Morgunblaðið - 05.01.1955, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 5. jan. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
11
Snmorliði Guðmundsson póstur
Bré
Þess eins bið ég Guð, ef ég á
nokkra sál
og ef hann ætlar að typta hana
í reiði.
að senda hana í ís, eða bik eða
bál
en bara ekki á Þingmannaheiði.
ÞANNIG kvað skáldið góða Þor-
steinn Erlingsson um fjallveg
þann, er Sumarliði póstur átti
fleiri spor á en nokkur annar
Islendingur. Og þó vax Þorsteinn
þar á ferð á góðum fáki að sum-
arlagi, er hann lýsti Þingmanna-
heiði svo sem að framan greinir.
Hvernig 'myndi lýsing hans hafa
orðið, ef hann svo sem Sumarliði
póstur, hefði orðið að þreyta þar
fungbrögð við hríð og hörkur,
fárviðri, myrkur og umbrotafærð
á lengstu nóttum ársins, tafinn
af beljandi straumiðu, hafandi
enga slóð að halda sér að, en
aðeins vörðubrot að vísa veginn,
ef þau voru þá ekki á kafi undir
fönn, eða hríðin svo dimm, að
einnig þau voru auganu hulin.
En þannig glímdi Sumarliði póst-
ur við Þingmannaheiði í tugi ára,
einn með hund og hest og þunga
yerðmæta byrði á baki, sem ekki
mátti glata. Og auk þess var þetta
aðeins einn af átta fjailvegum er
lá á leið hans frá Króksfirði til
Bíldudals og sumir þeirra engu
blíðari við að eiga en Þing-
mannaheiði. I þann tíma voru öll
yötn og allar ár óbrúað, svo að oft
varð að glíma við beljandi fossa-
föll, samfara þungum jakaburði,1
þegar ekki hittist svo á, að frost-
hörkurnar höfðu byggt traustar
brýr yfir allar elfur.
Þeim einum var unnt að bjóða
slíkum erfiðleikum birginn og
sigra, sem gæddir voru miklu
þreki og miklum hyggindum,
þrautseigju, frábærri athyglis-
gáfu og óbilandi kjarki og trú á
seðri aðstoð, en allt þetta átti
Sumarliði póstur í ríkum mæli,
enda fór janfan svo, að honum
hlekktist aldrei á, gekk ávallt
heill frá hverjum leik, hversu
miklir erfiðleikar sem urðu á
veginum. Hér gat að lita sterkan
kvist á stofni kynslóðar, sem enn
tók í arf alla kosti víkinganna
frá gullöld Islendinga
Sumarliði póstur var fæddur á
Skáldsstöðum í Reykhólasveit
þann 22. desember 1867, sonur
Guðmundar Þorlákssonar pósts
og konu hans Guðrúnar Guð-
mundsdóttur. Hafði faðir Sumar-
liða póstferðir á þessari sömu
leið. Þegar Sumarliði var 5 ára
að aldri missti hann föður sinn
af slysi, en móðirin sat eftir með
fjögur börn öll í ómegð, og alla
þá erfiðleika, sem samfara eru
fátæktinni þegar fyrirvinnan er
fallin frá. Sumarliði var því al-
inn upp við kröpp kjör, mikla
vinnu og alvöruþunga. Þegar
hann var aðeins 12 ára. varð hann
að yfirgefa æskuheimili og móð-
urkné, til þess sjálfur að sjá fyr-
ir sér, með ekkert annað ferða-
nesti en góðar bænir ástríkrar
móður, um að duga vel og treysta
Guði og gæfunni og vera jafnan
góður og nýtur drengur, foreldr-
um sínum og frændum til sóma.
Og þessar fyrirbænir rættust á
honum í ríkum mæli. Hann var
svo lánsamur, að komast á hið
góða heimili Bjarna bónda á
Reykhólum, en þar dvaldi hann
síðan öll sin uppvaxtarár. Naut
hann þar hinnar ágætustu upp-
eldisáhrifa sem komu honum að,
góðu haldi í erfiðu lífsstarfi síð-;
ari ára. Við hirðingu búfjárs á;
hinu stóra búi lærðist honum í
daglegri umgengni við dýrin, að
tileinka sér kosti þeirra, svo sem j
ratvísi og tryggð, er hann sá
fljótt að þau voru gædd, oft í
miklu ríkari mæli en mennirnir
og taldi hann að þetta hefði
margoft biargað sér yfir erfið-
ustu hjallana á ferðum sínum,
enda var hann frábær dýravinur.
Hversu mikils t. d. hann mat
hund sinn, má marka af eftir-
farandi atviki:
Kvöld nokkurt kom hann af
fjalli í versta veðri, svangur,
kaldur og illa hrakinn. Var sort-
inn og óveðrið slíkt, að hann
vissi ekki hvert halda skyldi, og
hafði nærri gefist upp, til þess að
búa sér ból í fönn, er þá að öll-
um líkindum hefði orðið síðasta
hvílurúmið, er hundurinn neyddi
hann til að halda áfram, gaf hon-
um engan frið fyrir flaðri, unz
hann tók forystu beint í veðrið.
Eftir langa mæðu komu þeir að
fyrsta bænum í byggð. Fylgdust
báðir í baðstofu þar sem Sumar-
liða var tekið með virktum og
boðinn góður beini og gisting um
nóttina, en sparkað til hundsins
og hann hrakinn út. Stóð þá
Sumarlði upp, tók farangur sinn
og hélt áfram út í hríðina til
næsta bæjar án þess að þyggja
vott eða þurrt. Kvaðst hann ekki
vilja njóta neins þar sem lífgjafa
sínum væri úthýst, og skyldi jafnt
yfir báða ganga. Ormagna af
þreytu og vosbúð knúði hann á
dyr á næsta bæ um nóttina, þar
sem vinirnir báðir mættu samúð
og skilningi og fengu góða gist-
ingu.
Arið 1894 reisti Sumarliði bú
að Barmi í Gufudalssveit, en bjó
þar aðeins í tvö ár. Leitaði hug-
urinn aftur heim í Reykhólasveit-
ina, en hún átti hug hans allan,
enda er hún með fegurstu sveit-
um þessa lands. Að Borg flutti
hann árið 1904 og bjó þar yfir
40 ár. Hafði kona hans alist þar
upp og tóku bæði miklu ástfóstri
við jörðina, bættu hana og
prýddu og undu glöð við sitt á
pví fagra býli.
Hinn 20. nóv. 1892 kvæntist
Sumarliði heitmey sinni Jóhönnu
Loftsdóttur hinn ágætustu konu.
Voru þau systkinabörn. Eignuð-
ust þau 3 börn en tóku auk þess
tvö fósturbörn, sem þau ólu upp
eins og sín eigin. Bar heimili
þeirra hjóna jafnan mót af sam-
heldni, ástríki og höfðingsskap og
þótti öllum þar gott að dvelja,
jafnt skyldum sem vandalausum.
Póstferðir hóf Sumarliði um
haustið 1894 og hélt þeim þar til
í árslok 1940, að heilsa hans leyfði
ekki lengur, eða nærri í hálfa
öld. Leysti hann af hendi þessa
löngu og erfiðu þjónustu, af frá-
bærri skyldurækni, þótt launin
væru jafnan í öfugum hlutföllum
við erfiðið. enda græddist honum
ekki fé, komst þó vel af, m. a.
vegna frábærrar bústjórnar konu
sinnar, sem gæta varð bús og
barna í hinum löngu og mörgu
ferðum hans fjarri heimilinu.
Var hún honum alla tið h;nn
kærleiksríkasti förunautur, sem
vakti yfir velferð hans í meira
en sex tugi ára og létti honum
hverja þraut, enda var heimilið
honum sú uppsprettulind, sem
hann jafnan drakk úr nýjan þrótt
til að yfirvinna nýja eríiðleika í
hverri nýrri ferð sem hafin var.
Sumarliði póstur var skarp-
greindur maður, orðheppinn og
hnyttinn í svörum, en þó ávallt
hinn prúðasti. Hann var mjög
bókhneygður, einkum sótti hann
mikinn fróðleik í fornsögurnar,
enda átti hann margt sameigin-
legt með fcrnum víkingum, bæði
í sjón og raun. Hann var mjög
ákveðinn í landsmálum og fór
ekkert dult með, að frelsi lands
og þjóðar færi eftir því, hvort
fólkið sjálft vildi fórna lífi sínu
og starfi fyrir landið, og krefjast
jafnan meira af sjálfum sér en
öðrum og þeim mönnum er hann
trúði bezt til að halda þeirri
stefnu á lofti og vinna henni sig-
ur, léði hann allt sitt fylgi og
dró ekkert undan. Hann var þar
sem annars staðar allur og heill.'
Síðustu ár ævi sinnar dvaldi j
Sumarliði ásamt konu sinni, sem
enn lifir, hjá dóttur sinni, Ingi-1
björgu á Valshamri í Geiradal, og ^
manni hennar Karli Guðmunds-
syni. Atti hann þar mikilli nær-
gætni að mæta, er elli og sjúk-
! dómar lömuðu lífsþróttinn, svo
að hann var ekki lengur sjálfum
sér nógur. Þar lauk hann langri
og heillaríkri ævi í september
1953, nærri 86 ára að aldri, 1
þeirri bjargföstu trú, að heiðarn-
ar, sem hann þá væri að leggja á,
væru bæði bjartari og fegurri en
þær, sem spor hans lágu um á!
langri ævi, jafnvel þegar júnísól-j
in breiddi gullna slæðu yfir balaj
og laut, og bros var á hverjum
hjalla.
Með Sumarliða pósti er geng-
inn góður og traustur sonur
landsins, sannur fulltrúi mann-
dóms, drengskapar og allra þeirra
kosta sem beztir finnast með þjóð
vorri. Megi hún jafnan syrgja
: marga slíka menn, og blessa
' minningu hans.
Gísli Jónsson.
Mæðiveikin í Ds
- Úr daglega lífinu
Framh. af bls. 8
hann í stuttu máli sögu þjóðarinn-
ar, lýsti þeim miklu hörmungum,
sem að henni hefur steðjað á fyrri
tímum, og hversu hún hefur staðið
af sér með manndómi og þreki, í
skjóli fornrar menningar, allar I
þrautir og erfiðleika. Hann minnt- j
ist hins mikla framtaks í landi
1 hér á síðustu áratugum og þeirra
. mörgu og miklu verkefna, er biðu
úrlausnar. Var ræða forsætisráð-
herrans þung og alvarleg varnað-
arorð hins raunsæa og reynda
stjórnmálamanns.
j Að lokum flutti Vilhjálmur Þ.
G’íslason að vanda snjalla ára-
mótahugleiðingu þar sem hann
leit yfir farinn veg og árnaði
Iþjóðinni heilla og blessunar á
komandi ári. —
Á NÝÁRSDAG
flutti forseti vor, herra Ásgeir
Ásgeirsson, ávárp til þjóðarinnar.
Þakkaði hann þann hlýhug og þær
góðu móttökur er þau hjónin
hefðu hvarvetna mætt á ferðum
sínum um byggðir landsins.
Minntist fegurðar og tignar
landsins og ræddi hinar miklu
framfarir er orðið hefðu hér á
landi á öllum sviðum og þá miklu
möguleika til frekari framfara er
hér væru fyrir hendi.
! Að lokum óskaði hann allri
þjóðinni árs og friðar.
j Ræða forsetans var snjöll og
; virðuleg, sem vænta mátti.
GÆFA FYLGIR
trúlofunarbriguinim frS Si*»
í orþór, Hafnarstræti 4. —
Sendir gegn pógtkröfu. —
Sendið nákvæmt mál
ÞAU tíðindi hafa spurst, að mæði ]
veiki er talin hafa komið upp í
vestur hluta Dalasýslu og álitið
að upptök veikinnar séu í fé, sem
selt var frá Valþúfu hér í hreppi
haustið 1952. Það eru margar
getsakir um það hvernig veikin
hafi borizt í þennan fjárstofn.
Meðal annars hefir kviknað sú
saga, að lömbunum, sem keypt
voru af Barðaströnd, hafi verið
skipað upp í Hjallanesi, sex
klukkustundum eftir að slátrun
á gamla fénu var lokið þar. Önn-
ur tilgátan er sú, að fé af gamla
stofninum hafi komið saman við
lömbin o. s. frv.
Eg tel mér skylt vegna þess,
að mér er þetta mál ekki óvið-
komandi, að greina frá þessum
málavöxtum eins og ég veit að
réttir eru.
Slátrun var lokið í Hjallanesi
22. september 1947, eða um sama
leyti og menn fóru héðan til fjár-
kaupa á Barðaströnd og Múla-
sveit. Hinn 30. september kom
fyrsti farmurinn af lömbum að
kveldi til og varð þá að skipa
þeim upp. Lömbin voru flutt í
nes, sem tengist við land með
örmjóu rifi. Nes þetta heitir
Mjóanes. Þarna var lambanna
gætt um nóttina og rekin í björtu
þangað, sem þau voru geymd. •—
Hinir farmarnir voru fluttir í
land á sama stað og er það sann-
anlegt að lömbin komu aldrei á
slátursstaðinn. Hitt er svo annað
mál, að ekki er hægt að fullyrða
nema sjúkar kindur hafi komið
í nes þetta 10 dögum áður, eða
svo, en annars var allt fé rekið
beint í sláturhúsið. Nú er það vit-
anlegt, að því var slegið föstu
eftir rannsóknum, að sýking
ætti sér ekki stað nema frá kind
til kindar, enda var tilgangslaust
að flytja fé á fjárskíptasvæðið,
ef hætta stafaði af því að sjúk
kind hefði komið á staðinn, allt
að hálfum mánuði áður en féð
var flutt á svæðið.
Enginn veit heldur til þess, að
fé af gamla stofninum hafi kom-
ið saman við lömbin enda var
gætt fyllstu varúðar, lömbin höfð
í gæzlu og hýst eftir að þeim
var skipt, en fyrir skiptin voru
þau höfð í girðingu og var mað-
ur yfir þeim alla daga.
Eg verð nú að álíta, að ekki
séu nægilegar sannanir fyrir því
að veiki þessi sé upp runnin á
Valþúfu af eftirtöldum ástæðum:
1. Það voru liðin fimm ár frá
fjárskiptum þangað til Valþúfu-
féð var selt og engin vanhöld eða
veiki, sem bent gæti til mæði-
veiki, sem bent gæti til að mæði-
veiki gæti átt sér stað. Aðeins
tvær kindur höfðu fallið úr töl-
unni, önnur drepist af lambs-
burði, en hinni var slátrað tví-
geldri og heilbrigðri.
2. Valþúfuféð gekk meira og
minna saman við annað fé í rétt-
um og vorsmalamennskum. Sér-
staklega þó við fé á Breiðabóls-
stað og Hellu, sem eru næstu
bæir, en ekki virðist það neitt
hafa sak?ð ennþá. En eftir
reynslu á gangi veikinnar fyrir
fjárskiptin, hefði sýking á fé á
næstu bæjum átt sér stað.
3. Talið hefur verið, að þær
kindur sem seldar voru frá Val-
þúfu að Vípholtsstöðum í Laxár-
dal hafi reynst heilbrigðar við
slátrun í haust en þó er 10% af
fénu meira og minna sýkt. Einnig
er talið að mæðiveiki hafi orðið
vart á Ketilsstöðum, en kindin
frá Valþúfu heilbrigð. Hafa rann
sóknir á mæðiveiki íært sannanir
fyrir því, að kind sýki þó hún
sé heilbrigð?
4. Það hafa nú farið fram at-
huganir á sauðfé í Fellsstrandar-
hreppi og ekki sést neitt athuga-
vert, nema talið var að hrútur
frá Breiðabólsstað væri veikur og
þess vegna var drepið allt full-
orðið fé á því heimili, þrátt fyrir
marg endurtekin mótmæli, en
það undarlega skeður, að þetta
fé sem þó einna mestan samgang
hafði við Valþúfuféð reyndist
heilbrigt bratt fyrir það, að þeir
sem völdin höfðu í þessum mál-
um hafi haldið að þar væri gróðra
stían.
5. Eftir reynslu á mæðiveikinni
á árunum 1937—1947 væri hægt
að færa mörg dæmi þess að kind-
ur frá sumum heimilum voru það
næmar fyrir veikinni, að þó kind-
ur af vissum kynstofn væru í eitt
til tvö hundruð fjár, þá drápust
þær fyrstar af öllu fénu, þó eng-
inn vissi neinar líkur til þess að
þær hefðu sýkst á undan hinu
fénu. Svipið getur alveg átt sér
stað með þetta fé, að það hafi
sýkst eftir að það var selt frá
Valþúfu.
Að þessu athuguðú, verður
varla skilið að mæðiveikin hafi
leynst 1 þessum fjárstofni í fimm
ár og ekki neitt grunsamt komið
í ljós, en þegar féð er flutt í aðra
sveit, þá veikist það ásamt öðru
fé. Það verður að líta þannig á,
að mæðiveikin hafi verið mun
fljótvirkari í veturgömlu kind-
inni á Lundum i Stafholtstungum
og veturgamalli kind á Kýrunn-
arstöðum í Hvammssveit, heldur
en í Valþúfufénu hafi hún átt
að leynast þar í fimm til sex ár,
án þess að neitt yrði vart við
hana. Það er og vitanlegt, að
mæðiveikin var í þrjú ár í suður
hluta Dalasýslu eftir að fjárskipti
fóru fram hér og er það ekki eins
dæmi að veikin hafi borist yfir
varnarlínur við svipaðar aðstæð-
ur.
Að endingu vil ég beina þeirri
spurningu til manna í nærliggj-
andi sveitum, sem kunnugt er um
slúðursögur um þetta mál. — Er
það sanngjarnt, að kasta á milli
sín slúðri, til þess að gera sak-
lausum mönnum lifandi og dauð-
um til skammar vegna óhappa,
sem enginn veit rétta orsök til.
Ytrafelli 10. desember 1954.
GuSmundur Olafsson.

Framh. af bls. 6
sókn til systur sinnar í Néw
Orleans og manns hennar, en hið
viðbjóðslega umhverfi og hatur
það sem mágur hennar leggur á
hana, eitrar líf hennar og leiðir
að lokum til þess að hún missir
vitið og er tekin á geðveikra-
hæli. — Efnið er óhugnanlegtæg
allur blær myndarinnar að safna
skapi, en allt er þarna snilld&r-
lega gert, sviðsetningin, uyn-
hverfið og leikurinn. Vivían
Leigh leikur sem áður er sagt
ungu stúlkuna Blanehe Du Bois
og hefur þessi frábæra ieikkcjna
aldrei leikið betur Mág hennar
Stanley leikur Marlon Braiijlo,
sem nú er talinn í fremstu röð
kvikmyndaleikara, enda er lei^ur
hans í þessu hlutverki sterkur’Og
sannfærandi út í æsar Stellu
konu hans leikur Kim ílunter m
Karl Malden leikur elskhúga
Blanche. Fara þau bæði afbragðs-
vel með hlutverk sín.
Þrátt fyrir það hversu drunga-
legt efni myndarinnar er, þá er
hún 'í hvívetna mikið listaverk,
sem vert er að sjá.
Að lokum skal þess getið að
leikstjórinn Richard Day hlaut
Oscars-verðlaunin fyrir leik-
stjórnina á þessari mynd og
George J. Hopkins sömu verðlaun
fyrir leiksviðsútbúnaðinn
Ego.
*★★★★★★★★★★★★
★ II* ★
★ ORGUNBLAÐIÐ ★
★ :; ★
★ MEÐ : ★
★ M ■ ★
★ iTIORGUNKAFFINU ; ★
★★★★★★★★★★★★★