Morgunblaðið - 24.12.1953, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 24. des. 1953
MORGUNBLAfílÐ
9
í NÓVEMBEKMÁNUÐI s. 1. vor-
um við, 15 blaðamenn frá þátt-
tökuríkjum Atlantshafsbandalags
ins í Evrópu, á ferðalagi um
Bandaríkin í boði Bandaríkja-
stjórnar. Tilgangur slíkra heim-
boða er fyrst og fremst sá, að
stuðla að gagnkvæmum kynn-
um hinna vestrænu lýðræðis-
þjóða í samræmi við ákvæði þess
sáttmála, sem varnarbandalag
þeirra byggist á.
Á þessu ferðalagi okkar um
Bandaríkin höfðum við einka-
flugvél til afnota. f henni flug-
um við töluvert á 8. þúsund
kílómetra milli einstakra borga
og staða þessa viðáttumikla
meginlands. Við heimsóttum stór-
borgir, verksmiðjur, listasöfn,
skóla, bændabýli, hernaðarmann-
virki og fjölmörg önnur mann-
virki og stofnanir. Jafnhliða átt-
um við þess kost að koma á mörg
bandarísk heimili og ræða við
fjölda fólks úr öllum stéttum,
stjórnmálaleiðtoga eins og Harry
Truman fyrrverandi forseta og
John Foster Dulles utanríkisráð-
herra, verkamenn, iðnaðarmenn,
menntamenn, stóriðjuhölda,
verkalýðsleiðtoga, herforingja,
borgarstjóra og blaðamenn. Við
sátum á fundum með leiðtogum
svertingja í New Orleans, heim-
sóttum Indíána í Oklohoma, flug-
um í þyrilvængjum í Fort Sill
og sigldum í suðrænum sólarhita
um ósa Mississippi. Leið okkar
lá frá New York norður til landa-
mæra Kanada, um hin miklu
landbúnaðarhéruð Miðríkjanna,
suður að Mexikóflóa, um Suður-
ríkin og aftur austur til Washing-
ton og New York.
Því fer aðuvitað víðs fjarri að
slíkt ferðalag á nokkrum vikum
geti skapað víðtæka þekkingu á
því, sem fyrir augu og eyru ber.
En það veitir þó nokkurt tæki-
færi til þess að fræðast um lifn-
aðarháttu, menningu og viðhorf
þeirrar þróttmiklu þjóðar, sem
byggir þetta auðugasta land ver-
aldarinnar, þar sem fullkomið
frelsi ríkir til þess að tala við
hvern sem er, leita hverskonar
upplýsinga, skoða allt og horfa
gagnrýnandi augum á það, sem
miður fer. Án slíks frelsis væru
heimsóknir eins og þær, sem hér
um ræðir lítils eða einskis virði,
aðeins yfirborðsleg leiksýning,
sem enga fræðslu eða þekkingu
gæti veitt.
TÆKNIN OG LÍFSKJÖRIN
Það, sem mér, eins og mörgum
Evrópumönnum, sem heimsótt
hafa Bandaríkin, hefur fundist
athyglisverðast að sjá með eigin
augum er hinn tröllaukni iðnað-
ur og hin gífurlegu framleiðslu-
afköst hans.
Það er í skjóli þessarar tækni-
þróunar, sem Bandaríkjamenn
hafa á fáum áratugum bætt lífs-
kjör sín að miklum mun og stefna
nú hraðbyri að enn aukinni fram
leiðslu og vaxandi lífsþægindum
almennings.
Stuttorð lýsing á heimsókn í
eitt stærsta iðjuver Bandaríkj-
anna, Ford verksmiðjurnar í ná-
grenni stórborgarínnar Detroit í
Michigan, getur e. t. v. gefið
nokkra hugmynd um hrikaleik
framleiðsluafkastanna. En þessi
bifreiðaverksmiðja mun nú talin
meðal stærstu iðjuvera heimsins.
Við erum stödd í verksmiðju, sem
nær yfir 1200 ekrur lands. Þar
vinna 70 þús. manns, karlar og
konur, að framleiðslu bifreiða.
Leið okkar liggur um aðalverk-
smiðjubygginguna, þar sem aðal
„framleiðsluæðin" Iiggur eftir
endilöngum sal, sem er mörg
hundruð metrar á lengd. Bif-
reiðahlutirnir koma frá hliðar-
greinum aðalæðarinnar, fyrst
grind bifreiðarinnar, síðan vélin
og ótal smáhlutir og loks yfir-
bygging vagnsins í tvennu lagi.
greiða götu okkar til þess. í því
skyni heimsóttum við Indíána í-
Oklohoma og skoðuðum svert-
ingjaháskóla suður í Louisíana.
Auk þess sátum við fund með-
leiðtogum svertingja í New
Orleans og ræddum við fjölda
blökkumanna á ýmsum þeim
stöðum, sem við heimsóttum.
Hér gefst ekki tóm til þess að
ræða þetta fjölþætta vandamál
ýtarlega. En sú staðreynd verður
ekki sniðgengin að ennþá fer því
víðsfjarri, að svertingjar hafi
fengið raunverú’egt jafnrétti vi<£
aðra borgara Bandaríkjanna.
Þróunin stefnir hinsvegar öll í
þá átt að þeir öðlist það og í
flestum ríkjum hafa þeir þegar-
öðlast jafnrétti samkvæmt lög-
um. En í framkyæmdinni skort-
ir mikið á að svo sé, sérstak-
lega í Suðurríkjunum. I New
Orleans getur t. d. að líta veit-
ingastaði þar sem aðeins hvítum
mönnum er leyfður aðgangur og
í strætisvögnum er dregin lína
þvert yfir vagninn til þess að að-
skilja hvíta menn og svarta. Sitja
hinir þeldökku fyrir aftan hana.
EINS OG STÓRELJÓT,
SEM ÓTAL SMÁLÆKIR
FALLAí
Verkamennirnir standa í röð
meðfram færibandinu, sem þok-
ast áfram eins og stórfljót, sem
ótal smálækir falla í. Hver maður
gætir lítils hluta þess, tekur á
móti bifreiðahlutunum, sem ber-
ast að og festir þá á sinn stað í
vagninum, serti smáskapast eft-
ir því sem lengra er haldið.
Til dæmis um verkaskipting-
una má nefna, að þegar einn
verkamannanna hefur smeygt
saman. Og um leið og síðasta ]
handtakið hefur verið unnið við j
hann sest einn verkamannanna
upp í framsætið, ræsir vélina og
nýrri bifreið er ekið burtu. — j
Þessi verksmiðja framleiðir um
600 bifreiðar dag hvern. Nær
óslitinn straumur nýrra vagna
rennur út úr verksmiðjunni all-
an daginn.
Ég hefi minnst á bifreiðaiðn-
aðinn vegna þess, að sennilega
hefur þróun hans s. 1. 50 ár haft
meiri álhrif á líf Bandaríkja-
manna og raunar fleiri þjóða en
vergi hefur þróun tækninnar skapað jafn hrikaleg framleiðslu-
köst og í bifreiðaiðnaðinum. Myndin hér að ofan er úr bifreiða-
írksmiðjum Fords í nágrenni Detroit í Michigan, þar sem 600
pjum fólksflutningsbifrciðum er daglega ekið út úr einni verk-
niðju.
flest annað. í Bandaríkjunum
eru nú um 50 milljónir bifreiða.
Er talið að þrjár af hverjum
fjórum fjölskyldum þar eigi nú
slíkt farartæki. Yfir 10 milljónir
manna vinna þar við bifreiða-
iðnað.
einu hjólanna undir vagninn tek-
ur annar við og festir þrjár af
skrúfunum, sem halda því föstu.
Meðan hann vinnur það verk
hefur vagninn þokast yfir hans
hluta af færibandinu. Sá næsti
festir svo hinar tvær skrúfurnar
í vagnhjólið.
Við höfum fylgst með fram- ER MAÐURINN ÞRÆLL
leiðslunni frá því að vagngrindin VÉLARINNAR?
kom svífandi niður á færiband- j Þegar horft er á þessi vélrænu
ið. Á rúmum 20 mínútum hefur ( vinnubrögð og hrikalegu fram-
heilum vagni verið safnað þar. leiðsluafköst liggur við borð að
manni finnist vélarnar hafa öðl-
ast sál og mannlegt hyggjuvit en
maðurinn sjálfur vera þræll
þeirra. Hvaða áhrif hefur þessi
sérhæfing vinnuaflsins, þessi hár-
nákvæma verkaskipting, á
manneskjuna, sem vinnur sama
handtakið meginhluta ævi sinn-
ar? Er þessi háþróun tækninn-
ar e. t. v. að leggja fjötra and-
legs máttleysis á mikinn hluta
mannkynsins?
Við áttum kost á að ræða þess-
ar spurningar bæði við iðjuhölda
og‘ verkalýðsleiðtoga. Og svör
þeirra voru mjög svipuð. Með
aukinni tækni og framleiðsluaf-
köstum hefur okkur tekizt að
stytta vinnutímann niður í 40
stundir á viku. Nú þegar er far-
ið að ræða um að stytta hann
niður í 35 stundir. Aukin fram-
leiðsla skapar aukinn arð. Þeg-
ar þetta gerist í fjölmörgum
greinum atvínnulífsins vex kaup-
getan hjá almenningi. Fólk get-
ur veitt sér fleiri og fleiri lífs-
þægindi. Þannig á tæknin að
skapa einstaklingunum mögu-
leika til þess að verja meira af
tíma sínum utan verksmiðjunnar
eða annarra vinnustaða. Véla-
vinnan leysir hann af klafa þræl-
dóms liðins tíma, gefur honum
tækifæri til þess að þroska hæfi-
leika sína utan starfs síns og
lifa fjölskrúðugu menningarlífi.
VERKAMAÐURINN
OG KJÖR HANS
Athugum lauslega kjör verka-
manns, sem vinnur í verk-
smiðjunní, sem minnst var á hér
að ofari. Hann vinnur 40 klst. á
viku og fær að jafnaði rúmar 33
kr. í kaup á klst. Leiðtogar verka
lýðssambands hans segja okkur
að tveir af hverjum þremur
verkamönnum þar eigi bifreið.
Á heimilum sínum eigi þeir yfir-
leitt mörg nýtízku heimilistæki,
svo sem ísskápa, þvottavélar og
sjónvarp.
Konur og karlar fá sömu laun
fyrir sömu vinnu. Eitt aðal áhuga
mál verkamannanna er að koma
í veg fyrir, að verksmiðjurnar
stöðvi framleiðslu sína nokkurn
hluta ársins, eins og stundum
hefur tíðkast. Við teljum það
skipta mestu máli að atvinnan
sé varanleg allt árið, sagði aðal-
ritari félagssamtaka verkamanna
í bifreiðaiðnaðinum við okkur.
KYNÞÁTTAVANDAMÁLID
Annað atriði, sem við Evrópu-
blaðamennirnir höfum mikinn
áhuga fyrir að kynna ökkur í
þessu ferðalagi um Bandaríkin
var kynþáttavandamálið. Gerðu
fararstjórar okkar sér far um að
JAFNRÉTTIÐ RAUNVERU-
LEGT INNAN SKAMMS
Af hálfu ríkisstjórnarinnar í
Washington og stjórna einstakra
ríkja er unnið markvíst að því,
að útrýma hverskonar kynþátta-
misrétti. En gamlar venjur og
kreddur meðal almennings valda
þar ýmsum vandkvæðum. Einn
af leiðtogum verkalýðssambands
ins CIO sagði mér t. d., að eitt
sinn hefði orðið að reka verka-
lýðsfélag í Suðurrikjunum úr
sambandinu vegna þess, að það
hafði neitað að viðurkenna jafn-
rétti hvítra manna og svartra
innan samtakanna.
Þeir Bandaríkjamenn, sem ég
ræddi við um kynþáttavandamál-
ið drógu enga dul á það, sem
miður færi á þessu sviði. En
þeir töldu sjálfsagt, að innan
nokkurs tíma yrði jainrétti hvítra
manna og svartra orðið raun-
verulegt um öll Bandaríkin.
Af hálfu svertingja var hins-
vegar lögð höfuðáherzla á nauð-
syn þess að bæta menntunar-
skilyrði þeirra og vinna þannig
upp aldalanga vanrækslu. Blökku
menn yrðu að sigrast á minni-
máttarkend þeirri, sem margir
þeirra hefðu tekið í arf frá liðn--
um kúgunartímum.
Okkur blaðamönnunum fannst
sérstaklega mikið til um heim-
sókn okkar í Dillard háskólann
í New Orleans, sem nær ein-
göngu er sóttur af blökkumönn-
nm og rekinn af þeim. Við hitt-
um þar marga ákaflega viðkunn-
anlega og gáfaða svertingja,
karla og konur. Þetta unga fólk
var svo fullt af áhuga fyrir starfi
sínu, aukinni menntun kynþáttar
síns og fullkominni jafnréttisað-
stöðu, að maður hlaut ósjálfrátt
að hrífast af samvistunum við
það.
ÓBEIT Á HERNAÐI
Nokkurra vikna dvöl meðal
einnar fjölmennustu þjóðar
heimsins gefur ekki mikið tæki-
færi til þess að afla sér fjöl-
þættrar þekkingar á viðhorfum
hennar til heimsmálanna. En eitt
af því, sem maður verður fyrst
var við hjá Bandaríkjamönnum
er einlæg óbeit á hernaði og
styrjöldum. Það eruð þið í
Evrópu, sem öðru hverju eruð
að hleypa á stað heimsstyrjöld-
um. Við höfum svo togast út í
þær með ykkur, segja þeir þar
„westra".
Það er þessi skoðun, sem lengi
hefur gefið einangrunarsinnum í
Bandaríkjunum byr í segl sin.
En þrátt fyrir allt hefur yfir-
gnæfandi meirihluti bandarísku
Framh. á bls. 1L
unum - Aistoðan til f riðnrmálanna
Blaðamannahópurinn frá Evrópu, ásamt fararstjóram hans. Myndin er tekin í húsakynnum verka-
lýðssambandsins C.I.O. í hópnum voru tveir Ðanir, þrír Frakkar, tveir Norðmenn, einn íslendingur,
þrír ítalir, einn Tyrki, einn Portúgali, einn Holicndingur og einn Breti.
ÞættSr úr Bandaríkjaf ör
Tæknin og Lífskjorin —
eðnl svertingja í Suðurríkj-