Morgunblaðið - 28.08.1953, Page 8

8
MORGUníBLAÐIÐ
Föstudagur 28. ágúst 1953
mMdbib
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
í
] UR DAGLEGA LIFINU f
M lokinni leiksýningu
TVEIR sjaldgæfir og fróðlegir
atburðir hafa nýlega átt sér stað.
Tvisvar hefur tjaldið mikla, sem
skilur að vestrænan heim og
austrænan lyfzt og innfyrir hafa
fengið tækifæri til að skyggnast
flokkar íslendinga.
Þess er getið hér í blaðinu, í
dag hvað hafi fyrir augu borið
íslenzkra sjómanna í rússnesk-
um höfnum og hvernig þeim hafi
komið fyrir sjónir dýrðarland
kommúnismans. Þá er og frá-
sögn þeirra íslendinga, sem leið
sína lögðu suður og austur á hið
fræga Búkarestmót kommúmsta.
Það er ekki oft, sem slík tæk'-
færi hafa gefizt á undanförnuin
árum. Að vísu hefur nokkrum
gæðingum kommúnistaflokksms
og fáum öðrum verið boðin Rúss-
landsferð og er slíkt ekki sér-
lega frásagnarvert. Önnur ferða-
lög þangað hafa hinsvegar verið
stranglega bönnuð, sælunki
sósíalismans hefur tvílæst dyr-
um sínum fyrir öllum venjuleg-
um mönnum og talið bezt henia
að loka alla vantrúaða úti.
Það er því mikill viðburður og
fróðlegur, þegar stórir hópar ís-
lendinga fá tækifæri til þess að
skyggnast um austan við tjald
og kynna sér lífskjör fólks og
daglegt brauð þess þar af eigin
sjón og raun.
Sökum hinna nýhöfnu Rúss-
landsviðskipta hafa áhafnir ís-
ienzkra skipa fengið tækifæri ti1.
að skyggnast um í rússneskum
höfnum. Frásagnir þeirra eru all-
ar á einn veg.
í dýrðarlandi kommúnism-
ans erfiðar alþýðan fyrir
margfalt lægri launum en
nokkurn tímann hafa verið
greidd á ísiandi, kaupmáttur-
inn er lítill sem enginn, horg-
irnar eru niðurníddar, híbýl-
in ömurieg og skítug og and-
rúmsloft drunga og stöðnun-
ar hvílir vfir borgarlífinu.
Strax og íslenzkt skip leggur
að rússneskrí bryggju þeysast
flokkar vopnaðra varðmanna um
borð í hina íslenzku farkosti,
leitað er í hverjum krók og kima
með brugðnar byssur, ljósmynda-
vélar og sjónaukar innsiglaðir
og skip og skipshöfn sett undir
strangt eftirlit, rétt eins og þar
væri um ótínda afbrotamenn að
ræða.
Slíku framferði eru íslenzkir
sjómenn ekki vanir og þekkja
ekki í öðrum höfnum, er þeir
sigla til.
En lögregluríkið lætur ekki að
sér hæða og aðferðir þess og
stjórnhættir verða að ganga yfir
jafnt réttláta sem rangláta —
Magrar og veikburða konur
vinna að uppskipun hinna ís-
lenzku afurða tötrum klædd-
ar, meðan vopnaðir, bústnir
lögregluverðir alþýðuríkisins
gæta þeirra með vopn sín á
lofti.
En hverju ber ekki að fórna
fyrir framgang kommúnismans í
vgröldinni?
' ★
Fyrir fáum dögum snéri stór
HÖpur íslendinga aftur frá Búka-
r'est.
1 Þar hafði verið sett á svið ein
stórfelldasta blekkingartilraun
síðari ára, sem minnir óþægi-
lega á ginnibrögð Potekims, er
hann leiddi Katrínu Rússlands-
drottningu um ríki hennar forð-
um.
í Búkarest skyldi það afsann-
að í eitt skipti fyrir öll, að ör-
birgð og einræðisstjórn ríkti
austan járntjaldsins.
Langur og strangur undirbún-
ingur hófst undir hátíðahöldin og
gleðileikina, sem sýna skildu
kátínu og lífsgleði hinna aust-
rænu þjóða.
Matarbirgðum var hrúgað upp,
blómum var veifað frá annarri
hverri járnbrautarstöð austan
tjalds og smábörnum kennt að
dansa á brautarpöllum og hrópa
í sífellu: Friður, vinátta, friður.
Frekara þyrfti ekki vitn-
anna við. Sú þjóð sem ætti
slík smábörn, er bæðu kynnu
að dansa og veifa blómum
hlaut að vera farsæl í landi
sínu og hamingjusöm í hjarta
sínu!
Og í Búkarest upphófst hin
ofsafengnasta gleðisamkoma, stór
brotin og hrífandi að sögn sjón-
arvotta.
Það mátti með sanni segja, að
í ágústmánuði 1953 dönsuðu
Búkarestbúar fyrir allar milljón -
irnar í Austur-Evrópu og litlu
börnin veifuðu svo miklu af blóm
um, að þess gerist ekki þörf næstu
árin. — En það var annað, sem
gleymdist og kafnaði í öllum
gleðilátunum á breiðgötum
Búkarestborgar.
Þúsundirnar, sem eiga um sárt
að binda sökum ofríkis og ógnar
hinna kommúnisku stjórna sátu
hjá í dansinum, milljónirnar sem
misst hafa heimili sín, ættingja
og aleigu veifuðu engum blómum.
Allur sá ótölulegi fjöldi fólks,
sem ekki fær talað, trúað eða
Rugsað svo sem það þráir fyrir
kommúnisku ofríki og kúgun
átti sér enga fulltrúa í Búkarest
Þjóðir Austur-Evrópu voru frið
sælar bændaþjóðir, höfðu barizt
fyrir frelsi sínu í tveimur heims-
styrjöldum, en voru sviknar inn-
an frá og féllu í hendur komm-
úniskum valdaræningjum. Það
var þeirra harrrileikur, og grá-
lynd örlög. Slíkar þjóðir eiga
sér ekki önnur bros né gleði en
þá, sem stjórnvöldin knýja fram
með skiþunum og lögregluliði.
Rússnesku konurnar tötrum
klæddar áttu þess lítinn kost
að hverfa frá hafnarvinnu
sinni og halda suður á bóg-
inn til gleðileika. Þær voru
beztir fulltrúar þjóðar sinnar,
ekki rússneska sveitin sem til
Rúmeniu hélt.
Það er aðeins eitt athugunar-
vert við slíkar hátíðar, sem hinn
íslenzki flokkur hefur nýlega
snúið heim frá. Það er um þær,
sem allar aðrar leiksýningar, að
í lokin fellur tjaldið: áhorfend-
urnir halda ánægðir heim á leið
og þykir harla gott.
En þeir vita ekki hvað síðan
gerizt, hvað tekur við þegar mat-
urinn allur er uppetinn og blóm-
in fölnuð og fallin.
Þá bíður hversdagslífið eft-
ir, miskunnarlaus lögreglu-
rtjórn og einræði hinnar einu
stefnu, sem einskis svífst.
3*á er dansinn á enda.
„MIG langar til þess að
hjálpa draumóramönnum, sem
heyja harða lífsbaráttu. —
Draumóramönnum, sem búa
yfir skáldagáfum, en eru
óþekktir eða misskildir af
fjöldanum, ungum og fram-
sæknum vísindamönnum, sem
standa á þrepskildi mikilla
uppgötvana, á sviði lyfjafræði,
efnafræði eða læknisfræði, en
vantar fjármagn til þess að
fullgera þær“.
★ ★
ÞANNIG komst sænski milljóna-
mæringurinn Alfred Bernard
Nobel, er uppgötvaði sprengi-
efnið, að orði við vin sinn nokkr-
um mánuðum áður en hann lézt
í París 1896. Og þessi orð efndi
hann, því er hann lézt lét hann
eftir sig sjóð — 31 milljón
sænskra króna — með þeim um-
mælum að árlegum vöxtum
skyldi skipt milli þeirra, sem
ynnu mannkyninu mest og bezt
gagn á hverjum tíma.
★ ★
NOBELSVERÐLAUNIN eru
fimm — í læknisfræði, lyfja-
fræði, efnafræði, ' bókmennta-
verðlaun og friðarverðlaun. Þeg-
ar verðlaununum var fyrst út-
hlutað, 1901, hlaut hver verð-
launamannanna 151 þús. sænsk-
ar krónur — en sú upphæð sam-
svaraði 30 ára launum háskóla-
prófessors. Það nægði í þá daga
til þess að verðlaunamennirnir
„gátu algerlega helgað sig verk-
efnum sínum“ eins og ætlun
Nobels var.
VóíelueX
aun-ut
Nú hefur sjóðurinn nær tvö-
faldazt og s.l. ár voru verðlaunin
175 þús. s.kr. til hvers verðlauna-
mannanna. Hækkun verðlaun-
anna stafar af því að fé sjóðsins
hefur verið varðveitt í arðbærum
fyrirtækjum og því hefur sjóður-
inn vaxið, þó oft hafi skattar og
verðbólgur ógnað tilveru hans.
En minnkandi kaupmáttur pen-
inganna gerir það að verkum að
verðlaunin nú, þó hærri séu að
krónutali en í upphafi, samsvara
aðeins 8 ára launum háskóla-
prófessors.
★ ★
VERÐLAUNAVEITINGIN sjálf
hefur á öllum tímum verið gagn-
rýnd af mörgum. Óánægju gætti
á s.l. ári vegna þess að nefndin,
sem úthluta á friðarverðlaunun-
um, taldi engan einstakling eða
stofnun öðrum fremur eiga verð-
launin skilið. Bókmenntafélag á
Spáni sendi harðorð mótmæli,
þar sem því var mótmælt að
Spánverjar væru sniðgengnir ár
eftir ár við úthlutun bókmennta-
verðlaunanna, og taldi félagið að
„pólitískar skoðanir" réðu miklu
við úthlutunina. Bandaríkjamenn
kvörtuðu yfir því að of margir
lítils verðir rithöfundar hefðu
verið verðlaunaðir á kostnað
„stórmenna“ á sviði bókmennta.
★ ★
EN VENJULEGA raskar verð-
launaafhendingin ekki ró manna
uu andi áhrijar:
Um þjóðgarðinn
á Þingvöllum.
BRANDUR skrifar:.
„Hvenær fyllist hugur okkar
frekar hrifningu og helgi held-
ur en á sólskinsdegi á Þingvöll-
um. Vatnið, hraunið og fjalla-
hringúrinn, Almannagjá með Lög
berg á eystri barminum og Öxar-
árfoss á þeim efri — allt þetta
býr yfir óendanlegri fegurð og
tign og felur í sér fjársjóði ís-
lenzkrar sögu. Skyldi nokkur
þjóð í heiminum eiga sér fegurri
þjóðgarð heldur en við íslending-
ar á Þingvöllum?

■ ím ,u:,
Og við erum stoltir af að eiga
slíkan stað, okkur þykir gaman
að leiða þangað erlenda gesti,
sem að garði ber og skýra þeim
frá, að hér hafi forfeður okkar
stofnað fyrsta þjóðþing veraldar-
innar á grundvelli lýðræðis og
mannhelgi og við þreytumst ekki
á að tjá ást okkar og lotningu
♦yrir þessum „helgireit íslenzku
þjóðarinnar" í skáldlegum og á-
ferðarfallegum ættjarðarræðum.
— Þetta er allt gott og blessað.
í orði meira en verki?
EN — gerum við okkur nægi-
lega ljósa grein fyrir skyld-
um þeim sem við höfum að rækja
gagnvart Þingvöllum — þjóð-
garði íslendinga? Er umhirða og
aðhlynning staðarins sem skyldi?
Eða getur það talizt okkur sæm-
andi, að þök og þiljur gistihúss-
ins í Valhöll skuli vera illa mál-
uð, skellótt og óhrjáleg eins og á
illa hirtum fiskhjalli? Kirkjan
sömuleiðis — með kirkjuloftið
fullt af skrani?
Ég gat þess áðan, að leiðir
flestra erlendra gesta á Islandi
liggja um Þingvelli. En við ber-
um ekki hirðineu þjóðgarðsins
okkar fyrir brjóstinu fyrst og
fremst til að hann gangi í augun
á útlendingum heldur af virðingu
fyrir sjálfum okkur, af því að við
viljum sýna, að ást okkar og lotn-
ing fyrir þessum stað er ekki
fólgin í fallegum orðum og fjálg-
legum ræðum einum saman. —
Brandur“.
Um uppruna alkohóls.
FYRIR 100 árum síðan var
skrifað um bindindisfélög í
tímaritinu Fjölni. Segir þar m. a.:
„Því fer svo fjarri, að áfengir
drykkir finnist nokkurs staðar
tilbúnir, að andi sá, sem, gerir
vínið áfengt verður ekki skilinn
frá öðrum efnistegundum í
ávöxtunum fyrr en gróðrarlif
þeirra er dautt og liðu nokkrar
þúsundir ára áður en menn fóru
að gjöra það. Að því er menn vita
gjörst voru Serkir hinir fyrstu,
er þetta gjörðu á níundu eða tí-
undu öld e. Kr.b. Var þeim í
fyrstu ókunnugt um eðli þessa
anda og vissu ekki heldur, hvað
þeir áttu að kalla hann.
Serkjakonur núðu því
á andlit sér.
ÞO voru þeir ekki lengi í
vandræðum með nafnið og,
kölluðu hann alkóhól og heldur
hann því nafni á flestar tungur |
allt á þenna dag. Orð þetta rperk-
ir reyndar smátt duft, er konur
Serkja höfðu til að núa á andlit
sér, til að auka með fegurð sína, |
en ekki leið á löngu, áður en
stöku menn fengu það álit á anda
þessum, að honum fylgdi sú nátt-
úra, að menn yrðu bæði fjörugri
og unglegri, ef menn bergðu á
honum. Þá létu menn hann heita
í höfuðið á dufti þessu.“
Meðan seppi
rekur krumma
frá matmim,
kemur annar
og stelur hon-
um.
almennt — nema þá kannski
þeirra er verðlaunin hljóta, því
svo skyndilega fengnir gullsjóðir
kunna að boða nýja og fullkomna
rannsóknarstofu eða löng ferða-
lög, sem bjóða upp á kynni við
framandi þjóðir — og efni í nýj-
ar bækur.
★ ★
. EN EF NOBEL lifði í dag
myndi honum vafalaust finn-
ast að verðlaunin færu ekki
ávallt til þeirra, sem hann
kysi. Margir þeirra, sem verð-
launin hafa hlotið eru hátekju
menn. Það er ekki hið fátæka
og þurfandi skáld, sem hlýtur
verðlaunin — sem yrðu tákn
uppörfunar og öryggis. Það er
ekki hinn eljusami ungi vís-
indamaður, sem er að því
kominn að gera mikla upp-
götvun, en vantar fjármagn
til lokarannsókna sinna, sem
peningana fær. Það er ekki
heldur (og á ekki að vera eins
og ástandið er nú í heiminum)
sá sem „vinnur mest og bezt
að því að koma á friðarráð-
stefnum" sem friðarverðlaun-
in hlýtur — en það var ætlun
Nobels samkvæmt erfðaskrá
hans, sem er svo reikul og
mótsagnakennd að misskiln-
ingur varð óumflýjanlegur,
þegar framkvæma átti vilja
hins velviljaða milljónamær-
ings.
★ ★
ÞAÐ er enginn öfundsverður af
því að eiga að ákvarða hver
verðlaun Nobels skuli hljóta. —
Framvinda heimsmálanna hefur
ekki orðið sú, sem Nobel huggði.
Verðmæti — ekki aðeins fjár-
hagsleg — hafa brugðizt. — Og
ógerningur mun vera að stjórna
sjóðnum eins og Nobel ætlaðist
til. Breytingar á sjóðnum eru
stöðugt bollalagðar og hrundið í
framkvæmd smám ’saman, svo
framarlega sem slíkt þýðir ekki
róttækar breytingar á verðlauna-
úthlutuninni. (Observer).
35® farþegar í mið-
nætursólarflim
O
í sniiiar
UNDAN FARIÐ sumar hefur
Flugfélag íslands haldið uppi svo
nefndu miðnætursólarflugi í sam
vinnu við Ferðaskrifstofu Ríkis-
ins og Ferðaskrifstofuna Orlof
h.f. — Flogið hefur verið venju-
lega norður fyrir Horn og yfir
heimsskautsbaug, þaðan suður
yfir hálendið og til Reykjavíkur
aftur.
Um 1000 manns — einkum er-
lendir ferðamenn — hafa tekið
þátt í þessu flugi síðan það hófst
fyrir alvöru 1949. — í sumar
hafa verið farnar 15 ferðir og
fluttir um 350 farþegar. — Vin-
sældir þessa miðnætursólarflugs
fara sífellt vaxandi og hafa er-
lendar ferðaskrifstofur, bæði í
Svíþjóð og Bretlandi, gert fyrir-
spurnir um kostnað og fyrir-
komulag slíks flugs.
Vilja Indverja á
Kóreuráðstefnuna
WASHINGTON, 26. ágúst —
Foster Duller, utanríkisráðherra,
sagði í dag að Bandaríkjamenn
væru ekki andvígir því að Ind-
land yrði þátttakandi í síðari
hluta Kóreuráðstefnunnar. Sagði
hann hins vegar að Bandaríkja-
menn teldu að það myndi ekki
flýta afgreiðslu mála ef Indverj-
ar yrðu þátttakendur í fyrri
hluta ráðstefnunnar.
Það væri -ósk Bandaríkja-
manna að ráðstefnan gæti geng-
ið fljótt og vel fyrir sig, og þess
vegna hefðu þeir tekið þessa af-
stöðu. —Reuter.