Morgunblaðið - 24.02.1952, Blaðsíða 5

Sunnudagur 24. febr. 1952
MORGUNBLAÐJÐ
B 1

V © «• © vljg
orskjonð
Þióðminjasainsbyggmgiii kostaði
rúmlego 7,2 iiillpiii króna
Byggingai kostnaður á hvern
teningsm. aleins kr. 386,10
Byggingarnefndin hefur afhent húslð.
I FYRRAKVOLD afhenti bygg-
inganefnd Þjó Jminjasafnsins
tnenntamálaráðherra bygging-
»ir»a með bréfi. Voru þá liðin
tælega 6 ár frá því að byrjað
Var að grafa fyrir byggingunni.
sem er eitt veglasta hús lands-
ins. Þjóðminjasafnsbyggingin
kostaði alls kr. 7.238.582.96. —
Byggingin er 18,748 teningsm.
«g varð kostnaðurinn á hvern
teningsmetra kr. 380.10, sem er
mjög lágt, miðað við núverandi
Ibyggingarkostnað.
Bygginganefndina skipuðu próf,
tAIexaander Jóhannesson, formaðr-
jur, Matthías Þórðarson, Valtýr
íStefánsson, Kristján Eldjám og
Íírístinn Andrésson.
i Eitt fyrsta verk nefndarinnar
Var að ráða arkitektana Sigurð
jGuðmundsson og Eirík Einarsson
til þess að gera uppdrætti að bygg
jngunni.
JIAFIZT HANDA 1946
Fyrsta verk til Þjóðminjasafn-
byggingarinnar var veitt á fjár
Jögum ársins 1945, nam sú upp-
Jiæð 3 millj. kr. Að tillögum bygg-
jngarnefndar var talið æskilegt að
Jiin fyrirhugaða bygging yrði
Btækkuð um allt að einum fjórða.
Jtíkisstjórnin samþykkti þetta
Þieð öllum greiddum atkvæða ráð-
Jierranna og hækkaði fjárveiting-
Upa um 1 milljón kr.
Vorið 1946 hófst byggingarvinn-
fcn. Ýmsir erfiðleikar urðu á vegi
evo sem það, að verksmiðja sú í
iBretlandi, sem tekið hefði að ser
þð sjá um hitalögnina, varð gjald-
Jjrota og fleira mætti telja.
Fraílih. af bls. 2
Þjóðminjavörður tók lykil upp
úr i vasa sínum og opnaði með
honum skúffu, tók þaðan upp
lykil og opnaði meo honum aðra
skúffu, þar sem lágu gríðarmarg-
ar og geysidigrar lyklakippur. Ég
hafði aldrei á ævi minni séð ann-
að eins lyklasafn, og mér fannst,
að meðalmannsævi myndi varla
endast til að geta lært skil á bví,
að hverju allir þessir lyklar
gengju. En hann greip tvær kipp-
urnar umsvifalaust, og þegar
hann var kominn með mér upp á
safnloftið, lauk hann þar upp
hirzlum og hólfum, án þess að
hann bæri nokkru sinni nema
einn lykil að hverri skrá, — og
fannst mér það ganga töfrum
ræst.
En síðai’ hefur mér fur.dizt sem
i þessari fyrstu svipmynd, sem
mér birtist af Matthíasi Þórðar-
syni, væru fólgnir býsna margir
*drættir í manniýsingu hans:
iHjálpfýsi hans, ljúfmennska og
kurteisi, „sú kurteisin sanna, sem
kemur að innan“, — reglusemin,
samyizkusemin, natnin, að finna
veita viðtöku \ heiðursdoktors-
nafnbót sinni, en prófessorinn
I verður hálfáttræður á þessu
ári. Það eru nú 45 ár,
síðan hann varði doktorsritgerð-
sína — um krosslaga brjóstnælur
í Noregi. Og skömmu síðar var
hann orðinn einn þeirra fremstu,
sem krossdjásnið báru — ekki
sem skartgrip, heldur sem for-
ustumerki, í fylkingarbriósti nor-
rænna fornfræðinga. I hinum
margháttuðu sagnfræði- og forn-
leifarannsóknum sínum hefur
hann lagt sérstaka stund á lista-
sögu og sögu víkingaaldarinnar,
þess tímabils, sem hin íorna-
menning vor var upp úr sprott-
in. Eins og kunnugt er, voru aðal-
þættirnir í hinni fornu lífsskoð-
un víkingaaldarinnar:^ örlögin,
hugrekkið, afrekin, sóminn og
orðstírinn. Þótt prófessor Haakon
Shetelig sé vafalaust maður krist-
inn vel, finnst mér hann varð-
veita margt það bezta af lífs-
skoðun og dvggðum þéssara
fornu tíma, sem hann hefur átt
svo rikan þátt í að skýra. Hvort
sem hann trúir á örlög eða ekki,
hverjum hlut réttan stað, ganga j þá er hann hið hugprúða karl-
BYGGINGAR-
KOSTNAÐURINN
Heildarkostnaður við byggingu
Jiússins, varð sem fyrr segir, kr.
í,238.582,96. Skiptist hann í stór- I
jpm dráttum þannig, að greiddar
yoru í vinnulaun 3,1 millj. kr.,
ífyrir byggingarefni 1,2 millj. kr., I
Jjós og raflögn rúmlega 500 þús. j
Fr., dúkar og málning 415 þús. i
J'jóðminjasafnið er hitað upp með
jgeislahitun, sem er alldýr í upp-
Æetningu, en á að vera um 30%
ndýrari í rekstri en venjulegar
jniðstöðvarlaganir. Kostaði liún
3,1 millj. kr.
BYGGINGAMEISTARAR
Byggingarmeistarar voru þeir
J5igurður- Jónsson múrarameistari
Og Snorri Halldórsson trésmíða-
Jneistari. Miðstöðvarlögn, niður-
setning hreinlætistækja og aðra
slíka vinnu annaðist Helgi Guð-
jnundsson pípulagningameistari.
jGísli Halldórsson arkitekt útvegaði
jgeislahitunartæki þau, er fengin
yoru til byggingarinnar. Jón Ól-
jafsson rafvirkjameistari annaðist
aliar ijósa- og aðrar raflagnir.
ÍMáiningu annaðist Osvaldur Knud
6en og Daníel Þorkelsson málara-
Jneistarar. Dúka alla og kork á
gólf lagði Valur Einai'sson vegg-
fóðrarameistari. Kopar á þak
sá Nýja Blikksmiðjan um, einnig
allar loftræstingaleiðslur og ann-
að er að bHkksmíði laut.
ÚTVEGUN LÁNSFJÁR
í sambandi við byggingarkostn-
aðinn, sem óhjákvæmilega íóí
nokkuð fram úr áætlun, vegna si-
hækkandi tillcostnaðs og verðfalls
krónunnar, varð ekki hjá því koi.i-
izt að taka að láni allmiklar fjár-
upphæðir. Ekki varð um frekma
framlag beint úr ríkissjóði að
ræða, en orðið.var, en ríkisstjói n.r.
bauðst til að ganga í ábyi'gð fyr-
ir nefndina, gæti hún útvegað fé.
Lánsútvegunin mæcííii einkum á
formanni nefndarinanr, Alexand-
er Jóhannessyni. Sagði dr. Matt-
hías Þórðarson, að hann teldi
engan mann hafa verið betri tals-
mann um lánsf járútvegun en próf.
Alexander. Fjárhæð sú, sem bygg-
ingarnefndin útvegaði, nam alls
2,8. miiljónum króna. Loks cr svo
þess að geta, að á árinu 1951 voru
vcittar 550 þús. kr. til greiðslu
á
200 þús. kr.
veittar í þess.u okyni.
' -—Við höfum nú lokið við greiðslu
allra reikninga í sambandi við
bygginguna og teljum því hlut-
verki okkar lokið, sagði próf.
Alexander. Þó cjnn muni alllangur
tími líða unz safnið verður full-
búið, verður að ganga frá safn-
munum til sýningar. En það mun
þjóðminjaavörður annast.
Matthías Þórðarson, hinn ný-
kjörni heiðursdoktor, tók til máls
á fundi blaðamanna í gær. Færði
hann p.róf. Alexander Jóhannes-
syni þakkir fyrir vel unnin störf.
Minntist hann í því sambandi hve
brýna nauðsyn hafi borið til að
Þjóðminjasfnsbyggingin kæmist
upp. Sagði hann frá hve
hefði alla tíð óttast að safnið
yrði að eldi að bráð í bókasafns-
byggingunni við Hvérfisgötu. Gat
þess, að Landsbankabyggingin
bránn 1915, þá liefði safnið ný-
lega verið flutt af loftinu þar i
’ 'aloftið í bókasafninu. Ef eldur
lefvi omið þar upp, hefði ekki
verið .pögulegt að bjarga þaðan
n inu af þessiun menningai’verð-
msetum. iTann sagði að enn þá
væri mik'l hætta á stórkostlegu
byggingaskuldum og á þessa | tjóni á Landsbókasafninu og Þjóð-
árs fjárlögum eru 200 þús. kr.' skjalasafninu, ef cldur Ræmi upp
á háaloftinu, væri svo i!la gert, að
það lekur hverjum dropa, cf þar
þyifti að slökkva eld.
Parísarkaupstefnan 1952
PARÍSARKAUPSTEFNAN verður í ár haldin dagana 17. mai til
2. júní, að venju í hinum 450 þús. fermetra stóra garði við Porte
de Versailles. —
ALÞ.IOÐLEG SYNING *----------------------------
Árið 1951 náði sýningarsvæð- ]íaupstefnuna þurfa sýningar
ið yfir 265 þúsund fermetra, og * 1 geslir að haia aðgangsskírteini, *
10.750 fyrirtæki sýndu þar vör- sem sendiráð Frakka gefur út.
ur sínar. Parísarkaupstefnan er
alþjóðleg og almenn. Hún nær
yfir allar atvinnugreinar og alla
framleiðslu. S. 1. ár heimsóttu
sýninguna tvær og hálL milljón
gesta hvaðanæfa að úr heimin-
um.
30 LOND
Erlend og frönsk fyrirtæki
sýna þarna ár hvert framleiðslu
sína. Einkafyrirtæki frá um 30
löndum munu í ár taka þátt í
kaupstefnunni, hvert í sinni sér-
grein. Einnig munu einstök lönd
koma á fót sérstökum deildum,
þar sem sýndar verða fram-
leiðsluvörur hvers lands í heild.
Til þess að heimsækja Parísar-
Skírteini þetta, sem eingöngu er
veitt verzlunarmönnum og öðr-
um þeim, sem reka erindi fyrir | þen.rj
iðnað, landbúnað eða tækni,
heimilar ókeypis aðgang að kaup
stefnunni og auðveldar gjald-
eyrisöflun til dvalar í Frakk-
landi. Handhafar þessa skírteinis
njóta hlunninda hjá flugfélögum
og járnbrautárfélögum.
I (Frá íranska sendiráðinu).
sem bezt frá hverju því, sem-i
hendur er fengið og fvrir er trú-
að, — og hinn alg'jöri kunnug-
deiki, þekkingin, valdið, r—á safni
eínu og fræðum sínum, á lífs-
atarfi sínu.
En eitt fannst mér við fyrstu
sýn mótsagnakennt imeð mann
inum og starfi hans. Matthías
Þórðarson var — og er — allra
manna mest snyrtimenni, svo að
það var erfitt að hugsa sér hann
mylja niður moldarbörð og grafa
í gömul öskulög. En við nánari
kynni kom í ljós, að hér var ekki
um að ræða andstæðu, heldur
tengitaug upplags og hlutskiptjs:
Því að snyrtimennska Matthías-
ar Þórðarsonar er ekki nein for-
dild eða ytri gljáhúðun, heldur er
því eins farið um hana og kurteisi
haps, að hún er ytri ásýnd hins
inrira manns, út gengin frá eðli
hans og kjarna, frá grómleysi
haris, vammleysi og vöndugléik.
Með þeim hreinleika hugarfars-
ins var það einmitt, sem hann
gekk til fundar við fornleifar og
sótti heim haugbúa.
Annað, sem einnig mætti við
^ fyrsta álit virðast ívískinnungur
hann ' r farj Qg starfi Matthíásar Þórðar-
I sonar, verður sömuleiðis til að
[ skýra samfelluna í eðli hans og
athöfnum. Þegar þjóðminjavörð-
urinn tekst á hendur að gera úr
I garði einhverja fy Tlstii og vönd-
, uðustu útgáfu á verkum íslenzks
| höfuðskálds frá síðari öldum, sem
til er, velur hann sér ekki eitt-
hvert fornlegt, stirðkveett og stór-
skorið söguljóðaskáld, heldur hið
fíngerðasta, ljúfasta og ljóðræn-
asta, sem hugsazt getur, Jónas
Hallgrímsson. En eins og þetta
rómantíska skáld breiddi sólskin
yfir rökkurmóðu rómantíkurinn-
ar, skapaði fornleifafræðingurinn
sér birtu og heiðríkju inni í húmi
aldanna. Og eins og eitt af ein-
kennum hins mikla náttúruskálds
er ástin á og tilfinningin fyrir
náttúrunni, hefur Matthías Þórð-
arson handleikið með hjartahlýju
elskhugans ryðbrunnin vopn og
brotin djásn. Með þessari nær-
færni ástarinnar, alúð vöndug-
leikans, gjörhvgli skynseminnar
og elju verklundarinnar hefur
prófessor Matthías Þórðarson
unnið í þeim sanna f?’æðimanns-
anda hin miklu og margvíslegu
störf sín í þágu íslenzkra mennta.
Fvrir allt þetta hafa heimspeki-
deild og Háskóli íslari.ds. viljað
'votta pvófessor Matthíasi þakk-
læti sitt og virðingú sína með
fvllstu sæmd,. sem þau
að 'Cæita.
III
Fai'klev sjúkur
WASHINGTON •- Alben W.
Barkley, varaforseti Banda’ikj-
anna hefur legið í sjúkrahúsi að
undanförnu vegna krankleiga i
Ivlegi sú persónulega virðing,
sem prófessor Haakon Shetelig*
er hér sýnd, einnig vera þ'akk
lætisvottur og vinarkveðja frá
Háskóla íslanös og íslenzku þjóð-
inni allri til f’ ænda vorra Norð
manna, sem hafa lag't pss allra
þjóða mestan skerf fil þjó^stpfns
vors og þjóðmenningar. — Há
skólinn harmar það.' áð prófessor
Shételig gat ekki af heilsuíars-
ástæðum þegið heimbcð hans um
i.5 vera húr . iSAaddur '..1 ;.‘3
menm, sem tekur þeim möglun-
aflaust, án þess þó að beygja sig
fyrir þeim. Jafnframt þeirri ein-
beitingu og einangrun, sem öllurn.
miklum fræðimönnum . er lífs—
nauðsyn, skilur hann það flestum.
betur, áð maður er manns gaman,
að glaður og reifur skyli gumna
hverr, unz sinn bíður bana, —
hann kann janf vel að lifa í sam-
tíma sínum, njóta líðandi stund-
ar lífsins og hlýja sér um hjartá-
rætur, þar sem þrúgna gullnn
tárin glóa, eins og hann getur
farið hamförum, lokið upp laun-
dyrum hulinnar forsögu, lifað ojf
hrærzt í löngu liðnum öldum,
samþýðzt þeim, hrifizt af listum.
þeirra og lífsháttum og fundi^-
til þess dýpsta fagnaðar, mestu
lifsfyllingar: þeirrar sönni*.
vinnugleði, sköpunarnautnarinn-
ar, að hafa dregið fram og skýrt.
ný verðmæti, fundið ný sann-
indi. Slík eru afrek og slík er
lífsgleði þessa verklundar- og
drenglundarmanns. Og á sæmck
sinni hefur hann haldið sem bezt-
má verða, og á ég þar. ekki við
virðingarstöður og heiðursmerki,
sem hann hefur hlotið að verð-
leikum, heldur sómann i eigin-
legasta skilningi: að maðurinn.
má ekki vamm sitt vita, þannt
sóma, sem skapast af virðingunni
fyrir sjálfum sér og köllun sinni„
skapast af því, hve maðurinn er
mikill af sjálfum sér. Og orð-
stírsins hefur hann þegar aflað*
sér með verkum sínurn, sem
verða munu honum óbrotgjarrt
bautasteinn, því að þau eru reist-
á traustum undirstöðum viðfeðms.
lærdóms, djúptækrar þekkingar
og gaumgæfilegra rannsókna, ea
sjálf gerð af snilli frábærra gáfna,
hugkvæmi og glöggskyggni,.
skarpleika og skýrleika.
Eins og háskólarektor gat ura.
upphafsræðu sinni, hefur pró-
fessor Haakon Shetelig átt nokk—
urn beinan hlut að hinni nýjik
þjóðminjasafnsbyggingu með.
skrifum eða blaðaviðtölum hér-
fyrir nokkrum árum um gildi og
merka gripi þjóðminjasafnsinsr
íslenzka og nauðsyn á bættunr* ,
húsakosti þess, en þau ummæli ■
svo víðfrægs. sérfræðings vökti*
athygli ýmissa ráðamanna ríkis-
ins og juku áhuga þeirra á fram-
gangi safnsins. Miklu meiri og~
mikilsverðari er þó hinn óbeink
þáttur hans, er hann hefur átt.
jaieð því "aðrrtá' urri'fslénzká förn-
gripi og kanna-, og skýra þann>
menningarsöguléga jarðveg, sera
margir þeirra eru upp úr runnir.
iv
Þeir tveir menn, sem vér heiðr-
um hér í kvöld', hafa því báðir
með lífsstarfi sínu eflt þekkingn
og skilning á fornleifum vorum
og þjóðminjum, aukið inntak ,
þeirra og gildi. Og þeir hafa ekki
aðeins • uririið., að löngu liðnunx
öldum, heldur einnig fyrir
ókomngr aldir, iðkað í lifi sínu. •
þá eijífðarlist:
að hugsa ekki í árum, en öldum,
að alheimta ei daglaun að kvöld—,
um,
Frh. á bl*. liL B