Morgunblaðið - 22.09.1953, Qupperneq 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 22. sept. 1953
utiMðMfe
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Siðgæðisvakning, sem lýk
ur upp nýjum Eeiðum
Ósigur Bevans og
vinstri stefnunnar
ANEURIN BEVAN, leiðtogi
vinstri jafnaðarmanna innan
brezka Verkamannaflokksins
beið fyrir skömmu mikinn ósig-
ur. Á ráðstefnu brezku verka-
lýðsfélaganna flutti hann tillögu
um að gagnrýna stjórn samtak-
anna fyrir að hafa tekið boði
brezku ríkisstjórnarinnar um að
tilnefna fulltrúa í hina nýstofn-
uðu stjórn stáliðnaðarins. En
hún á að hafa það hlutverk að
stjórna endurskipulagningu þess-
arar þýðingarmiklu greinar
brezks iðnaðar, sem jafnaðar-
mannastjórnin þjóðnýtti en í-
haldsmenn hafa nú ákveðið að
rekin skuli framvegis af einka-
framtakinu.
Þessi tillaga Bevans var
felld á þingi verkalýðssam-
takanna með yfirgnaefandi
meiri hluta atkvæða. Með
henni greiddu atkvæði full-
trúar fyrir 2.8 millj. manna
en á móti fulltrúar tæplega
5 millj. manna.
Það er af þessu auðsætt að
vinstri mennirnir innan Verka-
mannaflokksins eru á undan-
haldi. Yfirgnæfandi meirihluti
meðlima brezku verkalýðssam-
takanna hefur ekki hikað við að
taka upp samstarf við stjórn
landsins um endurskipulagningu
stáliðnaðarins á grundvelli einka
framtaksins. Reynslan af þjóð-
nýtingu þessarar iðngreinar var
engan veginn góð. Framleiðslan
dróst saman og kjör verka-
manna í stáliðnaðinum bötnuðu
síður en svo. Svipuð saga gerð-
ist hjá hinum þjóðnýtta kolaiðn-
aði.
Vaxandi fjölda brezkra verka-
manna er því áreiðanlega orðið
ljóst að þjóðnýtingin færði
hvorki þeim né þjóðinni í heild
þann hagnað eða kjarabætur,
sem jafnaðarmenn höfðu lofað.
Það er annars athyglisvert, að
fylgi jafnaðarmannaflokka í
Evrópu virðist nú alls staðar
vera á niðurleið. Megin ástæða
þess er áreiðanlega sú að fólkið
er orðið þreytt á ríkisofríki og
haftastefnu sósíaldemókrata. Það
telur athafnafrelsi og hóflegt
svigrúm einstaklingsins til þess
að ráðast í framkvæmdir lík-
legri leið til kjarabóta, aukinnar
framleiðslu og bættrar afkomu,
en haftastefnuna, sem krefst
þess að einstaklingamir séu háð-
ir valdi nefnda og ráða um svo
að segja hverja hreyfingu sína.
Fólkið vill ekki þurfa að sækja
Um leyfi stjórnvalda til þess að
mega lifa, ef svo mætti að orði
komast. Þess vegna fer fylgi
manna eins og Aneurin Bevans
þverrandi.
Það er einnig athyglisvert að
við síðustu kosningar í Þýzka-
landi brugðust vonir sósíaldemó-
krata um stóraukið fylgi gjör-
samlega. Þjóðverjar hafa undan-
farið unnið að uppbyggingu
landsins að miklum þrótti og
dugnaði. Þeir þurfa að halda
því starfi áfram, til þess að reisa
land sitt úr hinum ægilegu rúst-
um heimstyrjaldarinnar. Þýzkur
almenningur treysti ekki hafta-
stefnu sósíaldemókrata til þess
að leysa hin miklu verkefni, sem
framundan eru. Þess vegna vann
dr. Konrad Adenauer og stefna
hans, er byggist á einkaframtaki
og einstaklingsfrelsi, sinn glæsi-
lega kosningasigur.
Hér á fslandi hefur sósíal-
isminn verið á undanhaldi
undanfarin ár. Fyrir alþing-
I iskosningarnar 1949 áttu
kommúnistar 10 fulltrúa á al-
þingi og sósíaldemókratar 9.
Samtals áttu sósíalistar og
kommúnistar þá 19 sæti á al-
þingi.
Yið kosningarnar í sumar
fengu þessir sömu flokkar að-
eins 13 þingmenn kjörna.
Hér verður því ekki um
villst. íslenzka þjóðin er orð-
in leið og þreytt á haftastefnu
| og ríkisofríki hinna sósal-
isku flokka. Hér, eins og úti
á meginlandi Evrópu er fylgi
| þeirra á fallandi fæti.
Menning - eða hvað!
EINHVERNTÍMA í sumar var
vakin athygli á því hér í blaðinu,
að upp í Mosfellssveit gæti að
líta óþriflegan skarnhaug rétt við
veginn, sem liggur að dælustöð
Hitaveitu Reykjavíkur. Var á
það bent, að brýna nauðsyn bæri
til þess að fjarlægja þennan
ósóma úr þjóðbraut, þar sem
hann er ekki aðeins hneykslunar-
hella erlendra gesta, sem margir
eiga leið þarna um, heldur hvers
einasta íslendings sem lítur slíka
forsmán.
Það er hvorki mikil né fjár-
frek framkvæmd, að koma þess-
um haug fyrir kattarnef. Engu
að síður virðist hún ætla að
þvælast fyrir þeim, sem hana
ber að vinna. Þarna hefur þessi
haugur verið í mörg ár. Hvað
eftir annað hafa verið gerðar
tilraunir til þess að fá honum
þokað burtu eða hann grafinn
niður í melinn, sem hann stend-
ur á. Slíkt þrifaverk gæti varla
tekið nema einn dag fyrir einn
mann með jarðýtu.
En á hverju strandar það?
Að því er virðist á því, að eng-
inn telur sér skylt að vinna
verkið.
Bæjaryfirvöld Reykjavíkur
telja sér það óviðkomandi, ríkið,
vegamála- og heilbrigðisstjórn
sömuleiðis. — Fegrunarfélagið,
hreppsnefndin og sýslunefndin
láta sig það auðvitað engu skipta.
Og haugurinn stendur áfram í
fullum blóma!!
Er þetta ekki dásamlega
líkt okkur íslendingum? Við
tölum og skrifum heil ósköp
um áhuga okkar fyrir fegrun
umhverfis okkar, landkynn-
ingu og hvers konar menn-
ingarviðleitni. Yið borð liggur
að við teljum okkur mestu
menningarþjóð í heimi. En við
getum í ró og næði horft upp
á alls konar sóðaskap og nið-
urlægjandi skrælingjahátt
þrífast við húsvegginn hjá
okkur.
Skarnhaugurinn við dælu-
stöðvar veginn er prýðilegt
dæmi um það. Nokkur ár eiga
e. t. v. eftir að bætast. við sögu
hans. Eða er nokkur aðili til
í landinu, sem telur sér skylt
að vinna það „menningar-
afrek“ að fjarlægja hann af
yfirborði jarðar?
ÞAÐ er erfitt að öðlast heilbrigð-
an hugsunarhátt. Hver fer sínar
eigin götur og vílir ekki fyrir
sér að þröngva skoðun sinni upp
á aðra. Það er ekki auðhlaupið
að því að fylgja fram nýrri
stefnu, sem bindur endi á alla
ringulreið.
MEIRI HEILINDI
Okkur skortir haldkvæma á-
ætlun, sem er til þess fallin að
vinna alla menn og allar þjóðir
til fylgdar. Við heyjum mýmarg-
ar ráðstefnur og gerum áætlanir,
sem þoka okkur ekki vitund
áleiðis til lausnar vandamálum
okkar. Forystumennirnir eru eig-
ingjarnir í athöfnum sínum. Þeir
segja, að þeir vinni að heill lands
ins, en þeir eru nú samt fyrst og
fremst að hugsa um sjálfa sig, og
þess vegna missa þeir marks.
En það er ný vakning uppi í
heiminum.
BREYTT HUGARFAR
í maí í vor var háð þing sið-
ferðisvakningarinnar í Afríku.
Þangað sóttu menn af öllum kyn-
þáttum. í setningarræðu sinni
sagði Gilbert Rennie, landstjóri
í Norður-Ródesíu: „Ætlunarverk
þessa þings er, að leita eftir mark
miði fyrir alla, sem allir geta
keppt að saman, án tortryggni,
án ótta og án kala. Siðferðisvakn
ing styðst við breytingu; breyt-
ing í hugarfylgsnum okkar
sjálfra er fyrsta skref í átt til
betri sambúðar. Þess bið ég og
p' ræðu eftir Frank Buchman
FRANK BUCHMAN er Bandaríkjamaður, fæddur 1878. —
Hann hóf prestskap í fátækrahverfum Fíladelfíu. Hann var
um skeið forvígismaður KFUM á sama stað, seinna tók
hann þátt í Oxford-hreyfingunni. Fyrir 15 árum stofnaði
hann til hreyfingar, sem gengur undir nafninu siðferði-
vakning, Moral Rearmament. Þing þessarar hreyfingar, sem
nær nú æ meiri tökum um heim allan, eru háð í Caux í
Svisslandi.
Hér birtist hrafl úr ræðu, spm Bucham flutti á 75 ára
afmælisdegi sínum, 4. júní í sumar, en það var jafnframt
15 ára afmæli siðgæðivakningarinnar. Ræðuna flutti hann
í Lundúnum, en henni var útvarpað um heim allan. Gefur
hún nokkra hugmynd um, hvert stefnt er með vakningu
þessari, sem þykir hafa fengið ótrúlegum hlutum áorkað í
fjölmörgum löndum. Vafalaust gæti líka hér á landi beðið
hennar veglegt hlutverk. Jarðvegurinn er upp reiddur og
bíður sáðmanna.
það vil ég vona, að þetta þing
hjálpi okkur til að öðlast þessi
umskipti".
MEÐ EINLÆGUM VILJA
Við þingslit létu margir for-
ystumenn í ljós ánægju með ár-
angur og bjargfasta trú á góðri
uppskeru. Maður, sem setið hefir
fundi S.Þ. fyrir þjóð sína, sagði:
„Hér hefi ég séð skapaða meiri
einingu og frið á hálfum mán-
uði en með áralöngu starfi í
Lake Success“.
Hvaða árangurs mættum Við
VeU aadi ólrij^ar:
Ki
]
Lýsing Austurvallar.
ÆRI Velvakandi. Ég get ekki
látið hjá líða að skrifa þér
nokkrar línur og votta þér inni-
legt þakklæti mitt og fleira ungs
fólks fyrir dálkana þína á fimmtu
dag um Austurvöll.

líið erum 5 kunningjar, sem
höfum oft verið að tala um þetta,
hvað það væri nú skemmtilegt,
að Austurvöllur væri upplýstur
á kvöldin og hve gaman væri að
fá sér skemmtigöngu í kringum
völlinn.
Leið á kaffihúsum.
EINNIG höfum við verið að tala
um Tjörnina okkar. Hversu
ánægjulegt væri ekki að iýsa
verulega vel kringum Tjörnina
og Tjarnarbrúna.
Við erum öll hrifin af borginni
okkar, Reykjavík, en þykir ekki
nóg fyrir hana gert. Fólkið þarf
að fá meiri fjölbreytni, fleira til
að skoða og horfa á, því að sann-
ast að segja erum við hundleið á
kaffihúsum og bíóum.
Oft mundu menn „prómínera"
á kvöldin í góðu veðri, ef bærinn
væri meira lýstur. Lýsum upp
Austurvöll, lýsum upp Tjörnina
okkar. Það er ekki of seint. —
Lengi lifi Fegrunarfélagið!
F.h. okkar allra. Ein vel vak-
andi.
E.s.: Er mjög hrifin af því, sem
nú er verið að gera við hinn svo
kallaða „Hallargarð". Sama.“
V erzlunarbanki.
KÆRI Velvakandi. í mörgum
löndum eru verzlunarbank-
ar til eflingar viðskiptalífi lands-
manna, en hér á landi á sú stétt,
sem mest afskipti hefir af pen-
ingum í daglegum störfum, eng-
an banka.
Væri ekki viðeigandi að stofna
verzlunarbanka á 100 ára afmæli
verzlunarfrelsis 1954? Gæti ég
vel hugsað mér, að slíkur banki
yrði hlutafélag. Góð minning um
aldarafmæli verzlunarfrelsis
væri einmitt stofnun verzlunar-
banka!
X.“
Seint mun þverra .. ..
ALAUGARDAGINN lásum við
hér Bragraun eftir Svein-
björn Egilsson. Vísuna kunna
víst flestir öðru vísi og hugðu því
margir, að rangt væri með farið.
Sannleikurinn er sá, að til eru tvö
afbrigði þ^sarar rímþrautar, og
eru þau bæði prentuð í útgáfu
ljóðmæla Sveinbjarnar frá 1952.
Flestir kunna vísuna svona:
Sveint mun þverra Són og Boðn,
seint munu Danir vinna Hveðn.
Fyrr mun laxign flýa úr Goðn
og Finnar öllum sneyðast héðn.
Hátt ég kalla.
HÁTT ég kalla, —
hæðir fjalla,
hrópið með til drottins halla.
Mínum rómi,
ljóssins Ijómi,
lyft þú upp að herrans dómi.
Ég vil vaka,
ég vil kvaka
allt til þess þú vilt mig taka.
Til þín hljóður,
guð minn góður,
græt ég, eins og barn til móður.
(Matthías Jochumsson).
Þeir mega hafa
fatta fætur,
sem fallegar
eiga dætur.
vænta, ef svipaður andi ríkti á
næsta fundi fjórveldanna?
, . i
BOÐBERAR A FERÐ
UM ASÍULÖND
Ég er nýkominn úr sjö mánaða
ferðalagi um Austurlönd. Með
mér ferðaðist 200 manna flokkur
25 þjóða. Við fluttum Seylon,
Indlandi, Kasmír og Pakistan
boðskap siðferðisvakningar. Við
vorum heiðursgestir í Egypta-
landi, Persíu og Tyrklandi.
Eitt er víst, þessi ríki hafa eitt
og sama viðhorf til siðferðisvakn
ingarinnar. Stjórnmálamaður frá
einu þeirra sagði við mig: „Sið-
ferðisvakningin á fyrir sér stór-
fenglega framtíð. Hún er til þess
fallin að bjarga mannkyninu“.
GRUNDVÖLLUR
SAMSTARFS
Dögun, blað Jinnah, sem er
stofandi Pakistanríkis, hafði
þessi ummæli: „Nýr grundvöllur
samstarfs er fundinn, siðferði-
vakningin er lausn á vandamál-
um heims“. Blaðið skýrði frá
þeirri eindrægni, sem Indland og
Pakistan hefðu öðlazt fyrir starf
siðferðivakningar.
Ýmis blöð í Indlandi fluttu
þenna boðskap frá mér: „Menn
hungrar eftir brauði, friði og von
nýs heimsskipulags. Með einingu
í anda guðs verða öll þessi vanda
mál leyst. Starffúsar hendur fá
yfrið að vinna, menn fá nóg að
bíta og brenna og hungrandi
hjörtu fyllast hugsjónum, sem
nægja þeim. Siðgæðisvakningin
keppir að þessu“.
-\
VERKEFNI f JAPAN
Hvers þarfnast þjóðirnar? Mér
verður hugsað til Japana. Þeir
segja: „Við eigum nýja stjórnar-
skrá. Hún minnir á tóma körfu.
Hvað ætli við setjum í hana? ViS
þörfnumst hugsjóna, svo að lýð-
ræði fái blómgazt.“ Þrjú hundr-
uð forystumanna hins nýja Jap-
ans hafa leitað til siðferðivakn-
ingarinnar til að eignast hlut-
deild í þessum hugsjónaheimi.
Þeir hafa hafizt handa um að
gefa hann þjóðinni.
f|
TVÆR UPPGÖTVANIR
Ég hefi verið sjónarvottur
tveggja uppgötvana, sem valda
aldahvörfum í sögunni. Annars
vegar er frumeindin, sem beizluð
hefir verið til orkugjafa og her-
væðingar. Hún hefir fært okkur
kjarnorkuöld. Hin uppgötvunin
leiðir í ljós, að í manninum sjálf-
um eru fólgnar lindir ómælis-
orku. Þannig höfum við líka
eignazt hlutdeild í öld hugsjóna.
Þar höfum við lykil mikilla ger-
sema.
Þegar ég var á gangi í skógum
Freudenstadts 1938, skaut ein-
faldri hugsun upp í huga mér:
Framh. á bls. 12