Morgunblaðið - 02.02.1950, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudugur 2. febrúar 1950
more skrifar um bókina
AKUREYRI, 1. febr. — Aðal-
fundur Búnaðarsambands Eyja-
f jarðar var haldinn á Akureyri
2^7. og 28. janúar s.l. Á fundin-
um voru mættir fulltrúar frá
ljí af 17 búnaðarfjelögum, sem
í^sambandinu eru.
Lagðir voru fram endurskoð-
aðir reikningar fyrir 1949 og
fjárhagsáætlun fyrir ár-
ið 1950. Helstu útgjaldaliðir
eru: Laun ráðunauts 27.000 og
tfl byggingar og ræktunarsam-
taka samtals 31.000.
Ýmsar ályktanir voru gerðar
á fundinum, m. a. tvær um bún
abarfræðslu innan sambandsins.
tk var eftirfarandi tillaga út af
tó’eytingu þeirri á fjárskipta-
lögunum frá 1947, sem nú ligg
ur fyrir Alþingi, samþykkt ein-
roma:
t.,,Þar sem nú er komið fram
á Alþingi frumvarp til laga um
breytingu á lögum um fjár-
sláfti frá 1947, sem meðal ann-
ars felur í sjer skerðingu á bót-
um til þeirra, sem lóguðu fje
sínu samkvæmt nefndum lög-
um á síðastliðnu hausti. Mót-
mælir aðalfundur Búnaðarsam-
tíands Eyjaf jarðar haldinn á Ak
ureyri 27. og 28. janúar 1950
harðlega þeirri óvenjulegu máls
meðferð að láta umgetið frum-
Varp, ef að lögum verður, verka
þ‘annig aftur fyrir sig. Krefst
fundurinn þess fyrir hönd
nefndra fjáreigenda, að þeir
fái greiddar bætur eftir þeim
lögum, sem giltu þegar niður-
s.kurðurinn var ákveðinn.“
Aðeins einn listi til Búnaðar-
j^ings kom fram, studdur af 12
fulltrúum, með nöfnum þessara
manna:
Aðalmenn: Ólafur Jónsson,
ráðunautur, Ak., og Hólmgeir
Þorsteinsson, Hrafnagili, en til
vara Ketill Guðjónsson, bóndi,
Finnsstöðum og Árni Ásbjörns-
son, bóndi Kaupangi.
Ör stjórn gekk Halldór Guð-
laugsson, Hvammi, en var end
úrkosinn til næstu þriggja ára.
Aðrir stjórnarmeðlimir eru: -
Björn Jóhannsson, Laugalandi
og Ólafur Jónsson, Akureyri.
Á fundinum flutti Ólafur
Jónsson erindi um jarðabætur
á s.l. ári, en Eðvarð Sigurgeirs-
son sýndi kvikmyndir.
— H. Vald.
Bevin í Rómaborg
LONDON, 1. febr. — Bevin ut-
anríkisráðherra Breta er nú í
Róm, en þangað kom hann með
bifreið frá Napoli. í dag átti
Bevin tal við forsætisráðherra
Ítalíu, De Gasperi og utanríkis-
ráðherrann, Einnig ræddi hann
við forseta landsins og gekk á
fund páfa. Til Parísar fer Bevin
á morgun (fimmtudag) með
járnbrautarlest, en mun koma
Ifeim til Bretlands á föstudag.
Bevin er á heimleið af ráð-
stefnu samveldislandanna í Col-
ombo á Ceylon.
Á leiðinni út úr Napoli var
fúleggjum varpað að bifreið
fievins og voru 5 ungir mcnn
handteknir vegna athæfisins.
— Reuter.
ÁRIÐ 1947 gaf „Norðri“ út mik
ið rit um íslenska hestinn, skrif-
að dr. Brodda Jóhannessyni,
ungum Skagfirðingi, og skreytt
myndum af Halldóri Pjeturs-
syni listamanni í Reykjavík. —
Bókin nefndist Faxi.
Þessi mikla bók er fyrir
margra hluta sakir óvenjuleg í
íslenskum bókmenntum. Höf-
undurinn ætlar sjer ekki að tí-
unda hross íslendinga og segja
sögu þess framtals um þúsund
ár, heldur vill hann greina frá
því, hvað hesturinn hafi verið
íslendingum frá upphafi vega,
hvernig þeir hafi lifað saman
í blíðu og stríðu, og hvernig
menn hafi elskað hestana sína
og trúað á hestana sína.
Höfundur byrjar bók sína á
mjög óvenjulegan hátt með
heimspekilegum inngangi í
skáldlegum strl, þar sem hann
reynir að rjettlæta þetta við-1
horf bókar sinnar með því að
rif ja upp fyrir mönnum 18. ald-
ar heimspeki G. Berkeleys
biskups um veröldina sem
skynjun manns. Opni jeg augu,,
þá sje jeg vítt og of vítt of ver-
öld alla, — loki jeg þeim, þá
hverfur mjer öll sú ytri veröld,
og jeg get farið að efast um,
hvort hún sje í raun og sann-
leika til fyrir utan mig, eða
hvort hún lifi aðeins í mjer og
skynjun minni. í draumi, eða
áður en jeg festi svefninn, geta
aðrar myndir borið fyrir mig,
og þótt jeg greini þær frá hin-
um hlutlæga veruleika er síður
en svo að sú greining sje ávallt
skýr, og allt annað trúlegra,
en að frumstæðir forfeður vorir
hafi að jafnaði getað gert þá
greiningu ljósa. Miklu líklegra
er að í forneskju hafi draumur
að jafnaði blandast við veru-
leika, eins og hin lifandi nátt-
úra varð oft ekki greind frá
hinni dauðu, eða voru brim og
fossar ekki jafnlifandi og hest
ar og menn?
Það er álit Brodda, að íslend
ingar hafi haft átrúnað á hest-
inum, og færir hann til þess
mörg rök og sennileg í fyrra
hluta bókar, sem fjallar um
fornar sagnir, goðsagnir bg
hetjusagnir, að svo miklu leyti
sem hesturinn kemur við sögu
í þeim, og þá eigi síður um forna
siði bæði heiðna og kristna eða
kristnaða, sem hestum koma
við.
Hesturinn mun, að hyggju
Brodda, hafa verið dýrkaður í
jsambandi við Frey og frjósemi
jarðar; þaðan stafa sagnir um
Frey-faxa í íslenskum sögum,
þaðan líka hin einkennilega og
einstæða dýrkun Völsa, sem
Flateyjarbók hermir frá.
Hestar draga vagn sólar, og
bæði Dagur og Nótt geysast
I fram um himinbogann á gæð-
ingum, sem þannig verða ná-
tengdir „sólskini um daga og
döggvun um nætur“, en þá ár-
gæsku kröfðu menn konunga
sína um á elstu tímum, þótt Is-
lendingar sneru því upp í að
beiðast hennar af biskupum sín
um. Einnig hjer verða hest-
arnir því nátengdir veðursæld
og frjósemi jarðar.
Ein af sterkustu líkunum fyr-
ir fornri helgi hrossa felst í því,
að heiðnir menn blótuðu þeim
og átu hrossakjöt að blótveisl-
um sínum. Fyrir bragðið bann-
aði kirkjan mönnum strengi-
lega hrossakjötsát, og er það
kunnugt af íslendingabók, er
getur þess, að Þorgeir Ljósvetn
ingagoði hafi leyft mönnum að
jeta það, fyrst eftir að kristni
var lögtekin (eins og lika það
að bera út börn sín), en síðan
hafi sú heiðni verið afnumin
sem önnur. Það er og auðsjeð
af mörgum sögustöðum öðrum
þar sem mönnum er brigslað
um hrossakjötsát og nægir
að minna á orð Skarphjeðins
við Þorkel hák, sem fræg eru
orðin. Loks sat þetta bann enn
svo fast í mörgum íslendingi
á uppvaxtar-árum núlifandi
kynslóðar, ef ekki fram á þenn
an dag, að þeir menn voru ekki
fátíðir, er mundu selja upp
kjötinu, er þeim var frá því
skýrt, að þeir hefðu óvart jetið
það.
Það er illt til þess að hugsa,
hve margir íslendingar hafa
soltið heilu og hálfu hungri
vegna þessarar bannhelgi á
hrossakjötinu. En þeir hafa svo
sem ekki verið einir um slíkt.
Meðal útlendinga, ekki síst ka-
þólskra manna, er þessi bann-
helgi enn í fullu gildi. Kom það
dagsljósið, á ekki síður við um
fornar venjur þjóðanna. Og það
er alls ekki ólíklegt að íslend-
ingar myndu fara að jeta
krabba, marhnúta og hunda, ef
þeir hefðu sagnir um uppruna
bannhelginnar á þessum kvik-
indum eins og um hestinn. Ann-
ars er það kunnugt, að krabbar
þykja herramannsrjettur um
víða veröld bæði hjá siðuðum
þjóðum og svonefndum ósiðuð-
um. Um marhnútinn hefi feg
fyrir mjer orð míns gamla góða
kennara, og vitra manns,
Bjarna Sæmundssonar, að hann
sje góður matur, og trúi jeg því
vel. Um hundinn er það að
segja, að mjer þykir meira en
líklegt, að forfeður íslendinga
hafi trúað á hann svo öldum
skifti, engu síður en hestinn.fEr
þess að gæta, að hundurinn er
fyrsta húsdýr mannsins, svo
sambúð hunds og manns á sjer
ennþá lengri sögu heldur en
samvera manna og hesta. Eins
og allir vita, er hundurinn tam
inn úlfur, en Úlfur er jafnvel
enn tíðara í mannanöfnum en
hestur og hross. En eins og ís-
lendingar vita, eru goðanöfn
ekki óalgeng í mannanöfnum,
sbr. Þorsteinn, Freysteinn, Óðin
kár. Loks má minna á sagnirn-
ar um Saur konung, er var
hundur og sat að ríkjum í
Þrándheimi. Af öllu þessu sýn-
ist mjer, að einhver gáfaður
norrænumaður ætti að skrifa
skjótt í Ijós, þegar skerptist ^ók um íslensku hundana á
um kjöt á síðustu stríðsárun- þessa bók dr. Brodda
um hjer í Bandaríkjunum, svo 11111 ^estana.
Síð#,rL, hluti þókar
notkunar, þá um klyfjaflutn-
ing, lestir, drátt, járningu,"*þá
um stóð og klakahross, þá um
hrossafjölda og hrossakaup, þá
um hrossalýsingar og hrossa-
lit. Þá koma þættir um hesta
eftir Ingibjörgu Friðgeirsdótt-
ur, Sigurð Jónsson frá Brún,
og Lárus Árnason. Loks skrif-
ar Broddi aftur kafla um þræl
og herra, um allsherjarríki á
hófum, um heimhugann og
loks niðurlag bókarinnar.
Hestavísur kveðst Broddi
ekki hafa tekið með, af því að
annar maður hafi safnað þeim
lengi. Er vel að sú bók kæmist
á framfæri, því líklega eru
hestavísur alíslensk fram--
leiðsla, eins og íslendingasög-
ur og rímur vorar, og þess-
vegna allrar forvitni verðar.
Höfundur afsakar sjálfur los
í formi bókarinnar. En á hitt
ber heldur að líta, að bókin er
afbragðsvel skrifuð, og lofar
hinu besta um hinn unga skáld-
lega vaxna höfund, sem virðist
hafa verið til þess fæddur og
í heiminn borinn í Skagafirði
að skrifa svona bók. Ekki spill
ir það heldur, að myndirnar
eru gerðar af Halldóri Pjeturs
syni, sem einn allra listamanna
vorra, virðist vera sjerfræðing
ur í fagurvöxnum hrossskrokk
um. Eru myndir hans bæði
margar og þó fallegar. Enginn
íslendingur, sem nokkuð man
til hestanna sinna, skyldi láta
hjá líða að fá sjer þessa bók •—
og þakkir sjeu höfundi, lista-
manni og útgefanda.
Stefán Einarsson.
að líkindi voru til að sumir
En þetta var nú of langur út
kynnu kannske að kaupa sjer úr dúr um bannhelgina, enda
hrossasteik heldur en enga í j skal nú vikið aftur að bók
matinn. Þá varð það helst bjarg Brodda.
ráð landstjórans í Maryland ! Margt annað rekur Broddi í
(eða var það þingið?) að láta fyrra hlut bókar og skrifar hann
boð út ganga til síns hungraða þar meðal annars um Ask Ygg-
lýðs, og banna mönnum með jdrasils, Sleipni, Faxa, Hel,
öllu að selja hrossakjöt til mann hamfarir, töfrabrögð og furður,
eldis; hundarnir máttu að vísu jhestavíg, vígslu Kjalar, Grana
fá það. í sömu mund reis upp
Mayor La Guardia í New
York, snaggaralegur að vanda,
og las þeim íbúum heimsborg-
arinnar pistilinn um það, að það
væru lyddur einar og mannler
ar, sem fengju sig til að leggja
sjer hrossakjöt til munns. En
ekki hyggjum vjer að Mayor
La Guardia hafi ætlað þessa
sneið hrossakjötsætum á ís-
landi „the greatest litlle coun-
try in the world,“ svo sem hann
kvað að orði í ræðu, sem fræg
er orðin heima á íslandi. Hitt
mun heldur að þessi litli og vel
Sigurðar Fáfnisbana, sakir,
gjafir, og loks frá hetjum og
guðum.
Nú, þótt eitthvað kunni að
vera missagt í fræðum þessum,
þá virðist mjer einstætt, að höf
undur hafi sannað með rökum,
að íslendingar hafi haft átrún-
að á hestum sínum — góðu
heilli, vildi jeg sagt hafa —
engu síður en Germanir Tacitus
ar og Aríar, er þeir í árdaga
brutust suður á Indland. En í
helgisiðum Fornindverja við
hestfórnina kemur það atvik
fyrir, að prestur hvíslar nokkr-
kristni Itali hafi með ánægju um orðum í eyra fórnarhests-
sjeð sjer hjer leik á borði að ins áður en hann er slegirn
sneiða að erfðafjendum sínum,
Frökkum, því að 1 Parísarborg,
höfuðborg listanna í veröldinni
hafa fátækir listamenn um lang
an aldur getað satt hungur sitt
á góðu hrossakjöti matsöluhús-
anna.
Það var annars lán okkur ís-
lendingum, að íslendingabók
af. Minnir þetta mig eigi aðeins
á „hverju hvíslaði Óðinn í eyra
Baldri, áður en hann væri á
bál borinn“, heldur líka á þann
sið, sem Laxness mun hafa í
einni sögu sinni. (Sjálfstætt
fólk, ef jeg man rjett), að þeir
sem fylgja líki á hestbaki,
hvísla því í eyra hestsins, að
Ánægjulegt árnes-
ingaméf
ÁRNESINGAMÓT var haldið að
Hótel Borg síðastliðinn laugardag og
hófst það með borðhaldi kl. 6.30. —
Hróbjartur Bjarnason, formaður fje-
lagsins, setti hófið með stuttri ræðu.
Minntist hann m.a. síra Árna heitins
Sigurðssonar, fríkirkjuprests, með
nokkrum vel völdum orðum og bað
veislugesti að votta minningu hans-
virðingu sína og þakklæti með þvi
að risa úr sætum.
Meðan á borðhaldi stóð, flutti
Tómas Guðmundsson, skáld, ræðu
fyrir minni hjeraðsins, og var ræða
hans afbragðssnjöll og skemmtileg,
enda var henni vel fagnað. Þá söng
tvöfaldur kvartett Hreppamanna und
ir stjórn Sigurðar Ágústssonar í Birt-
ingaholti nokkur lög við milcla hrifn-
ingu áheyrenda. Að því búnu af-
henti formaður, Guðjón Jónsson,
kaupmanni, Hverfisgötu 50, heiðurs-
skjal frá fjelaginu, en hann og Eirik-
ur Einarsson, alþm., hafa verið kjörn-
ir heiðursfjelagar fyrir mikið og gott
starf í fjelagsins þágu, en Guðjón
flutti nokkur árnaðarorð til fjelagsins.
Heiðursgestir á mótinu voru þeir
Dagur Brynjólfsson frá Gaulverja-
bæ og Páll sltáld Guðmundsson á
Hjalmsstöðum ásamt konum þeirra.
Ávai-paði Guðni Jónsson, skólastjóri,
heiðursgestina nokkrum orðum, en
þeir svöruðu báðir með snjöllum ræð-
um og ámuðu fjelaginu heilla.
Eftir borðhaldið var stiginn dans
til kl. 2. Mótið var fjölsótt og fór vel
og ánægjulega fram.
Mátsgestur.
J skyldi skýra frá uppruna bann- jhann flytji lik til hinnstu hvíld
helginnar á hrossakjöti. Því ar. Má vera að mjer hafi skot-
' regla Freuds um það, að hug- ist yfir þetta atriði í bók
sýki læknist því aðeins, að graf Brodda, en ekki hefi jeg fundið
ið sje eftir hinni gleymdu or- það þar (og því miður vantar
I sök, uns hún kemur fram í .bókina registur slíkra hluta).
Haínarfjörbur
H( rberþi til leigu á Norður- :
braut; 15. Stúlka gengur fyrir. ;
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiititaitititiiitiiiiiin