Morgunblaðið - 21.04.1954, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 21. apríl 1954
MORGUNBLAÐIÐ
n i
Úskar Lárus Steinsson kennnri
AÐ mun hafa verið fyrir tutt-
ugu og sjö árum að fundum
okkar Óskars Lárusar bar fyrst
saman suður í Kennaraskóla. Og
þessi ungi, íturvaxni maður vakti
þá strax athygli mína. Allt fas
hans og svipmót bar þess ljósan
vott að hann hefði „mann-
azt á heimsins hátt“ meira en þá
var títt um flesta jafnaldra hans.
En ekki varði mig þess þá, að ég
ætti fyrir höndum að verða sam-
verkamaður hans hartnær aldar-
Ijórðung, njóta daglega ánægju
af samvistum við þennan prúða
og drengilega mann, en hljóta að
lokum þá raun að sjá honum á
bak á bezta aldri og eiga að færa
honum hinstu kveðju og fátæk-
legar þakkir mínar og starfsfé-
laganna.
Oskar Lárus var fæddur í Vest-
mannaeyjum árið 1903, sonur
Steins Sigurðssonar rithöfundar
og konu hans, Agötu Þórðardótt-
ur. Er hann hafði aldur til, fór
hann til náms í Flensborgarskól-
ann í Hafnarfirði, en hvarf þaðan
áður en prófi væri lokið. Síðán
fór hann i Verzlunarskóia Islands
og iauk þar námi. Þá fór hann til
Englands og stundaði þar verzl-
unarnám í tvo vetur, og eitt sum-
ar sótti hann sumarnámskeið við
Lundúnaháskóla.
En þótt hann hefði þannig afl-
að sér óvenju góðrar undirstöðu-
menntunar til kaupsýslustarfa,
tók þó hugur hans að leita í aðra
att. Og það varð úr, að í stað þess
að taka nú til við verzlunarstörf,
hóí hann nám í Kennaraskóla ís-
iands. Lauk hann þar prófi 1928
með hárri I. einkunn.
Samsumars fór hann til Dan-
merkur og sótti þar Statens
Slöjdlærerskole, og enn stundaði
hann þar nám sumarið 1931. En
um haustið 1928 réðst Óskar kenn
ari við barnaskóla Hafnarfjarðar.
Gegndi hann því starfi síðan alla
stund meðan honum entist líf og
heilsa.
Hann var kvæntur Kristínu
Kiistjánsdóttur, ágætri konu, og
eignuðust þau þrjú mannvænleg
börn.
Þetta er hin ytri umgerð um
ævi Óskars í svo fáum dráttum
sem verða má. En innan þessarar
umgerðar lifir í minningum ást-
íólginna vandamanna og vina
nukil saga, sem hér verður lítt
1 akin.
Oft hafa orðið að sannmæli
hendingarnar:
„Hér féll grein af góðum stofni,
grisjaði dauði meira en nóg.“
Og svo er enn. Mér er erfitt að
átta mig á þvi, að ævi Óskars sé
nú öll, því að allt til þess er hann
kenndi sjúkleika þess, er leiddi
hann til bana, virtist ævinlega
geisla af honum þróttur og
hreysti. En „hægt í logni hreyfir
sig sú hin kalda undiralda.“ Mein
in geta látið lítt á sér bera fyrr
en allt er um seinan og engum
vörnum verður við komið. Þannig
fór hér. En æðrulaust og karl-
mannlega bar Óskar þjáningar
sínar, enda var hvort tveggja, að
skapfesta hans var feyrulaus og
eins hitt, að ástúð og umönnun
konu hans létu hann aldrei ein-
an unz honum hvarf ijós þessa
heims í örmum hennar.
Það er gott að rif ja upp minn-
ingar frá samstarfi við slika menn
sem Óskar var. Honum var svo
ovenjulega margt vel gefið. Hann
var ágætlega að sér og ákveðinn
í skoðunum, en svo hlédrægur að
helzt var um of. Hann var ein-
læglega trúhneigður maður, en
frábitinn því að fjasa um þau
efni. Honum voru fleiri störf lag-
in en flestum öðrum. Hann var
listfengur með ágætum og dverg-
hagur á álla smíð. Honum hafði
veitzt sú náðargáfa góðs kennara
að geta stjórnað nemendum sín-
um átakalaust og hávaðalaust.
Persónuáhrif hans voru slík.
Manna var hann skylduræknast-
ur. Það brást aldrei, að hann
rækti; það verk, sem honum var.
falið eða hann hafði tekið að sér,
Minningarorð
svo að enginn þurfti um að bæta.
Og kapp hans og vinnuþrek var
slíkt, að fjölda ára hafði hann að
ígripavinnu bókfærslu og gjald-
kerastörf fyrir h.f. Dvergur, án
þess að það sæist bitna á nokkr-
urn hátt á aðalstarfi hans og
hugðarefni, kennslunni.
Auða skarðið eftir slíka menn
er torfyllt.
Kveðjustundir eru jafnan sár-
ar og huggunarorð léttvæg harma
bót. En margir vinahugir munu
leita i dag til fjölskyldu Óskars
með þökkum og blessunarbæn-
um. Það er hin eina stoð, sem
unnt er að veita ástvinunum í
harmi þeirra, og hin eina fylgd,
sem hinum horfna vini verður
látin í té á þeirri miklubraut
alls mannkyns, sem hann hefur
nú lagt á.
Guðjón Guðjónsson.
FUNDUM okkar Óskars Lárusar
Steinssonar bar saman í skamm-
deginu í vetur á Landsspítalan-
um. Hann var þá eins og vant
var glaður í taii og bragði, var á
fótum, en samt var hann veikur.
Við ræddumst við og vonuðum
báðir hið bezta um heilsu hans.
„Þú þarft ekkert að óttast, þetta
lagast allt“. Þessi orð heyrði ég
hann segja við konu sina í sím-
ann. Vikur liðu, við sáumst ekki,
en samt kom mér andlátsfregnin
á óvart. Ungur, lífsglaður, sístarf
andi féll hann fyrir geigvænleg-
um sjúkdómi.
Óskar L. Steinsson var einn af
mínum skólasveinum í Hafnar-
firði, en faðir hans Steinn Sig-
urðs’son, rithöfundur, var kenn-
ari minn þegar ég var drengur.
Hinn látni vinur varð mér mjög
handgenginn sem barn að aldri.
Þetta mikla fjör, hinn mikli þrótt
ur bæði til andlegra og verklegra
átaka var mér og er enn einkar
hugljúfur éiginleiki, ekki sízt hjá
drengjum.
Óskar fór ætið mjög að mínum
vilja og ráðum fyrr á árum. Eig-
inlega skildum við aldrei að skipt
um frá fyrstu kynningu og til
síðustu stundar. Beint og óbeint
hugsuðum við þannig báðir þeg-
ar hann var drengur, að ef ég
mætti mín nokkurs þegar hann
hefði lokið kennaraprófi, þá
skyldum við reyna að verða sam-
verkamenn við barnaskólann í
Hafnarfirði. Þetta varð að veru-
leika. Ég vildi fá hann að skóla
mínum og skólayfirvöldin sam-
þykktu umsókn hans um kenn-
arastarf í Hafnarfirði. — Óskar
hlaut þegar í byrjun erfitt hlut-
verk sem kennari. Það var ekki
öðrum hent en dugmiklum kenn-
ara og drengjavini að halda góðri
reglu í smíðasal, þar sem saman
voru komnir 20—30 bæjardreng-
ir, en þrátt fyrir þó að Óskar
væri ungur og þá að hefja lífs-
starf sitt, fór smiðakennslan
fram með mikilli prýði og rögg-
semi svo sem honum var lagið.
Reglan, sem ríkti í smíðasalnum
og hirðusemi öll, hjá ungum
kennara, var til mikillar fyrir-
myndar. Drengirnir virtu hinn
einarða, vasklega, þróttmikla,
unga kennara sinn. Auk þeirrar
miklu skyldurækni, sem Óskar
var í blóð borinn, var hann gædd
ur ágætum hæfileikum og starfs-
þrá. Hann vildi eiga sinn sterka
skerf í því hlutverki samverka-
manna sinna að gera skólann
sinn að ágætri uppeldis- og
fræðastofnun.
Persónulega hefi ég látnum
samstarfsmanni mikið að þakka.
Hann var sívakandi yfir því að
létta mér margbrotið og vanda-
samt starf, aukavinna alls konar
var ekki talin eftir og sízt þegar
hann gat létt mér störfin. Starfs-
leið okkar skiptist, en það breytti
engu, til siðustu stundar var
hann mér sami tryggi og góði
vinurinn, eins og hann var lítill
drengur í skóla. Óskar mun hafa
reynzt samferðamönnum sínum
ekki einungis hressandi félagi
heldur einnig árvakur, skyldu-
rækinn og átakagóður starfsmað-
ur að hverju sem hann gekk,
enda var hann gæddur fjölhæfni,
viljafestu og félagslund. Sá, sem
þessi fátæklegu minningarorð rit
ar, á að baki að sjá einum af
sínum trygglyndustu og beztu
vinum, sýndi hann það á margan
hátt hversu vinfastur hann var.
Kona hans, Kristín Kristjáns-
dóttir, sem harmar látinn eigin-
mann, er gædd hinum beztu
mannkostum. Var auðsætt á
heimili þeirra, að þar rikti sam-
hugur, reglusemi og sá sanni,
holli andi, sem þau voru bæði
þekkt að utan síns heimilis. Við
vjnir Óskars L. Steinssonar,
vandalausir, höfum misst mikið,
en hvað er það hjá missi eigin-
konu og barna þegar slíkur heim
ilisfaðir fellur í valinn. Þessum
orðum mínum fylgir innileg
samúð og kær kveðja til fjöl-
skyldu hins látna vinar. Þegar
minningarnar eru flekklausar er
auðveldara að bera söknuðinn
unz endurfundir verða.
Skólinn hans, kennarastéttin
og þjóðin öll hefir misst ötulan
starfsmann og góðan dreng.
Bjarni Bjarnason.
íbúd til leigu
Stór 3ja herbergja íbúð í nýju húsi í Kópavogi til leigu,
sennilega tilbúin um 14. maí. — Fyrirframgreiðsla nauð-
synleg. — Tilboð leggist inn á afgr. blaðsins fyrir fimmtu-
dagskvöld, merkt: 435“.
Ung hjón óska eftir
í B 1J Ð
Fyrirframgreiðsla. Há mánaðarleiga. Mikil reglusemi og
erum langdvölum utan bæjar. Uppl. í síma 1799.
- Séra Hálfdsn Helg nsosi
Framh. af blg. 7
Og nú, þegar hann er dáinn og
frá okkur kallaður, þá minnumst
við allra þeirra góðu gjafa er
hann miðlaði af hinum góða sjóði
hjarta síns.
Það er minnst fræðarans frá
bernskuárunum, félagans, sem
æskufólkið ætíð gat leitað til um
aðstoð til hvers sem var í góðu
félagsstarfi, hvort sem var að
halda guðsþjónustu, flytja erindi,
leiðbeina við leikstarfsemi, eða
jafnvel þýða leikrit ef á þurfti að
halda.
í glöðum hópi og á hátíða-
stundum var hann hrókur alls
fagnaðar enda viðbrugðið hinni
léttu og græskulausu fyndni
hans.
Og þar sem sorg eða veikindi
börðu að dyrum, þar miðlaði
hann af hinum sama hjartasjóði,
með heimsóknum, vináttu og
huggun.
Preststarfið er háleit köllun, og
því fylgir bæði mikil gleði og
mikil alvara.
Á hvítasunnudag í vor hefði sr.
Hálfdán verið búinn að starfa 30
ár fyrir söfnuðinn í Mosfells-
prestakalli, og hann var búinn
að hnýta marga trausta strengi
minninga og þakklætis, sem ná út
yfir gröf og dauða, í hjörtum sókn
arbarna sinna.
Við kveðjum hann þvi nú með
söknuði og þakklæti fyrir allt er
hann hefir fyrir okkur gert, og
vottum ástvinum hans okkar inni
legustu samúð í sorg þeirra.
Ólafur Þórðarson.
Slörf í jiágu
æskunnar
„Hart er að falla frá hálf-
loknum iðjum,
hart er að falla í sigrinum
miðjum“.
ÞEGAR ég heyrði andlátsfregn
sira Hálfdanar Helgasonar, voru
þessi ofanskráðu orð hið fyrsta,
ssm mér kom í hug. Hann skrif-
aði fyrir mörgum árum siðan
minningargrein um ungan og
ötulan mann hér í sveitinni og
hafði þessi orð að texta.
Og mér finnst þau eiga vel
við nú, þegar síra Hálfdan er
fallinn svo snögglega og óvæn+.
Að vísu var hann ekki lengur
ungur maður að árum, en hann
var síungur í störfum, svo að
við, sem með honum unnum, gát-
um í raun og veru ekki áttað
okkur á því, að starfsæfi hans
væri „að helmingi gengin" og því
síður að henni lyki svo fljótt.
Síra Hálfdan Helgason kom
ungur og óreyndur í prests-
embætti í Mosfellsprestakalli.
Þar varð hann fyrir því sama og
ýmsir aðrir, sem meiri eru en
meðalmenn að fyrst var frekar
skyggnst eftir göllum hans en
kostum. Fljótlega kom þó í ljós
að menn lærðu að meta starfs-
krafta hans. Sést það bezt á þvi,
hve mörgum störfum var hlaðið
á hann, bæði innan héraðs og
utan.
Ég ætla ekki að fara með neina
upptalningu hér á þeim störfum,
sem síra Hálfdáni voru falin —
það veit ég að aðrir gera. —
En það vil ég segja, sem ég veit
að er satt og rétt, að öll vann
hann þau, hið mesta sem hið
minnsta, eins vel og hann mátti
og öll á réttum tíma.
Eins vil ég þó geta af þeim,
og það eru störf hans í skólamál-
um Mosfellshrepps. Hann var
formaður skólanefndar hrepps-
ins mestalla sína prestskepartíð,
og leysti það verk af höndum
með sama áhuga og dugnaði ng
öll önnur, enda voru fræðslumál-
in honum hugfólgnust, næst
kirkjumálunum.
Ég, sem var samverkamaður
hans allan tímann, veit vel hve
mikið hann lagði oft á sig til þess
að koma í framkvæmd því, sém
ákveðið hafði verið, eða honuru
sýndist horfa til menningarauka.
Þá var ekkert erfiði sparað.
starfsviljann vantaði aldrei.
Sem lítið dæmi vil ég geta
þess, að um nokkra vetur — áð-
ur en unglingaskóli var stofnaður
hér í sveit — var haldið uppi
nokkurri unglingafræðslu í Brú-
arlandi, og þá kenndi síra Hálí-
dan þar, án annars endurgjalds
en þess, sem felst í vel unn’Ji
verki. Og eftir stofnun unglinga-
skólans, bætti síra Hálfdaoi
kennslu í honum við öll önnur.
störf sín og hélt því áfram öll
árin, sem skólinn hefur starfað,
og þar var hann að verki ^íðasta
daginn, sem hann lifði.
Ég veit, að ég má flytja sira
Hálfdani hjartans þakkir nem-
enda hans, bæði þeirra, er har.u
hafði undir höndum sem kenn-
ari og sem prestur, og bæði
þeirra elstu og yngstu.
Vissulega mun þeim oft hafa,.
fundizt hann gera miklar kröf-
ur, vera vinnuharður, og stund- ’
um hafa þeir ef til vill kvartað.
En sira Hálfdan kunni ekki að
hlífa sjálfum sér, þegar verk átti
að vinna og sömu kröfur gerði
hann til annarra.
En nú er starfsári síra Hálí-
danar Helgasonar lokið. Mörg
störf, sem hann hafði með hönd-
um bíða nú manns — eða manna
— og það verður víða örðugt að
fylla þar í skörðin. En áreiðan-
lega þurfa þeir, sem við taka.
ekki að kvíða því, að nokkru a£
störfum hans sé ólokið, sem unn-
in áttu að vera fyrir hans dánar-
dægur, þótt fljótt og óvænt
kæmi. Og þó er ég viss um, eð
honum hefði fundizt hann „faila
frá hálfloknum iðjum“, ef hann
hefði grunað æfislitin svo fljótt.-
Við, sem til þekktum, vissum að
heilt dagsverk var þegar unnið,
vitum að hann féll „í sigrinum
miðjum."
En það er annars og meira að
sakna en starfsmannsins, við frá-
fall síra Hálfdanar Helgasonar.
Vinur er horfinn, og við, sem
vorum svo lángefin að eigá hann.
að vini, fáum það skarðið aldrci
fyllt. Og hann var margra vinur
helzt hefði hann kosið að vera
allra vinur. Ég held, að ég hafi
engan mann þekkt, sem jaín
erfitt varð um, ef einhver snuðra
hljóp á þráðinn í samskiftum
hans við vini sína, og sem var
jafn reiðubúinn til að gera allt
sitt til að laga misfellurnar, jafn-
vel þótt hans væri ekki sökin.
Þess vegna var síra Hálfdan svo
vinmargur og hefði vel getað
tekið sér í munn orð ritningar-
innar: „Engum glataði ég af
þeim, sem þú gafst mér.“
Ég veit, að ég mæli fyrir
margra munn þegar ég nú, mcð- ■
þessum fátæklegu orðum mín-
um, þakka síra Hálfdani Helga-
syni komuna, dvölina og störfin
í Mosfellsprestakalli. Vissulega.
duga orðin skammt. En það er
þá bót í máli, að hann hafði þeg-
ar hlotið nokkuð af þeirri þökk,
sem honum bar. Hinn sístarfandi,
vinnuglaði maður hafði fyrir
löngu sigrað örðugleikana, sem
ungi presturinn átti við að stríða,
og þroskaði, áhugasami prestur-
inn hafði fyrir löngu eignast þær
vinsældir og virðingu, sem menn;
spöruðu við unga biskupssoninn.
En síðast og fyrst vildi ég
þakka þér, síra Hálfdan, störfiu
þín í þágu æskunnar, og þá alveg;.
sérstaklega, störfin innan veggja
Brúarlandsskólans. Og ég veit,
að þakkarhugur annarra kennara
skólans og allra nemenda hans
gefur þessum orðum mínum
margfalt gildi.
Lárus Halldórsson.
STULKA
óskast' strax. —
Uppl. í síma 9941.