Morgunblaðið - 14.09.1954, Blaðsíða 2

1
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 14. sept. 1954”]
Kona deyr af völdam
slyss á Lækjatorgi
Annað slys þar í gærdag
AÐFARANÓTT sunnudagsins
um kl. 2 lézt í Landsspítalan-
um öldruð kona, sem á laugar-
daginn varð fyrir strætisvagni á
iLækjartorgi.
VAGNSTJÓRÍNN VISSI
EKKERT UM SLYSIÐ
Slysið varð laust fyrir kl. 4.
Ætlaði gamla konan, sem hét
Oddný Oddsdóttir, Óðinsgötu 26,
á vagn, sem ekur vestur á Sel-
tjarnarnes. Var vagninn að
xénna af stað er konan varð fyrir
slysinu. Sáu menn, sem stóðu á
Lækjartorgi hvar kona féll milli
vagnsins og gangstéttar. Vagn-
stjórinn vissi ekkert um slysið
fyrr en hann var kominn út í
Austurstræti, að einn farþeganna
sagði honum um slysið. Fór vagn
stjórinn þegar á slysstaðinn.
VAGNHJÓLIÐ SNERTI
KONUNA
Líkur benda til, að afturhjól
vagnsins hafi snert gömlu kon-
una, því er sjúkraliðsmenn komu
á slysstaðinn til að flytja hana í
Landsspítalann, kvartaði hún um
þrautir í handlegg og mjöðm.
Þegar leið á lcvöldið tók mjög
að draga úr lífsþrótti gömlu kon-
unnar, Missti hún þá meðvitund-
ina og var látin um kl. 2 aðfara-
mótt sunnudagsins, sem fyrr
segir.
Rannsóknarlögreglan hafði síð-
degis í gær ekki fengið skýrslu
frá spítalanum um hvað orðið
hefði henni að bana.
Oddný Oddsdóttir var 74 ára
að aldri.
SLYS í GÆRDAG
Annað slys, minniháttar, varð á
Lækjartorgi í gærdag. Kona var
að stíga út úr strætisvagni og
festi skóinn. Féll hún út úr vagn-
inum út á torgið. Konan var
flutt á sjúkrahús. Kom í ljós að
hásinin hafði slitnað er hún féll.
í VIÐTALI við Jónas Rafnar aí-
þingismann, er birtist í laugar-
dagsblaðinu, var svo frá skýrt að
ísland hefði ekki tekið þátt í al-
þjóðlegum þingmannasambands- j
þingum fyrr en 1951. Það er
skakkt meðfarið, því árið 1950
var Jóhann Þ. Jósefsson alþingis
maður fulltrúi íslands á þingi al-
þjóðaþingmannasambandsins,
sem þá var haldið í Dublin á ír-
landi. Leiðréttist þetta hér með
og hlutaðeigandi beðinn velvirð-
ingar á mistökunum.
S SSi II & H O L T
Komlð með veika
SEYÐISFIRÐI, 13. sept.: — Hing-
að komu í gær og í nótt fjórir
enskir togarar með hver sinn
sjúklinginn, sem allir voru lagð-
ii á sjúkrahús. Togararnir voru
Vizalma frá Grimsby, Tervani,
ICingston og Chrysolite báðir
írá Hull. Enginn af mönnunum
var lífshættulega veikur.
Togarinn ísólfur leggur upp í
Norðfirði í dag nálega 150 smá-
lestir af karfa, sem fer í flökun.
Mun hann síðan koma til Seyð-
isfjarðar með um 20 smálestir af
"upsa sem fer í salt. — Benedikt.
FJöIsé!! IiéraSiinó!
a
n
HÉRAÐSMÓT Sjálfstæðis-
manna í Austur-Húnavatns-
sýslu var lialdið að Blönduósi
sunnud. 5. sept. s.l.
Byrjaði það með almcnnri
kaffidrykkju í íþróttasal
barnaskólans. Ræður héldu:
Bjarni Benediktsson, ráðherra,
Jón Pálmason, alþm., Stein-
grímur Daviðsson, skólastjóri,
og Guðbrandur ísberg, sýslu-
maður.
Guðmundur Jónsson, óperu
söngvari, söng með undirleik
Fr. Weisaltappel. Brynjólfur
Jóhannesson og Haraldur Á.
Sigurðsson skemmtu með upp-
lestri og gamanvísnasöng.
Mótinu stjórnaði Jón ísberg
fulltrúi, formaður Félags
ungra Sjálfstæðismanna í hér-
aðinu.
Á mótinu mætti fjölmenni
og fór þáð hið bezta fram.
Um kvöldið var dansað í
samkomuhúsunum innan
Blöndu og var húsfyllir á
báðum stöðum.
Framh. af bls. 1
MARKAR FYRIR GRUNNI
KLÆNGS KIRKJU
En Gissur íslei'fsson lét byggja
dómkirkju, sem var staðnum
samboðin, þar sem biskupsstóll
skyldi æ verða á íslandi og
munu næstu biskupar smásaman
hafa látio stækka hana, þar til
á dögum Klængs biskups, sem
uppi er á miðri 12. öld, að Skál-
holtskirkja nær fullri stærð, sem
helzt fram yfir siðaskipti og er
það einkum fyrir grunni þess-
arar kirkju, sem markar með
grjóthleðslunum í kirkjugarðin-
EIN MINNSTA
SÓKNARKIRKJA LANDSINS
Núverandi sóknarkirkja í Skál-
holti er 102 ára gömul, byggð
1852. Hún er meðal smæstu og
vesælustu sóknarkirkna á land-
inu í þó ekki minni sókn en
Skálholtssókn er. Þetta er á þeim
stað þar sem liá#org íslenzkrar
kristni stóð j ígbte aldir.
Ef .gousl^. inn í núver-
andi Ijjgjfíðu, er mjög lágt
undir Iwfí henni. Rekur mað-
ur augun fyrst í mikla kopar-
ljósakrónu, sem hengd «r efst
í rjáfrið. en er svo stór að
menn reka sig upp í hana.
Þarna er prédikunarstóll, sem
er fremur lágur en ef betur er
aðgætt, sést að það hefur ver-
ið sagan neðan af honum.
Þrátt fyrir það nær prestur
með höfuðið upp á móts við
bitay-er hann stígur í stólinn,
svo að andlit hans sést ekki
framan úr kirkjunni.
FARA ILLA í SVO
SMÁRRI KIRKJU
Þessir tveir gripir, ljósakrón-
an og prédikunarstóllinn, hæfa
ekki í svo litla kirkju, enda voru
þeir áður til annars ætlaðir.
Þetta eru gripir úr dómkirkju
Brynjólfs biskups Sveinssonar, er
reist var 1650.
IÍIRKJA BRYNJÓLFS
RÚMAÐI 400 MANNS
Við vitum talsvert mikið um
dómkirkju Brynjólfs. Varðveizt
hefur teikning, sem gerð var í
leiðangri Englendsins Sir Joseph
Banks hingað til lands og sýnir
hún glöggt útlit kirkjunnar. Við
útgröftinn kemur það í Ijós, að
kirkjan *hefur verið 26 metra
löng, framkirkjan 10 metra breið
og kórinn litlu mjórri. Hliðar-
stúkur tvær hafa verið í henni
á norður og suðurhlið, hvor
þeirra 3—4 m á kant. Kirkjan
hefur verið álíka há og hún var
breið. Þetta virðist hafa verið;
hið myndarlegasta guðshús og
áætlar dr. Björn Sigfússon að í
henni hafi getað rúmazt 400;
manns. Er það víst að kirkjan.
hefur stundum verið fullskipuð,
t. d. við útför Brynjólfs biskups.
MIÐALDAKIRKJURNAR
VORU VEGLEGAR
Miðaldakirkjurnar, reistar í
kaþólskum sið virðast allar frá
Klængs kirkju, hafa verið byggð-
ar á sama grunni. Ein kirkjan
brann 1309 og byggði Árni Helga-
son þá nýja 1311. Hún fauk
skömmu síðar og lét Árni biséup
þá smíða enn nýja kirkju. —
Sú kirkja brann 1527
og reisti Ögmundur Pálsson
nýja kirkju 1530, sem mun hafa
staðið fram yfir siðaskipti og
var hún orðin mjög hrörleg, er
Brynjólfur biskup lét rífa hana
og reisa sína dómkirkju.
Rannsóknirnar hafa leitt það
í ljós í stuttu máli, að mið-'
aldakirkjurnar hafa verið (
miklu stærri og veglegri hús |
en menn höfðu ætlað, miklu ■
stærri en Brynjólfskirkja.
Þær virðast hafa verið 46 •
metra langar og 12 metrar á
breidd. Þær hafa verið kross-
kirkjur og þverskipið hefur
verið jafnhátt aðalskipinu.
Rannsóknirnar hafa og leitt í
ljós, að þverskipið hefur verið
hvorki meira né minna en
11—12 m breitt og það hefur
verið 21 meter á lengd þvert
yfir kirkjuna.
RÚMAÐI 900 MANNS
Til þess að gefa nokkra
hugmynd um stórhýsi þetta,
má benda á það að lengdin
jafnast á við annan arm og
miðbyggingu Háskólans. Aðal-
kirkjan hefur verið í þremur
skipum. Aðalskipið hefur ver-
ið 7 metra breitt og hliðar-
skipin 3 metra breið. Sam-
kvæmt þessu virðist það ljóst
að minnsta kosti, að 8—900
manns hafi getað staðið í hinni
miklu dómkirkju í Skálholti.
MEÐ ÁTTA ÖLTURUM
í henni munu hafa verið 8
ölturu, sem hafa verið bæði í
kór og í þverskipi. Undirstaða
undir háaltari er nú fundin. Frá
því hafa verið rúmlega 3 metrar
að kórgafli og er sennilegt að
þar hafi Þorláksskrín staðið og
svo hátt að það hafi borið yfir
háaltari.
Dr. Björn varpaði fram þeirri
spurningu, hvort nokkur þörf
hafi verið fyrir svo stóra kirkju
í Skálholti. Og hann svaraði því
játandi. Þarna voru miklar i
kirkjuhátíðir vor og haust og á ,
Þorláksmessu á sumri. Og þá j
mun það hafa verið siður að
menn sóttu messu í Skálholti að
minnsta kosti einu sinni á ári.
STERKASTA VARNARVIRKI
LANDSINS
í fyrirlestrinum rakti dr. Björn
ekki nánar, hvaða forngirpir
hefðu komið í Ijós í uppgreftrin-
um, en hann minntist á ýmis ör-
nefni og fornminjar, sem nokkuð
eru kunn áður.
T. d. rakti hann það, að
biskuparnir í Skálholti hefðu
drottnað yfir miklum hluta
landsins með friðarvaldi. En
ýmsar minjar sýna, að þeir
voru við öllu búnir. Benti dr.
Björn á þá athyglisverðu
staðreynd, að kringum kirkju-
garðinn í Skálholti hefði ver-
ið hlaðinn ramger grjótvegg-
ur. Telur hann að þetta sé
ramgerasta virki, sem til er
hér á landi þegar Borgarvirki
í Víðidal eitt er fráskilið, enda
fór svo í eitt af þeim fáu skipt-
um, sem herflokkar úr öðrum
landshlutum komu á Suður-
landsundirlendi á Sturlunga-
öld, Órækja Snorrason gerði
atlögu að Skálholti, þá varð
hann frá að hverfa, því að
varnir voru svo styrkar.
Taldi Björn Sigfússon jafnvel
að það myndi hafa ráðið nokkru
um staðar val Skálholts, sem
biskupsseturs, hve gott var til
varnar þar, sundvötn á tvær
hliðar.
GUÐMUNDUR J, Sigurðsson,
verksmiðjustjóri, á Þingeyri,
varð sjötugur í gær, 13. sept.
Hann er fæddur á Hólum í
Þingeyrarhreppi 13. sept.: 1884.
Foreldrar hans voru hjónin Sig-
urður Amelin Guðmundsson og
Guðrún Jónsdóttir, Halldórsson-
ar frá Meðaldal, Jónssonar s. st.,
Halldórssonar frá Ingjaldssandi,
Brandssonar.
Járnsmíði lærði hann á Þing-
eyri, en vélsmíði í Danmörku og
Noregi 1906 og 1907.
Hann stofnaði fyrirtækið
„Guðm. J. Sigurðsson & Co.“
1913, varð þá forstjóri þess og
meðeigandi, en 1927 varð hann
einn eigandi þess og hefir svo
verið síðan.
Guðmúndur kvæntist 15. ágúst
1908 Estivu Sigurlaugu Björn-
dóttur sjómanns frá Litlavelli í
Reykjavík, Björnssonar. Estiva
lézf 31. ágúst 1943. Börn þeirrá
eru:
Rannveig, gift Kristjáni Rögn-
valdssyni, járnsmið í Stykkis-
hólmi. Matthías Guðmundsson,
vélaverkfræðingur á Þingeyri og
Sigurbjörg Jóhanna frú í Kanada.
Auk þess ólu þau hjónin upp tvö
fósturbörn: Björn Björnsson, vél-
stjóra í Reykjavík og Jónu Ingi-
björgu Magnúsdóttur, frú á Þing-
eyri.
Guðmundur Sigurðsson hefir
átt sæti í sveitarstjórn, var um.
mörg ár skólanefndarformaður
og skipaði sóknarnefnd um ára-
tugi. í byggingarnefnd mörg ár.
Guðmundur Jón Sigurðsson er
sérstæður persónuleiki. Hann er
sannur Islendingur í raun, í
hugsun og að lunderni. Hann hef-
ir alla æfi gætt vel neistans „sem
liggur innst“, — hjartað, er und-
ir slær. Hann er sálrænn inn-
sæismaður, sem aldrei ,4efir lát-
ið véltækni binda sig á bás efnis-
hyggju.
Oll sín verk vinnur hann meir
af viti en striti; fyrir því getur
hann verið sívinnandi og oft lagt
nótt með degi.
Járnsmíðin leggur til sköpun-
argleðina og smíðisgripurinn
mótast af hugkvæmni hugar og
handar. Framleiðsla Guðmundar
hefir aldrei vérið búin til í aug-
lýsingaskyni eða til skrums,
heldur er hún nauðsynja- og nyt-
semdarverk. Tildurmennskan
hefir því alla tíð verið útilokuð.
Þrátt fyrir það hefir verksmiðjan
getið sér þann orðstír bæði er-
lendis og innanlands, fyrir vöru-
gæði og vöruvöndun, er seint
mun fyrnast.
Margir eru þeir orðnir á 40 ára
starfsferli, sem numið hafa járn-
smíðaiðn hjá fyrirtækinu Guðm.
J. Sigurðsson & Co. Verða þeir
ekki taldir hér. En hitt vita kunn-
ugir, að stofnunin hefir haft víð-
tæk og varanleg áhrif til góðs á
iðnnemendur sína, fram yfir það,
sem námsgreinin sjálf krefst; eru
það menningaráhrifin, er þeir
verða fyrir frá forstjóranum og
samlífi sjálfra þeirra. Eftir að
þeir hafa þaðan farið, hafa marg-
ir þeirra getið sér gott orð fyrir
reglusemi, kunnáttu og mann-
dóm í starfi. en aðrir hafa ílenzt
hér og orðið máttarstoðir að af-
köstum stofnunarinnar. Mun fá-
gætur, ef ekki einstæður, sá sam-
hugur og sú trúmennska, er þar
ríkir innan veggja. Öllti er
stjórnað af mannúð, ýtni og festu,
eins og á góðu heimili, en ekki
valdboði eða stórmennskubrag,
þar sem forstjórarnir eru utan og
ofan við starfsmennina, eða þar
sem flas og fum er til fagnaðar
talið. í því sambandi hefir mér
oft dottið í hug sannindi enska
málsháttarins: „The mills of God
grind slowly, but surely“, —
kvarnir guðs mala seint, en ör-
ugglega.
— Fastheldinn er Guðmunöur
á fornar dyggðir: dre.v-shap,
prúðmennsku, fastlyndi, t vggð
og trúmennsku. Sjálfu: hefur
hann lagað líferni sitt eftir ;þeim.
Skaphöfn hans til orðs og æðis
einkennist af varfærni o;; 'gcVfug-
lyndi í annarra garð. Bc; i út af
því, eins og hent getur viðkvæina
og örgeðja menn, kann har.n að
skynja þær kenndir, er Iigíjn til
grundvallar mannlegum breysk-
leika, og er íyrstur mar.na til að
bæta úr, ef um er sótt. Nægir sú
skilgreining ein til cð skilja,
hvernig hann hefir kemizt hjá
því, á sinni sjötugu æfi. a'S eign-
ast óvildarmenn. GuBmundur
hefir verið gæfumaður: ijaft góða
afkomu, eignast manndámsrrúkla
niðja, fágætan lífsför 'naut og
notið hylli guðs og góð’-a tnanna.
Mesta áfallið var frátall konu
hans. En hann var líka sá maður,
að kunna að lúta lögir álum lífs-
ins. Lífsreynslan skýrir einatí
hinn soralausa málm og skilar
honum hreinum úr deiglunni.
Trúræknin á þar og sinn þátt.
„Guð í alheims geirni, gug j
sjálfum þér.“ Þau einföldu sann-
indi munu bergttála í sálu Guð-
mundar Sigurðssonar hér eftir
sem hingað til, jafnt við steðjan
sem í kirkju Krists. Smiðsaugað
sér sköpunarrnáttinn 1 dulmáli
alheimsins.
Með góðar minningar og hlýj-
ar óskir samferðamannanna,
leggur sannur heiðursmaður og
góður drengur út á áttunda tug
æfiáranna. Vinir, niðjai', venzla-
menn og hinir mörgu nemendur
hans nær og fjær, munu í dag
hylla mætan borgara, þakka hon-
um velvilja og dugmikið dags-
verk og minnast liðinra stunda
með virðingu og vináttu, um leið
og þeir óska af alúð allra heilla
á ókomnum æfidögum.
Ólafur Ólafsson,
Mikið {jölmemii
á héráðsmóti
ÍSAFIRÐI, 13. sept.: — Hér á
ísafirði var halfiið héraísmót
Sjálfstæðismanna á laugar-
dags- og sunnudagskvöld. —
Var f jölmenni á samkomunum
svo sem húsrúm frekast leyfði
og var mót þetta mjög vel
heppnað og ánægjulegt í alla
staði.
Matthías Bjarnason settl
mótið en ræðumenn voru þeir
Kjartan Jóhannesson þingmað
ur ísfirðinga og Jóhar.n Þ.
Jósefsson þingmaður Vest-
mannaeyinga. Var gerður góð-
ur rómur að ræðum þeirra, —>
Þá skemmtu við hrifningu og
góðar undirtektir Guðmundur
Jónsson óperusöngvari, Har-
aldur Á. Sigurðsson og Fritz
Weisshappel. — J.
-