Morgunblaðið - 25.10.1953, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 25. okt. 1953* ]
FRÁ HÁSKÓLAHÁTÍÐIIMIMI í GÆR
Framh. af bls. 1.
«ð láta börn sín ná stúdents-
prófi og hefja síðan háskólanám.
Á síðastliðnu vori luku 211
stúdentsprófi, við menntaskól-
ana í Reykjavík og á Akureyri
<Og við Verzlunarskóla íslands.
Vaknar þá spurningin: hvernig
stunda íslenzkir stúdentar nám,
<er innritast við Háskóla íslands?
Háskólakennarar hafa nú um
xiokkurt skeið fylgzt með tíma-
sókn stúdenta í öllum deildum
og af skýrslum, sem gerðar hafa
verið um þessa tímasókn, kemur
í ljós, að stúdentar sækja illa
tíma fýrstu árin. Eftirfarandi
dæmi eru frá fyrra misseri síð-
*sta árs, og er þá miðað við
stúdenta skrásetta 1950, 51 og
62. í guðfræðideildi er saman-
lögð tala þeirra hjá öllum kenn-
\irum, er sótt hafa % tíma eða
meira 44, þeirra, er sækja %—%
"tíma 37, en þeirra, er sækja Vs
■eða minna 46. í aðalgreinum
læknadeildar til fyrsta hluta hafa
af 67 skrásettum stúdentúm 1950
Og 1951 40 sótt minna en 25%
1 þessum námsgreinum. Þeir
munu margir hafa hætt námi. í
laga- og hagfræðidéild er sam-
■anlögð tala þeirra, er sóttu meira
en % hjá aðalkenr.urum í lög-
fræði 41, þeirra, sem sóttu V3—%’
56, þéirra, er sóttu minna en V3,
65. í hagfræðideild eru samsvar- ^
andi tölur þeirra, er sóttu tíma
hjá aðalkennurunum tveim:
meira en % 62, %—% 73, en
minna en Vs 71. í íslenzkum
fræðum eru samsvarandi tölur
hjá 5 aðalkennurum: meira en
% 39, 1/3—% 36, rrtinna en % 62.
í verkfræðideild eru hinsvegar!
tölurnar miklu hærri: í 10 grein-
um samtals: meira en % 170,1
milli V3 og % 38, minna en % 19.
40 AF HUNDRAÐI LJÚKA
BURTFARARPRÓFI
Um leið héfir verið rannsakað,
hve margir stúdentar af þeim, I
sem innritast, ljúki burtfarar-
prófi. Miðað hefir verið við eitt
ár og kom þá í ljós, að rúmlega [
40% ljúka burtfararprófi, en næst
um 60% ljúka aldrei prófi, og'
hverfa þeir svo að segja allir á'
burt fyrstu 3 árin. Þeir, sem eru
við nám á 4. ári, taka flestir próf,
að örfáum undantekningum. Nú
verður að gæta þess, að allmarg-
ir stúdentar, piltar og stúlkur,
láta innritast til þess að taka heim
spekipróf, nema tungumál í
B.A.-deild eða önnur fræði, án
þess að keppa að því að Ijúka
ernbættisprófi. En enginn vafi
leikur á því, að ýmsir stúdentar
komast aldrei á lagið að stunda
nám sitt af alúð og hætta því
námi eftir 1, 2 eða 3 ár. Háskóla-
ráð æskti því fyrir rúmu ári
heimildar í lögum til að skylda
stúdenta til tímasóknar fyrstu
árin,- en frumvarp þetta mætti
rneghri andstöðu stúdenta og
náði ekki fram að ganga. Hér
var þó um að ræða hagsmuna-
mál stúdenta og foreldra þeitra,
er kosta þá til náms. Margir er-
lendir háskólar, í Bandaríkjun-
um og Bretlandi og vafalaust
víðar, gera mjög harðar kröfur
til stúdenta um timasókn, en
aðrir háskólar halda fornum
venjum og gera aðeins þær kröf-
ur, að stúdentar fullnægi öllum
þekkingarskilyrðum, er þeir
ganga undir próf í voru litla
þjóðfélagi væri eðlilegt, að strang
ar kröfur væru gerðar um tíma-
sókn, einkum þareð kennararn-
ir eru fáir, og virðist engin skyn-
samleg ástæða vera fyrir því, að
ungur og efnilegur stúdent, er
ætlar sér að ljúka embættisprófi,
sæki ekki alla tíma, sem eru á
boðstólum, ef heilsa eða fátækt
hamlar ekki. Síðari hluta síðasta
vetrar hefir stúdentaráð kynnt
Sjálfsogi og hreinieiki hugans
Ávarp Háskóiarektors ti! nýstodenla
KÆRU ungu stúdentar!
Ég býð yður öll hjartanlega
■velkomin til náms.
Með glæstum vonum um gæfu-
TÍka framtíð gangið þér nú til
náms í háskóla vorum. Það er
<eðli æskunnar að bera hugsjónir
1 hjarta, og vér gætum sagt, að
|>ær sé oss í eðli bornar .Það er
hlutverk yðar að vera trú þess-
nm hugsjónum allt til æviloka.
i»að er hugsjón yðar að leita yðar
eigin gæfu í göfgandi námi, verða
ciýtir starfsmenn þjóðfélagsins og
rnænna lífsskeiðið á enda án þess
•að nokkur blettur falli á hreinan
skjöld æskunnar. Excelsior er
takmark yðar, og til þess að því
<yerði náð, eru oss öllum lagðar
.allskonar skyldur á herðar. Há-
skólanám er aðeins undirbúning-
ur undir sjálft lífið, og á miklu
-veltur, hversu þér verjið þessum
beztu árum ævinnar, er þér
<iveljist við nám. Sæll er sá, sem
varðveitir til æviloka eld hug-
sjónanna í hjara sínu á hverju
®em gengur í lífinu. Vegurinn
íramundan virðist greiðfær, en
<ótal torfærur munu verða á leið
yðar eins og annarra, og er því
Aallt undir því komið að þér haf-
ið þrek og djörfung til þess að
sigrast á þeim. Til þess er sjálfs-
iögi og hreinleiki hugans framar
jöIIu nauðsynlegt. Ég veit eigi,
live margir yðar hyggjast ljúka1
liáskólanámi og taka embættis- J
próf. Þér hafið heyrt af skýrslu
ininni, að ekki helmingur þeírra,
■er á hverjum tíma innritast í há-
•ekólann, hverfa þaðan að loknu
aiámi með embættispróf. En þeim
einkum, er stefna að því marki
■að ná embættisprófi, vil ég segja:
Hefjið strax nám yðar af fullri
«tlúð, sækjið alla tíma hjá kenn-
urum yðar og haldið því áfram
«vo lengi sem þér teljið þess þörf
*að njóta handleiðslu þeirra. Ef
|>ér fylgið þessari reglu og hvorki
veikindi né aðrir erfiðleikar tefja
«ám yðar, getið þér verið full-
viss þess, að þér náið markinu og
lífshamingjan mun brosa við
yður. En það er erfitt að ganga
hina beinu braut, og margskonar
■íreistingar munu verða á vegi j
yðar. Gefið yður ætíð tíma til
xólegrar yfirvegunar, þegar eitt-
hvað óvænt ber að höndum. Lát-
íð skynsemina ráða og gætið þess,
að of mikil tilfinningasemi og i
-allskonar hvatir kollvarpi ekki!
þeim grundvallarskoðunum, er
þér hafið aðhyllzt og yður eru'
í blóð bornar. Forðist árekstra j
skynsemi og tilfinninga og látið
skynsemina ætíð ráða. Það er ]
karlmannskuhugsjón vor.
Þótt þér stundið nám fræði-’
greinar yðar af kappi, er yður1
nauðsynlegt að kynnast lífinu í
margbreyttum myndum þess.1
Það er ekki nóg, að aðeins nokk-
ur hluti meðfæddra hæfileika
yðar þroskist. Ef ekki er aðgætt, I
verða allir aðrir hæfileikar yðar'
eins og kræklótt kjarr, sem visn-.
ar að lokum og deyr. Alhliða
þróun og sérhæfing um leið verð-
ur að vera markmið yðar. Lífs-.
reynsla mín segir mér, að það sé!
mikil gæfa að vera borinn Islend-.
ingur. ísland er meðal fegurstu
landa jarðárinnar og óvíða orkar
stórfengleiki náttúrunnar, víð-,
sýni og víðfeðmi, jafn máttugt á
hug uppvaxandi æsku og á voru
laridi.
Er nokkur æðri aðall hér á jörð
en eiga sjón út yfir hringinn
þröngva?
Þeir, sem farið hafa víða um
lönd og kynnzt lífi milljónaborga,
skynja, að fámenni íslenzku þjóð-
arinnar er lán vort og gæfa. I
stórborgum getum vér vart þver-
fótað fyrir þúsupdum manna, er
skunda sinn veg, einsog hjarðir,
er renna í stórhópum, en á voru
landi blasir hvarvetna við feg-
urð fjalla og dýrð náttúrunnar.
Hér þroskast einstaklingseðlið
betur en víða annarsstaðar, ekki
sízt í sveitum landsins, og hér
bíða ótal verkefni yðar að námi
loknu.
fsleridingar éru nú frjáls þjóð,
og þótt mörgu sé erin ábótavánt
í þjóðlífi voru og sUmt öðruvísi
en vér hefðum óskað á þessum
hættutímum, er vér lifum, hefir
aldrei verið sótt fram af meiri
dug, fórnfýsi og trú á framtíð
þjóðarinnar en á síðusut árum.
Vér vonum, að svo verði enn
haldið fram og það verður gæfa
yðar, þegar þar að kemur, að
gerast brautryðjendur framtíðar-
innar og vinna að gæfu íslands á
öllum sviðurrt. Dóttir frelsisins
er listin, og ekkert göfgar eins
hugann og skilningur og
nautn lista. Hún kennir manni
hófsemi, réttlæti og góða siði,
taumhald á ástríðum og hugar-
rósemi, því að listin er bundin
eilífum lögmálum, sem eigi má
rjúfa. Kynnizt því list, einsog
hún birtist í orðsnilld hugnæmra
Ijóða og ritaðs máls, í tónverk-
um og línum og litum fagurra
málverka og mynda. Fagrar list-
ir göfga manninn og vísa honum
veg til fullkomnara mannlífs.
Hvíld andans í fögrum listum er
einsog að klífa fjallstind og njóta
geisla morgunsólarinnar, meðan
þoka hvílir enn í dölum niðri og
fáir hafa lýst þessu betur en
skáldið Einar Benediktsson, er
hann kemst svo að orði:
Hjá þér sig sjálfan finnur fallinn
andi;
í fordyrum síns eigin helgidóms;
þar hjartað verður hreint og skil-
ur fyrst,
að heimþrá vor til guðs er lífsins
kjarni.
Því glampar eilífð yfir hárri list
sem engils svipur ljómi yfir
barni.
Ég sagði áðan, að til þess að
sigrast á erfiðleikum lífsins, er
bíða yðar eins og annarra, væri
sjálfsagi og hreinleiki hugans
framar öllu nauðsynlegt. Þegar
sumri lífsins hallar og vér get-
um litið yfir farinn veg, munum
vér flest vera þakklát foreldrum
vorum fyrir guðs orð og góða
siðu, er þau kenndu oss í æsku
og óska þess eins, að vér hefðum
aldrei hvarflað af réttri braut.
Fagrir siðir prýða hvern mann og
er meira virði en margur hyggur.
Illt umtal, illt orðbrað, öfund og
illgirni eru afkvæmi eigingirn-
innar og sjálfsþóttans, og ekki
aðeins kristin trú, heldur mörg
önnur trúarbrögð kenna, að oss
beri að útrýma öllum þessum
löstum til þess að geta orðið sið-
ferðilega þroskaðir menn og kon-
ur. Samúð og ást til alls, er lífs-
anda dregur, hvort sem eru menn
eða málleysingjar éða lífsvérur
á lægsta stigi, er grundvallarskil-
yrði gæfuríks lífs, einsog ýmsir
trúarbraðahöfundar hafa boðað.
Reynsla kynslóðanna staðfestir
þessi boðorð.
Látið því, ungu stúdentar, hug-
sjónir æskunnar vera 4eiðarljós
yðar á ókomnum árum, og yður
mun vel farnast.
Ég tek af yður þau loforð, að
þér virðið lög 'og reglur háskól-
ans. Borgarabréf yðar munu
verða yður afhent, að lokinni þess
ari athöfn, í kennslustofum deild-
anna.
sér þessi mál nánar, og hafa
komið tillögur fram í öllum
deildum frú stúdentum að breyta
um fyrirkomulag prófa og ef til
1 vill koma á smáprófum í öllum
deildum á hverju vori. Má því
ætla, að á næstu árum verði
gerð bót á þessum málum, er ég
hefi nú rætt, annaðhvort með
timasóknarskyldu eða árlegum
prófum eða hvorttveggja. Hins-
vegar er það alkunna, að of marg
ir stúdentar stunda nú nám í ýms-
um deildum án þess að fyrir-
sjáanlegt sé, að þeir geti fengið
embætti við sitt hæfi að námi
lbknu. Ég tel, að engar hömlur
beri að setja við. að allir, sem
þess óska og hafá hséfileika til,
geti náð stúdentsprófi, en að
marigir þeirra eigi þá að leita
til framleiðslustarfa þjóðarinnar
í stað þéss að byrja á háskóla-
! námi, sem mjög tvísýnt er um,
; að verði þeim til þeirrar gæfu,
er til er ætlazt.
, Enginn skyldi þó ætla, að
meiri hluti þeirra stúdenta, er
■ hefja nám við erlenda háskóla,
ljúki háskólaprófi. 1 skýrslu, er
nýlega hefir verið birt um ame-
, ríska háskóla, segir, að ekki
helmingur þeirra, er rétt hafi
til að sækja college, fari þangað
til náms, og af þeim, er þá skóla
sækja, ljúki 45% aldrei námi,
þrátt fyrir strangt eftirlit.
Ég hefi að þessu sinni rætt um
fjármál háskólans og um nám
stúdenta. Innan margra ára mun
stúdentaíjöldinn nálgast 1000, og
af þeim munu aðeins rúml. 400
ljúka háskólaprófi, að óbreyttum
aðstæðum og miðað við núver-
andi ástand. Hinn hópurinn, sem
lýkur ekki prófi, verður að leita
annarra starfa, og má segja, að
þjóðfélaginu sé hagnaður að því
að fá svo marga akademiska
borgara með góða menntun til
ýmiskonar starfa, og ættu þeir
engu síður að geta unnið þjóð-
inni rnörg hagnýt störf en hinir,
þótt þeir gerist ekki embættis-
menn.
\
STYRKJA VERÐUR OG
EFLA HÁSKÓLANN
Háskólann sjálfan verður a?!
efla og styrkja á ókomnum ár-<
um. Hann verður að gegna sínu
mikilvæga starfi að ala upp og
mennta embættismenn þjóðarinrí
ar Og forystumenn hennar, og
hann á að vera vörður íslenzkg
þjóðernis og íslenzkrar menning-
ar svo lengi sem íslenzk tunga
rir töluð og þjóðin ræður sínuni
rrtalnm s.jálf. Landið er að mestu
óunnið enn, og ótal verkefni blasa
við og bíða úrlausnar. Það er
gæfa uppvaxandi kynslóðar a?S
eiga þéSs kost að getá starfað að
framtíðarmálum íslands. Þesa
væri óskandi, að háskóli vor gæti
frekar en orðið er unnið að vís-
indálegum rannsóknum á sem
flestum sviðum. Það er Og skylda
hvers háskólakennara að sinna
fræðilegum störfum, og hafa
margir háskólakennarar vorir
unnið merkileg fræðileg störf.
En margskönar þarfir knýja k,
aukinn bókakostur, allskonar
tæki til rannsókná Og fé til um-
ráða. Einkum er þó mikilsvert,
að þeir fáu afburðamenn, sern
með háskólanámi sínu hafa skar-
að fram úr og hafa huga á þvl
einu að fást ævilangt við vísinda
legar rannsóknir, fái skilyrði til
starfa.
Aukin þelcking er dýrmætasti
fjársjóður hvers manns. Menn
eiga ekki að afla hennar til þess
að ná völdum og metorðum eða
til þess að auka tekjur sínar, held
ur til þess að skapa betri lífs-
skilyrði fyrir alda og óborna og
stuðla að því, að menning ög
farsæld megi ríkja í landi vorú.
Látum oss vona, að háskóli ís-
lands starfi í þeim anda á ó-
komnum árum.
Bókaúfgáfa Isafoldarprenf-
smiðju fjölbreyff sem fyrr
BÓKAÚTGÁFA er að færast
í sama horf og var fyrir stríð.
Það er að segja hún er aftur
orðin áhættusöm og lítið arð-
vænleg. Þannig komst Gunn-
ar Einarsson forstjóri ísafold-
arprentsmiðju að orði er
fréttamaður Mbl. átti tal við
hann.
Undanfarin ár hafa verið ó-
venjulegir tímar. Fólk hafði þá
mikil auraráð,. en aðflutningur
til landsins var lítill af ýmsum
varningi, sem helzt var notaður
til gjafa. Þessvegna varð bókin
I hentugasta jóla- og afmælisgjöfin
í sumum tilfellum var ekki ann-
arra kosta völ.
VANDAÐ TIL ÚTGÁFU
Nú eru tímarnir breyttir, ekki
eins mikið peningamagn og svo
I nóg af hverskonar varningi til
tækifærisgjafa. Þá er óhindraður
innflutningur erlendra blaða og
bóka. Er minnkuð bókaútgáfa
innanlands því eðlileg þróun.
Því hlýtur um leið að fylgja að
útgáfufyrirtækin vanda betur
eri nokkru sinni áður til bóka-
útgáfu sinnar.
BÆÐI SKÁLDSÖGUR
OG FRÆÐIRIT
í haust gefur ísafoldarprent-
smiðja að vanda út ýmis rit, bæði
skáldsögur og fræðirit. Skýrði
Gunnar Einarsson Mbl. í stuttu
máli frá helztu bókunum.
Út kemur IV. bindi ritsafns
Benedikts Gröndals. í því er
m. a. sjálfsævisaga hans, Dægra-
dvöl, sem er ein þeirra bóka,
sem landsmenn teiguðu í sig, er
hún kom út. Tilætlunin var að
bindin í safni þessu yrðu fjög-
ur ,en þegar til kom varð efni?8
meira og er ætlunin að 5. bindi
komi út á næsta ári með bréfum,
sýnishornum af teikningum og
skrautritun skáldsins o. fl.
BÓK FRÁ GUÐRÚNU
í LUNDI
Ný bók er væntanleg eftlt
GuSrúnu frá Lundi. Þetta ee
annað hefti af Tengdadóttur-
Eftir Guðrúnu frá Lundi kemu*!
í haust út 2. bindi af Tengdadótt-
urinnf.
inni. Fyrsta bindið, sem ú|
kom í fyrra varð metsölubók
ársins. Gunnar vill ekkerl
segja um atburðarásina I
þessu nýja bindi. En fólk unn
allt land bíður þessa bindið
með óþreyju.
Skáldsaga eftir Guðmund
Framh. á bls. 12.