilaði
yfir slíkri höfuðskepnu, sem
Rauður var.-
Flug yfir mykjuhúsifr
Það mun hafa fyr,s i; orðið
slíkra atburða, að Xndriði kom
utan úr dal heim að F tungu.
Hafði hann þá dagana undan
verið að byggja mykjuhús við
fjós sitt, er var í noiðaustur-
horni bæjarþorpsins. ughús
þetta var grafið inn i hól þann,
er bæjarhúsin stóðu á eo austur
endi þess stóð aðeins austur
fyrir götu þá, sem farin hafði
verið að þeim tíma heirn í hlað-
ið og var vegghæð þ s full-
sigins við það meðalma ú í öxl
við götuna. Yfir tóftina hafði
Indriði reft með birki og lagt
síðan tróð undir torf, en ekki
hafði hann komið nerría riær-
þaki einu úr húsaskeklum á
tróðið, áðúr erí hann fór í ferð
þá, sem hér um ræðir. Fór hann
á Rauð, en ekki sagði hann mér
frá vegalengd eða samkomulagi
fyrr en í tún kom á heimleið,
tók Rauður þá hlaðsprett mik-
inn, leyfðan eða stolinn, og lík-
lega hið síðara, því svo var
hesturinn ær, að hann strikaði
beint á mykjuhússvegginn fram-
anverðan. En í staðinn íyrir að
beygja til hliðar eða reka sig á
í stökkinu, Iyfti hann sér upp á
mannvirkið og fleytti sér yfir
þakið eþki traustara en það var.
Mun það 'hafa verið alltaí 4
metra loft milli veggja.
Yfir þetta allt skaut Raúður
þeim báðum og mun hann mega
teljast hafa verið fótheppinn,
því ekki var undirlagið öruggt,
en engin missmiði urðu á ferð-
inni þegar niður kom og sveig-
urinn fór í bc.nd upp og vestur
í hlaðið, sem var sunnan undir
bæjarhúsumtm, og lítt sá á
þakinu, á einum stað stigið nið-
ur úr torfims,
Stöklúð yfh’ sikið.
Svo sem kunnugÞ er hafa
Fnjóskdælingar viðskipti sín
að miklu leytFá Svalbarðseyri.
Þangað lá þyr kaupstaðarleið
þeirra.
En fáum 'ra jarleiðum norðar
á Svalbarðsströnd bjó bróðir
Indriða og: bi á hann . sér því
oft þangað, þegar hann kom í
kaupstað og þá jafnan einhesta
og ætíð á Rauð, en géymdi
baggahróss1 ’ 'sín á Svalbarðs-
eyri á meðáii. ■'
Þegar hánrí eitt sinn kom
norðan eyrina og Rauður sá
samþjóna sina standa við
verzlunarhúsin varð klárinn svo
brátt að kornast til kunnugu
hestanna að hann tók til sinna
ráða. En síki nokkurt var þvert
á leið og æði breitt. Þar myndi
margur hestur hafa hikað eða
slánast ofan í en ekki Ólmi-Rauð-
ur, en svo var hann á þeim tíma
farinn að heita i umtali.
Hann dró sig saman í digran
hnút þegar að sikinu kom og
stökk. Líklega hefir hann tekið
aftur fótinn nokkuð langt fram
undir sig á bakkanum, og bent
bandið fast til að fylgja sem
bezt spyrnunni og hafa sem
mest að rétta því að reiðinn slitn
aði í takinu og gjörðin kubbað-
ist, og þótt vel hefði verið
hlaupið áður var þetta stökkið
miklu mest þeirra allra og sýn
hraðaukning við hvert eitt hefði
lerígur farið. Indriði aftur á
móti hafði nú ekki lengur sama
hraða og hesturinn og losara-
lega festur við hann eftir slitið.
Hann staulast aftur af og stóð
í síkinu með hnakkinn á milli
fótanna, þegai’ Rauður tók land
úr fluginu og horft til hinna
hestanna. "
Bauðuj' leitar í þobunnl.
Þótt mest væru viðskiptí
Fnjóskdælinga á Svalbarðseyri
um þennan tima, var jafnan sótt
nokkuð til Akureyrar enda
styttra að fara fyrir marga og
einkum vænlegra til nýmetis-
fanga úr sjó eða til smjörsölu
eftir að söfnuður tók að aukast
á sumrum hjá bændum.
Eitt sinn fór Indriði á slætti
til Akureyrar, hafði hann Rauð
til reiðar en auk hans tvo undir
reiðingi.
Þegar þangað kom, tók hann
kaupstaðarvörur á reiðings-
hrossin, en tæpan mannsþunga
af nýjum fiski x hnakkinn á
Rauð. Úrfelli var nokkurt og
þoka, svo götur voru sleipar og
því þungfært en Indriði slæptur
af vinnu undir ferðina og drukk- i
inn nokkuð, þegar hann sneri 1
heim.
Sat hann ofan á pjönkunum:
austur yfir Eyjafjarðará og und-
ir aðalbrattann í Vaðlaheiði, en
steig þar af baki og lét hi’oss-
in rölta á undan sér upp göturn-
ar og hurfu þau fljótt í þokuna,
því öll voru þau heimfús en
Indriði illa búinn til gangs á
þungum reiðstígvélum auk ann-
arar hindrunar. Sá hann fljótt
eftir að hafa sleppt þeim rauða,
en varð nú að hafa svo búið,
og var oi’ðinn til lítils fær þegar
hann náði brún að vestan. Heyr-
ir hann þá hnegg ákaílega hvellt
og æðislegt þar austur á heiðínni
og hófaslög tíð og snjallari en
vænta mátti eftir ástandi vegar-
ins, en fram úr þokunni snaraðf
þeim rauða með fiskpjönkum-
ar i hnakknum og tauminn a
makkanum. Vatt hann sér að
eiganda sínum og kumi'aði við',
Varla þai'f að geta þess að Ind-
riði fór á bak og skilaði þá vel
á eftir hrossunum. Gleymdist
þá bæði úrkoma, þoka og allt
torleiði. En austast á heiðinni ef
gil og liggur skáhallt við vegf,
varð þar að sveigja til vesturs
aftur niður gilið að norðan, yfix;
það og síðan til suðausturs upp
úr því og var allmikil öxl franj
i skorninginn austan við veginn
að norðan. B
Þegar Rauð bar þar að þóttf
honum ki'ókurinn óþægilegur ogf
lyfti sér á beinu stefnuna yfiu
þar sem mjóst var. fc
Þar fór á sömu leið og áðurí
við síkið á Svalbarðseyri. Rauð-
ur di'ó sig svo saman að bæðf
hrukku gjörð og reiði í sundur,
en hnakkur og maður fóru hæg-
ara og strukust aftur af. Þá tók
gilið við og þar kom niður reið-
skapur, reiðfæri og flutninguc
en svo nærri suðurbakka að far*
ið var að hækka frá botni, slapjj
því Indriði án stórmeiðsla, ea
þar fékk hann þó þá einu á«
komu, sem ég heyrði nefnt a<3
Rauður hafi valdið manni frá
æsku til elli enda upptaldar allan
skyssur honum viðkomandi, serrj
ég hefi frétt af. J
) „Hann staulasí aftur af.. ,
1
■V
Á Dönustöðum í Laxárdal
vestra var á árabilinu frá 1920
og' frám undir 1940 kann þó
árúm að halla — viðbifigða relð-
hrosSi mex'i í’auð að lit, fjörhross
mikið, þolskrokkur og svo flug-
vökur :að þai' er epn til jafnað.
Hafði hún hvers manns.virðingu
og velvild allra nema kannske
fárra einna af þeim, sem neyðst
höfðu til að vei’ka af sér hófa-
tað hennar á spi’etti. Má þess og
geta að hún var formóðir góð-
hrossa margra svo sem Gléttu
Sigui'ðar Ólafssonar söngvai’a
og bendir það enn til þess hver
getusképna hún hafi verið. Hún
var og ættgóð, hafði meinlausa
en kostamikla framætt, þótt-.nú
sé farið að fymast yfir einstök
afrek hinna eldri hrossa þess
kyns. Þar -á slóðum var einríig
margt annara eðlisgóði’a hi'ossa
og kvað einna mest. að litföróttu
hrossakyni á Þorbergsstöðum i
sömu sveit, og. afkomendum
bleikrar reiðhryssu þaðan. frá
næsta bæ: Laákjarskógi. Verður
nú ekki lengur rakið, sizt af út-
ansveitarmönnum, hvernig þær
ættir greinclust og gi'eru saman,
en litur sannaði löngurn út-
breiðslu þeirra litföróttu og gat
í þeirri sveit ekki verið nema
af einum toga spunninn.
Graðhestur til geymsiubóta.
Þegar Dönustaða-Rauðka var
farin að reskjast óist upp í ná-
munda við hana litföróttur foli,
sem síðar var taminn og x-eynd-
ist sómahestur. Fékk Rauðka
við hónum og fæddi af sér lit*
förótta meri. Komst þessi lít-
förótta í rnína eigu og býrjaðl
ég að temja hana útigengna I
gróandinni vorið næsta eftir að
ég eignaðist hana og hafði hana
í brúkun um nokkrar vikur.
Um miðsumars leytið siraulc
Litfara frá Iseimili msnu cig náðj
ég henni, þþ skamiiit á. léjð kom-;,
inni. Þótti méi*' ekki refsingar-
verð í'æktarsemi hennar yið.v
æskustöðvarnar, en virtist beiui*
hcéfa Iienni að ieita henni nokk-
ui’s yndisauka í nýju vistinni, og
hætti ég að nota hana þótt þá
þegar væri hún orðiii áníégju-
legt hross, hrekklaus, gæf og
prýðilega rösk, en setti .hana
þótt seint væri í. girðingp. Var
þar til geymslubóta eiísnig
hafður undaneldishestur Hesta-
mannafélagsins ,,Faxi“, þá ó-
kenndur mér að raun, en mjög
lofaður af ýmsum.
Hestur þessl lét sig ekki án
vitnisburðar urn kostgæfni og
árangur til starfa síns. Kastaði
Litfara mín vindlitföróttri meri
næsta sumar og voru þar engir
til blói'a, en öruggt faðerniö.
Settl ég folaldið á vetur og hugði
méri þar dýrgrip fenginn, valdl
ég þeim mæðgum góðan fóðra-