Morgunblaðið - 24.02.1952, Blaðsíða 2

2
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 24. febr. 1952
Tveir heiðursdokforar útnefndir vlð heims>
Á ÖÐRUM síað hér í blaðinu,
«r skýrt frá því, að formaður
>,yg-fringarnefndar Þjóðminjasafns
ins, prófessor Alexander Jóhann-
esson, háskólarektor, afhenti á
íöstudag, menntamálaráðherra,
f ullnaðat reikning-a yfir bygging-
arkostnað safnsins. Jafnframt
liefur byggingarnefndin skilað af
®ér störfum.
Háskólaráð og heimspeki-
■deild Háskólans höfðu ákveðif
■fyíir nokkru siðan, að minnast
J>essa atburðar með því að útnefna
tvo menn sem heiðursdoktora, þá
fyrrverandi þjóðminjavörð, Matt-
Jitas Þórðarson, sem um 45 ára
akeið veitti Þjóðminjasafninu for-
stöðu og velunnara og stuðnings-
mann íslenzkrar fornfræði pró-
fessor Haakon Shetelig í Bergen.
Fyrir nokkru bauð háskólaráð
hxruim norska vísindamanni í heim
sðkn hingað, til þess að taka við
doktorsbréfi sínu. Því miður gat
hann ekki komið, sakir þess, að
læknir hans réð honum frá að fara
í slíkt ferðalag sakir vanheilsu
hans. Hann er um það bil 75 ára
að aldri.
1 tilefni af þessu dóktorskjöri
hafði háskólarektor boð inn s.l.
föstudagskvöíd í húsakynnum Há-
skólans, skrifstofu sinni og kenn-
arastofu, og bauð þangað dr. Matt-
híasi Þórðarsyni, sendiherra Norð-
jnanna, Torgeir Anderssen-Rysst,
og tók hann við. -doktorsbréfinu
fyrir hönd hins norska vísinda-
mann, enn fremur Birni Ólafs-
syni, núverandi menntamáiaráð-
herra, prófessor Einari Arnórs-
syni, er árið 1944 skipaði bygg-
ingaimefndina, háskólaráði, kenn-
nrum heimspekideildar, byggingar-
nefnd og nokkrum fleiri.
Er prófesspr Alexander hafði
Jýst þessari ákvðrðun háskólaráðs
og heimspekideildur með nokkrum
orðum, las„v núyeranjJl forseti
heimspekideildar, Steingrímur J
Þorsteinsson, upp formála
deildarinnár íyrir doktorskjörinu
og mælti á þessa leið: _
FORMÁLI FYRIR
DOKTORSKJÖRI
MATTHÍASAR ÞÓRÐARSONAR
Matthías Þórðarson var
aettur til að hafa umsjón með
Forngripasafninu 1908 og sama
ár skipaður þjóðminjavörður
samkvæmt nýjum lögum um
verndun fornminja. Þau lög voru
sett fyrir atbeina Matthíasar og
eru merkur áfangi í sögu forn-
minjavörzlunnar og þjóðminja-
safnsins. Matthías ferðaðist um
allt landið á fyrstu embættisár-
um sínum, friðlýsti fornminjar
■og gerði nákvæma skrá um
gripi í öllum kirkjum landsins,
og er þetta stórmerk heimild.
Á fyrsta embættisári sínu
flutti Matthías Þórðarson safnið
TÍr Landsbankahúsinu í Safna-
húsið við Hverfisgötu ög setti
l>að upp þar. Sú uppsetning hélzt
til 1950, er safnið var- flutt í
nýju bygginguna. Við flutning-
inn rannsakaði Matthías allt
safnið, raðaði gripunum og skipu
lagði og skipti safninu í deildir.
Mun safnið efalítið alltaf búa að
þessari niðurröðun og deilda-
skiptingu, enda hefir hann með
starfi sinu lagt grundvöll að
safninu, bæði sem sýningarsafni
handa alrnenningi og menningar-
sögulegu safni handa fræðimönn-
um. Er þar ekki minnst um vert,
hinar geysimiklu og rækilegu
viðaukaskrár fyrir árin 1876—88
og 1904—31, er hann heíir sam-
ið. Eins og kirkjugripaskráin
er þetta mikla rit að mestu ó-
prentað, en í því er fólginn mjög
mikill fróðleikur og sægur frum-
athugana, því að Matthías hefir
liaft þann hátt á að skrifa eins
konar ritgerð um hvern grip,
sumar langar og fuliunnar.
Rit Matthíasar, þau er birzt
hafa á prenti, eru mikil og
margvísleg. Hann hefir manna
rnest rannsakað Þingvöll og birt
um hann greinir, bæklinga og
hækur. Þá hefir hann ritað bók
um Vínlandsferðir (kom einnig
út í Ameríku) og gefið út forn-
y • m ©
&pekioei

I háskólaboði á föstodag voru þe::!? iwal?
veSgerðarmenn ísle.izkra þjóöfræð:* hySSti?
ágætu gjafar, sem norsk söfn gáfu1
fs’endingum 1950. Hann hefir
mikla þekkingu á fornri sögu og
menningu íslendinga og íslenzk-
um vísindum um þegsi efni. Með
ritgerðum um íslenzka forngripi
_______________________ __________________________ hefir hann aukið^ skilning á því,,
þar, hann með bcssu
_ , . ..... ... . . legan þátt í þ-'í, rð ákveðið var
Rektor Haskolans, Alexanaer Johannesson, afhendir dr. Maithiasi Eð ^ hig nýja þjóðminjasafn.
Þórðarsvni, fyrrv. þjóðrainjavcrói, heiðursdoktorsskjal.ð. . -
sögur þær, er að þessu efni lúta,
í safninu íslenzk fornrit.
Þá er minningarrit um þjóð-
minjasafnið 50 ára og leiðarvísar
og bæklingar, er safnið varða.
Þá er að nefna ritið íslenzkir
listamenn I—II, bók um fán-
ann og loks hina stóru útgáfu
rita Jónasar Hallgrímssonar, og
er rétt í því sambandi að minna
á störf Matthíasar í þágu Hins
íslenzka bókmenntafélags. Enn
er ótalið, að Matthías Þórðarson
hefir frá upphafi embættislerns
síns haldið á merki íslenzkrar
fornleiíafræði, oftast einn síns
liðs, og verið fulltrúi hennar
heima og erlendis. Árbók Forn-
leifafélagsins hefir hann gefið
út lengi og skrifað í hana fjölda
ritgerða um íslenzk fornfiæðileg
efni, sumar langar, og margar
greinir á hann einnig í cðrum
íslenzkum tímaritum. I erlendum
tímaritum hafa einnig birzt marg
ac-greinir eftir Matthías um ís-
lenzka fornleifafræði, bæði forn-
'leii'arannsóknir, sem hann hefir
gert sjálfur, og einstaka gripi
og gripaflokka í þjóðminjasafn-
inu.
| Með þessum formála hafa heim
spekideild og háskólaráð Há-
skóla íslands samþykkt að sæma
prófessor Matthías Þórðarson
nafnbótinni heiðursdoktor í heim
speki: doctor philosophiae honor-
,is causa.
FOR.VIÁLI FYRIR
DOKTORSKJÖRI
HAAKON SHETELIG
Prófessor Haakon Sheteiig er
í fremstu röð norrænna íornleifa
I fræðinga og fremstur norskra vís
indamanna í fornleifafræði vík-
. ingaaldar. Hann hofir og víð'-
í tæka þekkingu í norrærmm og
ísienzkum fræðum. I mannsaldur
j gegndi hann prófessorsembaetti
við Bergens Museum og var um
tíma íorstjóri þess, en auk þess
hefir hann verið í stjórn margvís
legra menningarstofnana, sern cf
Ilaakon Shetelig.
Með þessum formála hafa heim \
snekideild og háskólaráð Háskóia
íslands samþykkt að sæma pró-1
fessor Haakon Shetelig nafnbót-j
inni heiðursdoktor í heimspeki:
Frá samkomunni í Háskólanum á föstudagskvöld. Þessir sjást á myndinni: Þorsteinn Sch.
I Thorsteii sson lyfsali, Mageröy scnuikennari, Pétur Sigurðsson háskólaritari, Einar ÓI. Sveinsson
prófessor, Þorkell Jóhanncsson prófessor, StcinTrímur J. Þorsteinsson prófessor, Jón Jóhannesson
prófessor, hinn rýkjörni heiðursdoktor Mattfcías Þórðarson fyrrv. þjóðminjavörður, Birgir Thor-
lacíus forsetaritari, Björn Ólafsson menntamálaráð ierra, Alexander Jóhannesson háskólarektor, sr.
Sigurbjörn Einarsson prófessor, Halldór Halldórsson dósei t, Trausti Einarsson prófessor, Kristján
Eldjárn þjóðininjavörður og Gylfi Þ. Gíslason prófessor. Myndin er tekin í skrifstofu háskóla-
rektors. — (Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
doctor philosophiae honoriS’
causa.
í
RÆÐA STEINGRÍMS J.
ÞORSTEINSSONAP.
Er þessari athöfn var lokið,
settust veizlugestir að snæðingi í
kennarastofunni. En cr liðið var
á horðhaldið, rlutti Steingrímur
J. Þorsteinsson prófessor eftirfar*
andi ræðu:
I
Að fortíð skal hyggja, ef frum-
legt skal byggja.
í anda þsssara ovða Einars
Benediktssonar ákvao Alþingi
íslendinga og ríkisstjórn, að hið
ytra tákn og sýnilegi minni's-
varði lýðvcldisstofnunarinnar
vrði ný og vegleg bygging undir
þjóðminjasafnið. Og vissulega
hefur það verið þjóðinni allri.
fagnaðarefni að haía auðnazt að
ganga til móts við fullveidi sitt
og framtíðarstjórnskipan með
slíkri ræktarsemi við bjóðiegar
minjar. Iiáskólinn hrósar happi
yfir því að hafa hlotnazt að leggja
þessu góða máli slíkt lið beinlínis,
að formaður byggingarnefndar og
driffjöður framkvæmdanna skull
hafa verið núverandi háskóla-
rektor, og er það lifandi tákn
þeirra tengslá, sem hljóta- að
vera milli háskólans og bjóð-
minjasafnsins. Nú, þegar þetta
verk er komið svo langt áleiðis,
að byggingarnefnd hefur lokið
störfum og skilað ölium gögnum
af höndum sér, hefur háskólinn
viljað minnast þessa áfanga í
sögu safnsins — og þar með í
menningarsögu Vorri — mcð því
að sæma þeim hæsta heiðri, sem
hann ræður vfir, þá tvo menn,
innlendan og erlendan, sem ei u
veglegustu fulltrúar þeirra fræða,
sem það menningarmusteri er
vígt, hafa öðru.n fremur, bein-
línis og óbeinlínis, blásið í það
lífsins anda, veitt helgum dóm-
um þess þær vígslur, sem engar
kreddubreytingar fá úi gildi fellt,
II
Þegar litið er í einni sjónhend-
ing yfir sögu þjóðminjasafnsir.s
frá upphafi vega til þessa tíags,
sjáum vér Matthías Þórðarson
koma þar fram á sviðið á miðjum
ferli þsss, því að nú eru 89 ár
liðin frá stofnun safnsins, en 44
ár, síðan Matthías var skipaður
þjóðminjavörður. Hér voru því
brautryðjendur og forvígismenn
á undan gengnir: Helgi Sigurðs-
son, Jón Arnason, — og einkum-.
Sigurður Guðmundsson, — Sig-
urður Vigfússon, Pálmi Pálsson,
Jón Jakobsson, auk annarra
góðra liðsmanna, sem vór minn-
umst allra með þökk og virð-
íngu. Spámennirnir og Skírarinn
fóru á undan Messíasi. En Matt-
hías Þórðarson var endurlausn-
arir.n og lögmálsgjafinn, serrí
leysti safnið úr bernskuviðjunum,
kom því til vegs og þroska og á
þann framtíðargrundvöll, sem
nær út yfir húsakynni og híbýla-
kost. Hann hefur að því unnið
allra manna lengst, að því dreg-
ið alíra manna mest föng, allt fra
skauti jarðar til skrúðbúsa
kirkna, kannað og skýrt efni þess
manna mest og bezt og heíur veitts
því þá flokkaskiptingu og skip-
an, sem það mun æ búa að í höf-
uðdráttum, eins og áður var nán-<
ar rakið í formála heimskepí-
deddar fyrir doktorsk.jörinu.
Eg man alltaf eft.ir því, er ég
fór fyrst á fund prófessors Matt-
híasar, ungur stúdent, átti við
hann erindi í sambandi við nám
mitt. Mér fannst það allt að því
ofdirfska af slíkum sveinstaula
að ætla sér að raska næði svo
virðulegs embættismanns meS
lcvabbi sínu, og er ég kom aðí
skrifstofu hans í safnahúsinu og
horfði á dyraspjaldið, loga-
gyllt og laufskorið, þar sem á
stóð þjóðminjavörður, fór um
mig, svo að það var með nokkr-
um geig, að ég kvaddi dyra. Erí
tvennt er mér hugstæðast frá því,
er inn var komið. Annað var
viðmót þjóðminjavarðar, hýrlegt
og ljúfmannlegt, sem létti þegar
af mér uppburðarleysinu. Hitt
var aðdragandi erindislokanna,
Framh. á bls. 5 j