Morgunblaðið - 24.12.1953, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 24. des. 1953
.uisMðMfe
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavfk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgöarm.)
Stiórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3043
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og aígreiðsia:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 & mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
^ UR DAGLEGA LIFINU ]
JÓLIN 1953
^ UNG og frískleg kona stóð
í anddyri fangasjúkrahúss-
ins í Sing Sing fangabúðunum
í Bandaríkjunum. Hún og maður
hennar höfðu verið að litast um
í fangelsinu í fylgd með fanga-
i verði, en þegar að sjúkrahúsdyr-
unum, kom sagði vörðurinn:
„Hingað inn mega konur ekki
fara“.
ENN einu sinni heldur hinn
kristni heimur helga jólahátíð,
hátíð friðar og mannkærleika.
Þegar litazt er um í heiminum
í dag, fer því víðsfjarri, að boð
skapur frelsarans, sem „var í jötu
lagður lágt“, hafi náð að skapa
þann frið meðal mannanna, sem
var tilgangur hans. Ennþá rikir
uggur og ótti meðal þjóðanna.
Ennþá setur grimmd og miskunn-
arleysi svip sinn á líf milljóna ein-
staklinga. Ennþá sitja örbirgð
og auður hlið við hlið.
Þrátt fyrir þessar dapurlegu
staðreyndir, heldur mannlcynið á-
fram að klífa brattann til aukins
þroska. Það er sífellt að gera jörð-
ina sér undirgefnari. Vald manns-
ins yfir efninu verður stöðugt
meira. Fleiri og fleiri leyndardóm-
ar og huliðsheimar Ijúkast upp.
En engu að síður hlýtur sú
spuming að vakna, hvort andlegur
þroski mannsins hafi vaxið metf
sigrum hans á sviði vísindalegrar
tækni og uppgötvana á sviði efnis-
ins.
Þessi spurning vaknar vegna
þess, að með ýmsum snilldarleg-
ustu uppgötvunum sínum hefur
mannkynið leitt yfir sig nýjar og
xgilegar hættur.
Engum getur t. d. dulizt, að
beizlun kjarnorkunnar, sem gæti
haft í för með sér nýtt og betra
líf fyrir alla menn, hefur jafn-
framt skapað möguleika á algerri
tortímingu mannkynsins og allrar
siðmenningar.
1 dag er það örlagaríkasta og
víðtækasta verkefni þeirra, sem
mestu ráða um rás heimsstjórn-
málanna, að bægja þessari hættu
úr vegi.
Sem betur fer, er mörgum mönn-
um meðal allra þjóða þetta Ijóst.
En tortryggni og miskilningur
hafa til þesa hindrað alþjóðlegt
samkomulag og samvinnu um hag-
nýtingu kjamorkunnar í þágu
friðsamlegs uppbyggingarstarfs.
Þess vegna hafa stórveldin fyrst
og fremst unnið að framleiðslu
gereyðingarvopna. 1
Framtið ■ siðmenningarinnar ^
veltur á því, að nýjar leiðir finn-
ist til víðtækrar samvinnu um,
þessi mál.Notkunkjarnorkuvopna
í ófriði þýðir hrun og niðurlæg-
ingu, hyldjúpá óhamingju yfir
mannkynið. Vonir þjóðanna um að
henni verði bægt frá dyrum þeirra
byggist ekki sízt á samtökum
hinna Sameinuðu þjóða. Innan vé-
banda þeirra mætast fulltrúar
mikils hluta mannkynsins. Hlut-
verk þeirra er að leggja traustan
og varanlegan grundvöll að þvi,
að deilumál þjóða í milli verði út-
kljáð við samningaborðið, en ekki
á blóðugum vigvöllum.
Hver sá, sem heimsótt hefur hin
fögru salarkynni Sameinuðu j
þjóðanna og kynnzt þvi andrúms-}
lofti, sem þar ríkir, hlýtur að
setja mikið traust á þessi samtök. '
Enda þótt þar standi oft harðar j
deilur, verður sú staðreynd ekki
sniðgengin, að grundvöllur þeirra
eru göfgugar og háleitar hugsjón- i
ir. f sölum þeirra sitja fulltrúar i
stórvelda og smáþjóða með jafnan
atkvæðisrétt. Þar situr fólk af öll-,
um hörundslitum hlið við hlið. Þar
hljóma fjarskyldustu tungur og i
þar vinna þúsundir manna af'
fjölda þjóðema saman í friði og
vináttu.
Þessi gagnkvæmu kynni fulltrúa
þjóðanna skapa skilning og samúð
milli þeirra.
Fyrir minnstu sjálfstæðu þjóð
heimsins, okkur fslendinga, hefur
það geysilega þýðingu, að vera
þátttakandi í þessum víðtæku al-
þjóðo.samtökum. Þar hljómar rödd
okkar litla lands og hinnar frið-
sömu þjóðar, sem byggir það. Þar
getum við eins og aðrir borið upp
mál okkar og skýrt málstað okkar,
skapað okkur samúð og skilning
hinnar stóru veraldar á starfi okk
ar og baráttu fyrir því að geta
lifað sjálfstæðu menningarlífi í
landi okkar.
Um það vita fáir, að í húsa-
kynnum Sameinuðu þjóðanna er
eitt herbergi, sem ætlað er að
gegna séérstöku hlutverki. Þetta
herbergi er kallað „yfirvegunar-
herbergið“. Þar er mönnum gefið
tækifæri til þess að dveljast í full-
kominni kyrrð og ró, þegar þeir
þarfnast griðastaðar til þess að
hugsa og yfirvega þau vandamál,
sem við er að etja.
í raun og veru þarfnast heim-
urinn einskis frekar í dag en
kyrrðar og næðis til rólegrar yfir-
vegunar og hugsunar. Hraðinn i
mannlífinu og eirðarleysi véla-
menningarinnar hefur rænt millj-
ónir manna sálarró sinni og and-
legu jafnvægi. Þetta fólk hefur
naumast tóm til þess að hugsa
nokkra hugsun til enda. Það flýtur
áfram með flaumnum án þess að
gefa sér tóm til þess að staldra
til þess að skilja rás viðburðanna
nokkurn tíma við eða litast um
og tilganginn með þeirra eigin
starfi og tilverú.
Þessi andlega galeiðuþrælkun
ógnar í dag menningu margra
þjóða, stórra og sméirra.
Hið hljóða og einangraða her-
bergi í húsakynnum Sameinuðu
þjóðanna bendir þess vegna langt
áleiðis um þörf mannkynsins fyrir
meiri hugsun og yfirvegun í líf
þess og starf. Það vekur athygli á
þörf einstaklinganna fyrir andlegt
jafnvægi og rósemi hugans.
Á helgum jólum, hátíð hins ei-
lífa friðarboðskapar, fer vel á því,
að mennirnir geri sér þessa þörf
Ijósa, hugleiði 'nauðsyn þess, að
andlegur þroski haldist í hendur
við tæknilegar framfarir.
Kjarni málsins er sá, að köld
efnishyggja og oftrú á efnisleg
verðmæti má aldrei sigra manns-
andann. Sá ósigur hlyti að leiða
til hrörnunar og niðurdreps.
Við íslendingar erum í dag
sjálfstæð þjóð vegna þess, að við
misstum aldrei sjónar á hinum
andlegu verðmætum, sem forfeður
okkar sköpuðu fyrir mörgum öld-
um. Við vorum fátækir og kúgaðir.
En við hugsuðum og skrifuðum
bækur, sem blésu okkur í brjóst
trú á framtíðina og möguleika
okkar til þess að bæta og fcgra líf
okkar. Við skulu.m halda áfra.m
að glæða þessa trú á grundvelli
kristinna siðg æðishugmynda, á,
grundvelli hins eilífa friðarboð-
skapar, sem í dag hljómar frá
ölturum íslenzkrar kirkju og á
íslenzkum heimilum. Við skulum
ekki láta frjálsa hugun glatast í
yfirborðslegri tæknidýrkun. Því
aðeins getur mannkynið sótt far-
sæld og hamingju í tæknilegar
uppgötvanir sinar, að einstakling-
ar þess njóti andlegs jafnvægis og
sæki lifandi þrótt í fagnaðarerindl
ið um frið á jörðu.
Að svo mæltu óskar Morgun-
blaðið lesendum' sínum og allri
hinni íslenzku þjóð
Í-Fp EINAR dyr fram í anddyrið
stóðu hálfopnar — dyr inn í
litla sjúkrastofu, þar sem gamall
maður lá. Katrín Lawes, en svo
hét konan, gekk inn í stofuna og
spurði gamla manninn, hvernig
líðan hans væri. Hann muldraði
eitthvað um að hún væri slæm.
Wand œr leih ur
Þá tók hún hönd hans, beygði
sig niður yfir rúmið og hvíslaði
í eyra gamla mannsins: „Þér eig-
ið ekki heima hér. Andlitssvipur
yðar er of góðlegur til þess.“
Gamli maðurinn sneri sér til
veggjar og brast í grát. Þegar
hún var farinn, spurði hann
! gangastúlkuna hver þessi kona
hefði verið og fékk þær upp-
lýsingar, að það væri kona
Lewis Lawes en til stæði að hann
tæki að sér yfirumsjón með fang-
elsinu.
Gamli maðurinn var fyrsti
fanginn í Sing Sing, sem Katrín
Lawes talaði við. En skömmu
síðar varð hún húsfreyja í fang-
elsisstjórahúsinu, sem þá var inn-
an við fangamúrana. Frá þeim
degi varð hún vinur fanganna.
Hún gekk á meðal fanganna án
verndar og brátt varð hún jafn
tíður gestur í fangaklefunum og
í stofum sinnar eigin íbúðar.
VeU anch áiri^ar:
Kyrrlátir dagar
UNDIRBÚNINGI jólanna er nú
senn lokið. Ys og þys við-
skiptalífsins hljóðnar. Fyrir þessi
jól hefur óvenjulega mikið verið
verzlað hér í Reykjavík. Afkoma
almennings er í betra lagi. Þess
vegna geta mörg heimili veitt
sér meiri tilbreytingu en stund-
um áður.
Innan nokkurra klukkustunda
verður Austurstræti, sem undan-
farna daga hefur verið krökt af
fólki, autt og tómt. Jólaskrautið
glitrar og setur hátíðasvip á um-
hverfið. Einmana lögregluþjónn
sést e. t. v. á vakki á götuhorni.
Framundan eru kyrrlátir dagar
á heimilum fólksins, sem margt
er þreytt af önn hins daglega lífs
og fyrirferðarmiklum hátíða-
undirbúningi.
'*JjT
' 4V
Nt.
cjiehlecjra jóta
Sagan endurtekur sig.
ÞANNIG endurtekur hin alda-
gamla saga sig í hinum kristna
heimi. -r- Gæti ekki þessi hátíð
heimilanna vakið nútímafólk til
umhugsunar um það, hvort það
sæki í raun og veru eins mikið
út fyrir vébönd heimila sinna og
það virðist oft hyggja. — Hvað
hyggur þú, lesandi góður? Finnst
þér þú ekki stundum sækja lítið
gagn eða gleði í ferðir þínar út
af heimili þínu? — Jú, þessu er
vissulega þannig varið. Það er
alltof margt ungt fólk, sem ven-
ur sig á það, að loða helzt aldrei
heima hjá sér, vera á stöðugum
„rúnti“ um stræti og torg, knæp-
ur og samkomustaði. í raun og
veru sækir enginn maður, ungur
eða gamall neitt, sem gefur lífinu
* gildi í slíkar lífsvenjur.
Hvít jól eða rauð?
EG HITTI lítinn strák, kunn-
ingja minn, fyrir nokkrum
dögum. Hann sneri sér að mér og
varpaði fram þessari spurningu:
— Verða jólin hvít eða svört?
— Þú átt við, hijort þau verði
hvít eða rauð, eins og það er
kallað?
— Ég á bara við, hvort það
verði snjór eða ekki.
— Og hvort vilt þú heldur?
— Ég vil að það verði hvítt.
— Hvers vegna það?
— Það er miklu „klárara“.
— Jaeja, vinur, finnst þér það.
— Já, af því að það er vetur,
þá vil ég hafa allt hvítt.
— En hvernig heldur þú að sé
að eiga heima í löndum, þar sem
aldrei er hvítt?
— Það hlýtur að vera leiðin-
legt. — Ég vildi ekki eiga þar
heima.
Heitasta land á jörðinni.
AÉg AÐ segja þér nokkuð?
Einu sinni var ég spurður að
því út í löndum, hvort ísland
væri ekki kaldasta land í heimi.
Hverju heldurðu að ég hafi
svarað?
— Þú hefur líklega sagt að það
væri nokkuð kalt hérna.
— Nei þarna skjátlast þér. Ég
sagði að landið okkar væri heit-
asta land á jörðinni.
— Þá hefurðu skrökvað að
manninum.
— Nei, ég held nú ekki.
Ég sagði honum frá öllum
heitu hverunum og laugunum,
sem eru um allt ísland og sem
Reykjavík, bærinn okkar, er hit-
aður upp með. Og maðurinn varð
alveg steinhissa. Hann bjó í landi,
sem sólin skín alltaf á og hitar
alla daga ársins. En þar er eng-
inn hiti niðri í jörðinni, eins og
hérna hjá okkur.
— Þetta vaf nokkuð sniðugt
hjá þér. En heldurðu að það verði
hvít jól eða rauð?
— Ég er enginn spámaður. En
ég er að hugsa um að svara þér
eins og véfréttin í Delfí mundi
hafa gert: Jólin verða líklega
bæði hvít, og rauð. Þau verða
e. t. v. rauð í dag og hvít á morg-
un, eða öfugt. Það hafa verið
hálfgerðir umhleypingar undan-
farið. Ætli þeir haldi ekki áfram.
— Þú ert nú meiri kallinn, sagði
þessi 6 ára gamli vinur minn um
leið og við skildum. En hann
ítrekaði að hann vildi hafa jólin
hvít.
Velvakandi hefur að jafnaði
nokkuð ákveðnar skoðanir á
hlutunum. En í þessu máli, hvít
eða rauð jól, er hann nokkurn
veginn hiutlaus. Hann óskar ykk-
ur öllum GLEÐILEGRA JÓLA
BORN hennar ólust upp í
íangagarðinum. Fangarnir
léku við þau eins og þau væru
þeirra börn. Andrúmsloftið hafði
breytzt í fangabúðunum. Dag
og nótt var Katrín boðin og
búin til þess að gera eitthvað
fyrir fangana og gleðja þá á
, einhvern hátt. Blindur fangi,
mjög niðurbrotinn sálaríega og
að því kominn að missa alla trú
á lífið, varð henni mjög kær.
Hún hljápaði honum til þess að
læra blindraletur. Og þegar hún
fékk heyrnarlausan fanga í
fangelsið lærði hún sjálf fingra-
mál til þess að geta rætt við
hann eins og hina fangana.
Katrín var hamingjusöm, þeg-
ar hún gat gert eitthvað fyrir
aðra. Hún hugsaði aldrei um,
fyrir hvaða afbrot fangarnir voru
í fangelsinu og helzt vildi hún að
gcðverk hennar væru ekki í há-
vegum höfð. Oft kom það fyrir
að fjölskylda hennar hafði ekki
hugmynd um hvað hún hafðist
að. Drengur nokkur frá næsta
þorpi kom dag hvern á reiðhjóli
sinu og færði henni blaðaböggul.
Löngu síðar kom í ljós að Katrín
hafði gefið honum hjólið gegn
því að hann kæmi með blöðin,
svo að hún gæti lánað föngunum
eitthvað að lesa.
Þjónustufólk Katrínar var allt
úr hópi fanganna og meðal þess
voru bæði ræningjar og morð-
ingjar. Þeir unnu undir hennar
stjórn á daginn, en sváfu í fanga-
klefum eins og aðrir fangar.
ENGINN dagur leið án þess
að Katrín kæmi á meðal
fanganna. Hún reyndi að koma
til hjálpar þegar í kekki kastað-
ist miili þeirra og fangavarð-
anna. Og hún var á meðal þeirra,
þegar þeir stofnuðu hljómsveit
og um eitt skeið lék hún á eitt
hijóðfæri í hljómsveitinni.
í mörgum klefanna hékk mynd
af Katrínu. Flestar myndanna
höfðu verið teknar og unnar af
föngunum sjálfum.
Vegna starfs Katrínar breytt-
ist andrúmsloftið í Sing Sing
og á meðan maður hennar var
fangelsisstjóri urðu miklar um-
bætur á aðbúnaði fanganna, m.
a. var byggt nýtt fangahús. All-
ir vissu að oft var það Katrín,
sem átti hugmyndina að þeim
endurbótum, sem maður hennar
lét framkvæma.
UM ÁRABIL bjó hún í
fangelsisgarðinum, en síðar
var fangelsisstjóragarðurinn
fluttur til næsta þorps. Skömmu
síðar andaðist Katrín. Daginn,
sem hún var kistulögð, stóðu
hundruð þögulla fanga við hlið
fangelsisgarðsins. Þegar yfirvarð
maðurinn kom til vinnu sinnar,
leit hann yfir hópinn og sagði:
„Ég veit vel af hverju þið standið
hérna. Bíðið á meðan ég tala við
umsjónarmanninn“.
Við spurningu varðmannsins
sagði umsjónarmaðurinn: „Þú
berð ábyrgð á vörzlu fanganna
næstu þrjá daga. Gerðu það, sem
þér sýnist".
„Þá opna ég hliðið“.
Þegar hann kom aftur að fanga
garðshliðinu, hafði hópur fang-
anna stækkað“. Ég veit, að ég má
treysta ykkur“, sagði hann. „Þið
megið fara til þorpsins.
Frh. á bls. 11.