Morgunblaðið - 13.10.1953, Side 9

Þriðjudagur 13. okt. 1953
MORGVNBLAÐIB
Efling atvinnuveganna og af komuöryggi meg
HÆSTV. fjármálaráðh. hefir svo
ítarlega gert grein fyrir einstök-
Um atriðum í sambandi við fjár-
Jagafrumvarpið og fjárhag ríkis-
ins, að ég mun stikla á stóru
í ræðu minni og reyna að
bregða upp heildarmynd af efna-
hagsástandinu og fjármálaþró-
Uninni síðustu árin.
Blómlegir atvinnuvegir og næg
atvinna handa öllum starfandi
höndum er undirstaða góðrar af-
komu bæði einstaklinganna í
þjóðfélaginu og þjóðarbúsins.
Hins verður svo auðvitað um leið
að gæta, að útgjöldum ríkissjóðs
gé jafnan haldið innan þeirra tak
marka að hvorki þurfi að binda
jþjóðfélagsborgurunum of þunga
bagga í sköttum og öðrum álög-
um né heldur afgreiða fjárlög
ímeð greiðsluhalla.
JAFNVÆGl GJALDA
OG TEKNA
Ýmsir munu ef til viíl segja, að
©þarft sé að benda á svo augljós-
ar staðreyndir, en því miður virð-
ast þær þó harla oft gleymast.
Þeim skoðunum heyrist jafnvel
varpað fram í fullri alvöru, að
ekkert sé athugavert við það, þótt
atvinnuvegirnir séu á ríkisfram-
færi og það ber einnig æði oft á
því, að gerðar séu tillögur um
stórfelld útgjöld úr ríkissjóði án
þess að menn vilji taka á sig það
óvinsæla verk að benda á tekju-
stofna á móti. Ef menn ekki vilja
gera sér ljósa þá staðreynd, að
ríkissjóðurinn er engin gullkista,
sem hægt sé þrotlaust að ausa úr
en þurfi lítið eða ekkert að láta
í staðinn, þá er ekki von að vel
fari.
Árið 1939 urðu rekstrarútgjöld
ríkissjóðs rúmar 19 millj. króna,
en í fjárlögum ársins 1954 eru
rekstrarútgj öldin áætluð um 390
millj. og hafa þau þannig á þessu
tímabili meira en 20 faldast. Or-
sagir þessarar miklu hækkunar
eru tvær: Annars vegar vaxandi
dýrtíð og þar af leiðandi rýrn-
andi verðgildi krónunnar. Hins-
vegar mjög auknar kröfur á hend
ur ríkissjóði og margvísleg lög-
gjöf sem hefur haft í för með sér
mjög aukin útgjöld ríkissjóðs.
En þrátt fyrir hina geysilegu
hækkun útgjalda ríkissjóðs á
þessum síðasta tæpa hálfa öðrum
ára-tug, þá er samt afkoma ríkis-
ins betri nú en hún var þá. Árið
1939 hækkuðu lausar skuldir
ríkissjóðs um rúmar 2,2 millj.
króna en í fjárlagafrumvarpinu
fyrir árið 1954 er gert ráð fyrir
rúmri 1,6 millj. króna greiðsiu-
afgangi.
KÝSKÖPUNIN GRUNDVÖLLUR
FRAMFARANNA !
Ástæðan er vitanlega sú, að
þótt útgjöld ríkisins hafi 20 fald-
ast, þá hafa tekjurnar meira en
20 faldast á þessu tímabilí. Kem-
ur þar einkum þrennt til, dýrtíð-
jn og þar af leiðandi stórauknar
tekjur manna að krónutölu, auk-
jn framleiðsla og þar af leiðandi
.auknar raunverulegar tekjur og
loks auknar álögur á þjóðfélags-
borgarana. Ef gengið er út frá
því, að þjóðfélagsborgararnir
gréiði eðlilegan skerf af tekjum
.•sínum til opinberra þarfa, þá er
•efling atvinnuveganna, aukin
framleiðsla og þar af leiðandi
.auknar raunverulegar þjóðartekj
tir, frumskilyrði þess, að hægt sé
■að leggja auknar kvaðir á ríkis-
æjóð. Á stríðsárunum hafði þjóð-
in meira fé handa á mílli en
nokkru sinni hefur áður þekkst
hér á landi. Þótt mörg krónan
færi forgörðum, þá tókst öllum
almenningi þó að bæta mjög lífs-
afkomu sína og búa í haginn fyr-
ir framtíðina. Á þessum árum
eignaðist þjóðin einnig mjög stóra
gjaldeyrisvarasjóði og fékk þann-
ig aðstöðu til þess að bæta mjög
afkomu þjóðfélagsins í heild og
leggja grundvöll að þeirri eflingu
atvinnuveganna, sem nauðsynleg
væri til þess að þjóðin gæti
áfram búið við góða afkomu og
instefna rákisstjórnarinnar
Athafnafrelsi mesti aflgjafi framfara
ræmi við þá. f stjórnarsamningn-*
um eru þrjú atriði, sem beinlínis
snerta fjárhag ríkissjóðs, í fyrsta
1 lagi, mjög aukin framlög til raf-
: orkumála, í öðru lagi, lækkun
i skatta og í þriðja iagi, aukið at-
hafnafrelsi með afnámi Fjár-
| hagsráðs.
ÚívarpsumræSa Magnúsar Jónssonar
2 þlngm. Eyfirðinga á Afþingi í gær.
andstöðunnar hafa verið mátt- RAFORKUMÁLIN
laust fálm, fyrst og fremst vegna j þag þarf ekki möigum orðum.
þess, að þeir þora ekki að halda ag þvj ag eyða, að raforkumálin
fram sinni eigin stefnu í efna- eru mesta hagsmunamál þess
hagsmálunum af ótta við almenn- fólks, sem ekki nýtur þegar hinna
ingsálitið. Hefur svo ramt að miklu lífsþæginda raforkunnar,
þessu kveðið, að meira að segja en einnig fyrir alla þjóðarheild-
kommúnistarnir hafa í blöðum
sínum helzt gert aðsúg að ríkis-
stjórninni fyrir það, að ganga
ekki nógu langt í því að auka
frjálsræði borgaranna og afnema
ríkisafskiptin.
ÁRANGUR KINNAR NÝJU
STEFNU
En hver hafa þá í megin atrið-
um verið áhrif þessarar stefnu?
í fyrsta lagi heíur verið létt af
ríkissjóði úíflutningsuppbótum á
sjávarafurðir, sem á árinu 1949
urðu um 36 millj. kr. og hefðu nú
í ár áreiðanlega orðið á 300 millj.
kr., ef áfram hefði verið haldið á
sömu braut. Því miður hefir þó
ekki enn tekizt að létta af ríkis-
sjóði greiðslum til lækkunar á
ina skiptir það mjög miklu máli,
að hugsjón Jóns Þorlákssonar
um að leiða raforku inn á hveit
byggt ból á landinu verði sem
fyrst að veruleika. Fátt eða ekk-
ert er hættulegra fyrir jafnvægið
í byggð landsins, en of hægar
framkvæmdir í raforkumálunum.
Sjái fólk ekki í náinni framtíí>
hilla undir það, að það fái notið
þæginda raforkunnar, þá er bein-
linis hætt við því, að það flytji
til þeirra staða, þar sem rafork-
an er þegar fyrir. Hin miklu ork«
ver við Sog og Laxá eru mikiSÍ
átak, en það væri beinlínis hættu
legt, ef slakað yrði á sókninni í
raforkumálunum, þótt þossi
miklu orkuver séu nú fullgerð,
þvi að enn er eftir að leiða ork-
vöruverði, sem eru nokkrum j una út frá þeim og heilir lands-
millj. hærri nú en síðasta árið j hlutar bíða auk þess algjörlega
fyrir gengisbreytinguna. í öðru eftir raforku. Það er því engum
efa bundið, að þjóðin muni al-
j mennt fagna því, að ríkisstjórnin
og stjórnarflokkarnir hafa ákveð
j ið að halda áfram með fulium
hraða að lokamarkinu.
HEILBRIGÐ SKATTA-
LÖGGJÖF
Þær raddir hafa orðið sífellt
fleiri og háværari á seinni árum,
Magnús Jónsson í ræðustól á Alþingi í gær.
(Ljósm. Mbl. Ól. K. M.).
auðið yrði að standa undir ýmis-
konar umbótalöggjöf í félagsmál-
kenna þáverandi fjármálaráð-
lagi hefir hin nýja stefna í efna-
hagsmálunum gert auðið að auka
innflutning stórum, þannig að
tekist hefur að útrýma svarta-
markaði þeim og braski, sem
fylgdi í kjölfar vöruskortsins og
jafnframt hefur hinn stóraukni
innflutningur haft í för með sér
mjög mikla tekjuaukingu fyrir
ríkissjóð. í þriðja lagi hefir vegna
þessa reynzt auðið að framkvæma j að skattaálögur á þjóðina væru
það meginstefnumál ríkisstjórn- orðnar óbærilegar. Meðan á rík-
arinnar, að fjárlög yrðu afgreidd issjóði hvíldu þungar og síhækk-
greiðsluhallalaus og ríkisbúskap-' andi kvaðir vegna dýrtiðar-
urinn í heild rekinn hallalaust og greiðslna og útflutningsuppbóta
varð meira að segja á árinu 1951 j var enginn grundvöllur fyrir
mikill greiðsluafgangur, sem lækkun skatta, enda þótt menn
hægt var að verja til ýmissa mik- ' horfðu mjög uggandi á það, að
i ilvægra framkvæmda til hags- I hinir þungu skattar stóðu bein-
herrum Sjálfstæðisflokksins um 'l k°ta fyrir almenning í landinu. hnis ýmiskonar atvinnurekstri
um og menningarmálum, sem þá þróun, en það er vitanlega hin
þjóðin vildi innleiða. Þetta sjón- mesta fjarstæða. Þeir vöruðu
armið mótaði stefnu ríkisstjórn- hvað eftir annað við hinum alvar-
ar Ólafs Thors árið 1944 og þeirri legu afleiðingum af hallarekstri
stefnu hefir í megin atriðum ver- atvinnuveganna, en Sjálfstæðis-
ið fylgt af öllum síðari ríkis-' fiokkurinn hafði ekki bolmagn
stjórnum. Með nýsköpunarstefn- til þess að marka einn fjármála-
unni var grundvöllur lagður að stefnuna og ekki tókst að ná sam-
þeirri miklu eflingu atvinnuveg- komulagi um viðreisnartillögur
anna, sem hefur gert auðið að við sem að gagn mættu koma. Það
halda sæmilegri afkomu þjóð- var fyrst árið 1949 sem nægileg-,
félagsborgaranna, þrátt fyrir ur skilningur fékkst fyrir því, að j unum beinlínis valdið því, að
ýmis áföll og mundi geta fært nauðsynlegt væri að hverfa inn i tekizt hefur að fá erlend lán til
þjóðinni geysimiklar tekjur þeg- ! á nýjar brautir. Féll það í hlut yúkilvægra framkvæmda í land-
ar vel árar. Á fáum árum hefur minnihlutastjórnar Sjálfstæðis- j mu en mí°g sennilegt er, að þau
þjóðin eflt svo atvinnuvegi sína flokksins, sem við völdum tók að tan hefðu alls ekki fengizt ef
af nýjum framleiðslutækjum og ' afloknum kosningum 1949 að áfram hefði verið haldið á þeirri
Þótt Sjálfstæðisflokkurinn hafi landinu fyrir þrifum. Það var
ekki haft fjármálaráðherra nú von manna, að með gengislögun-
síðustu árin, þá hefur flokkurinn um tækist smám saman að skapa
verið fullkomlega trúr þeirri Það jafnvægi í þjóðfélaginu, að
stefnu sinni, sem hann hefur allt- 1 dýrtíðarskrúfan stöðvaðist og
af haft, að afgreiða fjárlög án bæta mætti kjör almennings með
greiðsluhalla og mun vitanlega lækkuðum álögum. Því miður hef
einnig fylgja þeirri stefnu við af- ur dýrtíð hækkað meir en gert
greiðslu þeirra fjárlaga, sem nú
liggja fyrir. í fjórða lagi hefur
hin breytta stefna í efnahagsmál-
fullkominni tækni, að undravert leggja fram heildartillögur um
má teljast hjá svo fámennri þjóð. | gerbreytta stefnu í efnahagsmál-
Þá alvarlegu erfiðleika hefur hins . um þjóðarinnar. Þá fékkst loks í
braut, sem farin var fyrir 1950.
I fimmta lagi hefur reynzt auð-
ið að mæta þeim erfiðleikum, sem
var ráð fyrir, en engu að síður má
þó, ef skynsamlega er á málum
haldið, framkvæma all verulega
skattalækkun, enda er svo ráð
fyrir gert í stjórnarsamningnum,
að ríkisstjórnin láti nú á þessu
Alþingi afgreiða ný skattalög,
þar sem að því sé stefnt að leið-
rétta það misræmi, sem orðið
hefur á skattgreiðslum vegna
verðlagsbreytinga.
Svo sem háttvirtir þingmenn
og þjóðin öll man, þá var á næst-
vegar verið við að stríða, að aðal- verki viðurkenning á þeim stað- ým*s byggðarlög í landinu hafa j
Útflutningsatvinnuvega þjóðarinn reyndum, sem ég vék að í upp- att við að stríða vegna slæms siðasta Aiþingi samþykkt
ar, sjávarútvegurinn, hefur vegna 1 hafi máls míns, að atvinnuveg- . árferðis. Hefur ríkissjóður varið j tillaga frá tveimur þingmönnum
mikils aflabrests ekki skilað því | irnir yrðu að geta starfað halla- | verulegum fjárhæðum til atvinnu j Sjálfstæðisflokksins, Jóh. Haf-
framleiðsluverðmæti sem vonir j laust eða minnsta kosti án beinna b°ta og atvinnuaukingar á mörg- stein og Jónasi Rafnar, um heild-
stóðu til og hinn mjög mikli út- styrkja úr ríkissjóði, og athafna- um stöðum í landinu. I sjötta lagi j arendurskoðun á skattalögum og
gerðarkostnaður hefur jafnframt
valdið því, að þessi atvinnuvegur
hefur ekki getað þróast á eðli-
legan hátt. Þótt íslenzkir sjómenn
séu afkastameiri en sjómenn ann-
arra þjóða, þá er tilkostnaður út-
gerðarinnar hér þeim mun meiri
en hjá aðal keppinautum vorum,
að samkeppni um markaðina
reynist oss mjög örðug ef gera á
kröfu til þess verðs, sem nauð-
synlegt er fyrir framleiðsluna.
SJÁLFSTÆÐISMENN
MÖRKUÐU STEFNUNA
Þótt á stríðsárunum tækist að
frelsi en ekki síaukin höft væri
leiðin til betri afkomu einstakl-
inganna og þjóðarbússins. Eftir
þessari stefnu starfaði fyrrver-
andi ríkisstjórn og er það megin
f jármálum og ' tekjuskiptingu ríkis og bæjar-
félaga. Því miður hefur sú end-
urskoðun tekið lengri tíma en
vonir stóðu til. Var gert ráð fyr-
ir, að endurskoðuninni væri lok-
ið fyrir síðasta þing, en þegar
er þessi stefna í
efnahagsmálum þjóðarinnar
frumskilyrði þess, að auðið verði
að létta skatta á almenningi og
atvinnurekstri og stuðla þannig
stefna núverandi ríkisstjórnar að beinlínis að bættum kjörum al-
halda áfram á sömu braut. Stjórn 1 mennings og óbeinlínis með því sýnt þótti að ekkert frumvarp
arflokkunum kom auðvitað aldrei að bæta aðstöðu atvinnufyrir- | yrði lagt fyrir það þing, af hálfu
tii hugar, að þessi stefna ein út af tækja til aukinnar starfsemi og. ríkisstjórnarinnar, varð það að
fyrir sig gæti leyst öll vandamál, °S útþenslu. raði í Sjalfstæðisflokknum, að við
þjóðarinnar, því að það er jafn- Ég mun nú víkja að nokkrum báttvirtur fimmti þingmaður
an við ýmsa erfiðleika að etja, * megin atriðum málsins eins og Reykvíkinga, Jóhann Hafstein,
sem ekki er hægt að sjá fyrir- þau horfa við samkvæmt þeim legðum fram sérstakt frumvarp
fram. Þróunin síðustu árin sann- samningi, sem gerður var milli um skattgreiðslu einstaklinga.
ar þó ótvírætt, að rétt var stefnt,1 stjórnarflokkanna, þegar núver- Voru skattalækkanir frumvarps-
enda hefur þjóðin sjálf í frjáls- andi ríkisstjórn var mynduð á ms vtð bað rniðaðar, að hægt
mestu leyti að greiða upp skuldir um kosningum kveðið upp þann þessu sumri. Ber í því sambandi væri að samþykkja það án þesS
ríkissjóðs og fjárhagur ríkisins úrskurð, að hún vilji láta stefna að hafa það í huga, eins og hæst- að tetia í hættu afgreiðslu fjár-
væri mjög góður, þá leiddi hinn
aukni hallarekstur atvinnuveg-
anna í lok stríðsins til þess að
mjög tók að halla undan fæti fyr-
ir ríkissjóði. Sumir hafa reynt að' skipbrot, að allar árásir stjórnar- ekki nema að nokkru leyti í sam-
áfram í sömu átt til aukins frels- | virtur fjármálaráðherra hefur taga. Verkfallið gerði hins vegar
is fyrir þjóðféla|sborgarana, en bent á, að fjárlagafrumvarpið Þessar vonir að engu, því að þær
hin sócialistíska haftastefna hef-
ur hins vegar beðið svo ótvírætt
var að miklu leyti samið áður en fiögur, sem þá voru lagðar á rík-
þeim samningum lauk og er því issjóðinn námu haérri upphæðum
Framh. á bls. 11.