Morgunblaðið - 19.02.1954, Blaðsíða 9

Föstudagur 19. febrúar 1954
MORGUJVBLAÐ1Ð
9
Bylíing í siglingnm hafin er kafbát
knúnum atómorku var Weyptaf stokkum
Hlenr&faskóiaieikurinn 1954
AURÁSALifel
i
(
FRÁSÖGNIN af Núma skip-
stjóra á kafbátnum Nautilus
í skáldsögu Jules Vernes hef-
ur heillað marga lesendur.
Enda er sú saga ðularfull og
með skemmtilega aevintýra-
legum blæ.
★ ★
En nú er þessi saga að verða
að veruleika. — Kafbáturinn
Nautilus mun sigla í kafi yfir
heimshöfin. Hann getur siglt í
djúpi hafsins þúsundir sjómílna,
óendanlegan tíma og þarf ekki
að koma upp til að taka inn loft.
Hinn nýi Nautilus er e. t. v. enn
dularfyllri og æviníýralegri en
kafbátur skáldsögunnar, því að
iiokkuð nýtt hefur bæzt við. Hinn
nýi kafbátur veruleikans verður
knúinn áfram með atómorku.
SÓLIN BRAUZT FRAM SVO
GLJÁÐI Á BLÁAN STÁL-
SKRORK
Allt helzta hefðarfólk Banda-
ríkjanna kom fyrir nokkru sam-
an í smábænum Groton skammt
fyrir norðan New York. En þarna
var að gerast sögulegur atburður.
Forsetafrú Bandaríkjanna, frú
Eisenhower, hleypti af stokkun-
um fyrsta skipinu, sem knúið er
atómorku. Það var suddi í veðr-
inu og þokuslæðingur og himin-
jnn dimmur og grár. En skömmu
áður en athöfnin hófst brauzt
sólin fram úr skýjarofi, svo að
litskrúð í fánum og skreytingum
í litlu skipasmíðastöðinni naut
sín til fulls.
í miðjum slippnnm stóð kaf-
báturinn, risastór 3000 smá-
lesta skip og gljáði á bláan
stálskrokk hans. Þegar for-
setafrúin braut kampavíns-
flöskuna á stefni hans og
skýrði hann Nauíiius, stóð
Númi skipstjóri, sem í þessu
tilfelli heitir réttu nafni Wilk-
ínson skipherra, á stjórnpalli,
þegar skipið rann til sjávar,
og vatnsgusurnar stóðu frá
því er það snerti hafflötinn.
IÍEIÐIR ÞEIM SEM
HEIÐUR BER
í fremstu röð £ stúkunni, þar
sem virðingarmönnum var skip-
aður sess, sat sá maður, sem
mestan heiðurinn á af því að
fyrsta atómknúna skipið verður
til, Rickover flotaforingi.
Átaki þessa manns og baráttu
við skammsýni valdhafa hefur
verið líkt við baráttu ýmissa ann-
arra brautryðjenda, svo sem þeg-
Kostnaðiir nemur hundruðnm miíljóna, en
mikllvæg reynsla fæst af þessari frumsmíð.
eftir Moliére
LeJksijori: Einar PáSsson
Rickover flotaforingi, sem ber
heiðurinn fyrir að fvrsta atóm-
knúna skipið er orðið að veru-
leika.
ar Robert Fulton smíðaði fyrsta
gufuskipið.
AF FÁTÆKUM GYÐINGA-
ÆTTUM
Hyman Rickover er fæddur
í Póllandi. Hann er sonur klæð-
skera af pólskum Gyðingaætt-
um, sem fluttist búferlum til
Chicago 1904. Fjölskyldan var
fátæk, svo að faðir hans gat ekki
kostað son sinn á skóla, þótt hann
væri mesti bókabéus. Rickover
Valdi þvi þann kostinn að ganga
á sjóliðsforingjaskóla flotans, en
þar þurfti ekki að greiða skóla-
gjjöld. Þar snerist áhugi hans
fyrst og fremst að rafmagnsvél-
fræði. En þörf fyrir sérfræðinga
í þeirri grein hefur farið sívax-
andi í flotanum með síauknum
sjálfvirkum tækjum og radar. í
síðustu styrjöld vann Rickover
að mörgum uppfinningum og
nýjungum í tækjum flotans.
En að aflokinni styrjöld, þegar
fregnir bárust af atómorkunni
j fékk Rickover hugmyndina, sem
i hann hefur nú borið fram tf sig-
j urs. Að knýja skip með atóm-
orku. Og nú hófst barátta hans.
ERFITT AÐ VEKJA ÁHUGA
RÁÐAMANNA
Erfiðast var að vekja áhuga
þeirra, sem valdið og fjármagn-
ið höfðu. Þegar hann undirbjó
tillögur sínar til flotans, voru
gildar ástæður til þess að hann
valdi kafbát, sem fyrsta verk-
efni.
Fyrirkoimilag kafbáta hef-
ur verið þannig, að þeir eru
yfirleitt knúðir áfram með
(Fselvél. En til þess að hún
geíi gengið, þarf hún nægi-
legt ioft og súrefni. Til þess
a® kafbáturinn geti gengið í
kafi t. d. þegar hann þarf að
fiýja skip óvinanna, er hann
húrnn rafgeymum. En á þeirri
raforku sem þeir gefa, getur
hann ekki gengið nema um
það bil klukkustund. Eftir það
er kafbáturinn bjargarlaus í
djúpinu og verður að leita
upp.
KAFBÁTUR VALINN
SEM VEEKEFNI
En Rickover benti yfirmönn
um flotans á það, að lcafbát-
arnir yrðu stórum öflugri
tæki, ef þeir væru knúnir
atómorku. Því að atómkljúfur
eyðir engu lofti. Væri hægt að
koma atómkliúf fvrir í kafbát,
gæti hann kafað og siglt meS
fullum hraða niður um djúp
haisins
Þetta virtist álitleg hugmynd,
en það dugði ekki til. Hinir j
æðstu flotaforingjar höfðu eng- j
an áhuga fyrir hugmyndinni. j
Rickover talaði við ým.sa máls-;
metandi menn, en fæstir þeirra
sinntu honum, þar til loks hinn !
aldni kafbátamaður Nimitz flota-
foringi, sem kunnur er úr síð-
ustu heimsstyrjöld, léði honum
lið og skrifaði bréf um þetta til
flotamálaráðuneytisins. Og enn
tók mörg ár að fá stuðning
atómorkustofnunarinnar. En loks
ins seint á árinu 1949 ákvað hún
að taka málið til athugunar og
var Rickover skipaður yfirmað-
ur stofnunar til að rannsaka
hvernig nýta mætti atómorku til
að knýja skip.
HARÐFYLGINN STJÓRNANDI
í þessari stofnun má segja að
Rockover hafi tekizt að fram-
kvæma það á þremur árum, sem
talið var óframkvæmanlegt.
Hann hefur verið mjög harð-
Framh. á bls. 12
ENNTASKÓLALEIKIRNIR
eru orðnir fastur þáttur í
skemmtanalífi Reykjavíkur. Ber
að þakka hinum ungu nemendum
ósérplægni þeirra og áhuga á að
halda við með þessum leiksýn-
ingum gamalli og góðri erfða-
venju, sem haldizt hefur í hinni
virðulegu menntastofnun frá því
hún fyrst tók til starfa og gefið
henni sinn sérstæða svip. Bæjar-
búar hafa og kunnað að meta
þetta framtak Menntaskólanem-
enda, því að jafnan eru leikir
þeirra fjölsóttir og þeim tekið
með miklum fögnuði af áhorf-
endum.
Að þessu sinni hafa nemend-
urnir tekið til sýninga eitt af
ágætustu verkum leikbókmennt-
anna ,,Aurasálina“ eftir meistar-
ann Moliére. Er því ekki ráðist
á garðinn þar sem hann er lægst-
Valur Gústafsson
í hlutverki sínu.
ur. — Frumsýning á leiknum fór
fram í Iðnó s.l. mánudagskvöld
fyrir fullu húsi.
Einar Pálsson hefur sett leik-
inn á svið og hefur leikstjórn
hans tekizt einkarvel. Auðvitað
hlýtur svo að fara þegar um við-
vaninga er að ræða á leiksviði, að
heildarsvip sýningarinnar verði
eitthvað ábótavant, og að ekki
geri allir hlutverkum sínum jafn
góð skil. Þó voru misfellurnar í
því efni ekki meiri en svo, að
ástæðulaust er að fjölyrða um
þær. Um hitt var miklu meira
vert, að veigamestu hlutverkin
voru öll vel af hendi leyst og
sum ágætlega. Einkum kom Val-
ur Gustafsson leikhúsgestum á
óvart með frábærum leik í aðal-
hlutverkinu, nirflinum Harpagoh,
Hélst þar allt í hendur, prýðilegfe
gerfi, og rödd í samræmi við það,
skýr og örugg framsögn_ jafnvel
þegar ákafinn var sem mestur og:
svipbrigði og látbragð hnitmiðað'
og í svo góðu samræmi við þessa
óhrjálegu manngerð að á betra
varð ekki kosið. Að vísu er VaJur
ekki alger nýliði á leiksviði. en
engu að síður verður leikur hans:
í þessu vandasama hlutverki að
teljast verulegt afrek.
s Son Harpagons, Cléante hima
ástfangna unga mann, leikur
Bernharður Guðmundsson. Einn-
ig hann gerir hlutverki sínu hirt
ágætustu skil. Innlifun hans er
sterk og innileg og framsögn hans
svo góð að furðu gegnir. Auk
þess kemur hann vel fyrir á sviði.
og framkoma hans er örugg og-
yfirveguð.
Elise dóttur Harpagons leikur
Steinunn Marteinsdóttir, af mikl-
um þokka, en hún er áberandi
smámælt og er það verulegur
ijóður á framsögn hennar. —•
Unnusta hennar, Valére leikur
Gísli Alfreðsson. Var hann nokk-
uð hikandi framan af en sótti
sig allvel er á leikinn leið.
Mariane unnustu Cleante’9'
leikur Guðrún Erlendsdóttir.
Hefur Harpagon hug á að kvæn-
ast henni og út af henni rísa átök-
in milli feðganna. Ekki er leikur
hennar tilþrifamikill, en hún
hefur ágæta reisn og er glæsileg
á sviðinu. — Guðrún Helgadóttir
fer með hlutverk Frosine, sem
er nokkurskonar hjúskaparmiðl-
ari Harpagons. Leikur hennar er
iéttur og gáskafullur, en hún er
ekki sá refur sem Frosine á að
vera. — Jón Ragnarsson leikur
La Fléche, þjón Cléante’s, og ger-
ir hann því hlutverki sæmileg
skil.
Onnur hlutverk eru minni og
misjafnlega með þau farið
Ánægjulegt var að sjá unga
fólkið dansa menúettinn, sem
Guðrún Erlendsdóttir hefur æft.
— Undirleik á píanó annaðist
F.dda S. Björnsdóttir.
Leiknum var tekið með mikl-
um fögnuði og voru.leikstjóri og
leikendur ákaft hylltir að leiks-
lokum með blómum og lófataki.
Sigurður Grímsson.
Frakkar fúsir að íhuga
vopnahlé í Indó-iíína
SAIGON, 18. febrúar. — Frá Reuter-NTB
IANDSTJÓRI Frakka í Indó-Kína, Maurice de Jean, sagði 1
J dag, að Frakkar og sambandsmenn þeirra í Indó-Kína
myndu ekki vísa vopnahlésboði uppreisnarmanna á bug. En þeir
munu rannsaka vandlega vopnahlésskilmála upreisnarmanna og
ekki ganga að þeim fyrr en að vel yfirveguðu ráði.
Syngmans Rhees um sendingu
kóreanskra herflokka tafar-
laust hafnað. De Jean neitaði
því að fulltrúar frá kínversku
kommúnistastjórninni væru
komnir til Ilanoi til að leita
fyrir sér um vopnahlé í Indó-
Kina.
FRAKKAR TAKA BORG
í dag var tiltölulega kyrrt á
vígstöðvunum í Laos. Það var þó
tilkynnt að Frakkar héldu áfram
för sinni upp með Mekong-fljóti
í Suður Laos og hefðu þeir nú,
tekið bæinn Nhommarath um 59
km norðvestur af Thakek.
BIÐJA UM FORMLEGT
TILBOÐ
De Jean sagði að uppreisnar-
menn yrðu fyrst að leggja vopna-
hlésskilmála formlega fram.
Gætu þeir auðveldlega látið
sendimenn fara á fund frönsku
herstjórnarinnar. Síðan myndu
Frakkar ráðgast við stjórnir
Viet-nam og Laos um skilmálana.
Hinn sögulegi atburður, þegar fyrsta skipið knúð atómorku rennur af stokkunum í skipasmíða-
stöðinni í Groton, kafbáturinn Nautilus.
HINDRA ÚTBREIÐSLU
STYRJALDAR ,
Hann tók það fram að
Frakkar óskuðu ekki eftir því
að styrjöldin í Indó-Kína
breiddist út. Yrði tillögu