Morgunblaðið - 26.02.1955, Síða 7

Laugardagur 26. febrúar 1955
MORGUNBLAÐIÐ
7
Sjálfsafgreiðsla í sq
Fróðlegf erindi Mr. Lfndalls
AFIJNDI Félags íslenzkra iðnrekenda, sem haldinn var í Þjóð-
leikhúskjallaranum í gær flutti bandarískur maður að nafni
Mr. Lindall erindi og sýndi kvikmyndir. Mr. Lindall er starfs-
maður FOA og hefur hann komið hingað á vegum Iðnaðarmála-
stofnunarinnar til þess að veita ýmsar leiðbeiningar um söluaðferðir,
um útlit sölubúða o. fl. og fjallaði fyrirlestur hans um það.
LEIÐBEINIR UM UTLIX
SÖLUBÚÐA
Bragi Ólafsson forstjóri Iðnað-
armálastofnunarinnar kynnti
ræðumann fyrir áheyrendum, en
Þjóðleikhúskjallarinn var þétt
setinn. Hann skýrði m. a. frá því
að Mr. Lindall hefði um skeið
dvalizt í Danmörku og verið
Dönum til leiðbeininga um útlit
sölubúa. Gat hann þess m. a. að
Mr. Lindall myndi eiga nokkurn
þátt í þeirri skyndibreytingu,
sem nú hefur orðið á fáum árum
i Danmörku.
TAKA ÞARF UPP
NÝJA STEFNU
Erindi Mr. Lindalls var grein-
argott. Sagði hann að sér hefði
þegar gefizt tækifæri til að heim-
sækja allmargar sölubúðir hér í
r
vanta, kemur fólk sér oft ekki að
því að spyrja um verðið og afleið-
ingin verður að það kaupir hana
ekki.
5 JÁLFS AFGREIB SL A
RYÐUR SÉR TIL RÚMS
Mr. Lindall skýrði frá því að
mikil breyting hefði orðið á Norð
urlöndum síðustu þrjú ár í verzl-
unarmálum, þar sem verzlanir
með sjálfsafgreiðslu hafa rutt sér
til rúms. Fyrir þremur árum voru
6 slíkar verzlanir starfandi í
Danmörku, en eru nú um 500. I
Noregi voru þær þrjár fyrir
þremur árum en eru nú yfir 400.
Eftir erindið sýndi Mr. Lindall
með kvikmynd ýmis vandamál
varðandi rekstur og útlit sölu-
| búða. — En kvikmyndir þessar
! munu nú verða í vörzlum Iðn-
! aðarmálastofnunarinnar og hún
sýna þær félagasamtökum, sem
áhuga hafa á þeim.
Björn Sigfússon, háskólabókavörbur:
ALMENNINGSBÓKASÖFNUM
FENGINN GRUNDVÖLLUR
Mr. Lindall.
bæ og nágrenni. Virtist honum
að hér eins og víða annars stað-
ar væri þörf mikilla umbóta. —
Menn þyrftu að hætta á það að
taka upp algerlega nýja stefnu í
þessum málum. Það sem hann
átti sérstaklega við var að breyta
innréttingum verzlana þannig að
fólk afgreiddi sig sjálft. Aðalat- j
riðið væri að fella niður þá teg- |
und afgreiðsluborða, sem stiar j
kaupendum frá vörunum. Slíkt
taldi hann mest kaupmönnum!
sjálfum í hag, því að við sölu á j
vörunum væri mjög mikilvægt.1
að kaupendurnir fengju að hand- j
leika þær.
VERÐMERKINGAR
NAUÐSYNLEGAR
Þá kvaðst Mr. Lindall undrast
það mjög, hve sjaldgæft væri að
vörur í verzlunum væru verð-
merktar. Kvaðst hann hafa lagt
spurningar fyrir verzlunarmenn-
ina, hvers vegna þeir verðmerktu
ekki. Fékk hann margar skýring-
ar, en taldi að þær væru ekki
réttar. T. d. var honum sagt að
kaupendurnir þekktu verðið. —
Lítil tilraun sýndi að það væri
ekki réít. Kaupendur vissu yfir-
leitt verðið á nokkrum vörum,
en aldrei á nærri öllum. Önnur
skýringin hefði verið að verðið
væri svo hátt að kaupmenn vildu
ekki birta það með verðmerk-
ingum. En halda menn að það sé
betra að fólk geri sér fyrst í
hugarlund að einhver vara kosti
t. d. 2 krónur, en þegar það spyr'
um verðið, þá kemur í ljós að
hún kostar 3 krónur. Það er stað-
reynd að þégar verðmerkingar,
Fsedd 5u. október 1949.
Báin 12. febrúar 1955.
EINS og við sjáum voru árin
ekki mörg, en samt var hún köll-
uð burtu, þessi elskulega litla
stúlka. Hún fór út af heimili sínu
glöð og ánægð að vanda, en er
skömmu síðar borin inn liðið lík.
Slj'sin koma svo óvænt að við
eigum bágt með að trúa stað-
reyndunum. En þau eru orðin
nokkuð tíð slysin, sem elskuleg
lítil börn verða fyrir.
Margrét litla var ein af þeim
börnum, sem allir tóku eftir
hvar sem hún fór. Fallegu augun,
sem lika gátu verið svo alvarleg,
stöðvuðu okkur, ef við horxðum
í þau.
Enda þótt, ég væri ekki nákunn
ugur heimili hennar, þá þekkti
ég þessa litlu vinkonu mína. —
Ávallt er ég mæíti henni eða sá
hana að leik, dró hún mig að sér
á einhvern óskilianlegan hátt. Ég
spjallaði við hana og spurði
kannske kjánalcgra spurninga. í
fyrstu var hún hlédræg, en siðan
var sem eitthvað losnaði úr læð-
ingi.
Þarna áttum við margar stund-
ir, sem mér verða óglevmanleg-
ar. Ég á bágt með að trúa og
sætta mig við, að sjá hana ekki
framar. En nú er hún farin til
móts við h'tinn bróður sinn, sem
áður er farinn til lands eilífðar-
innar.
Harmurinn, sem foreldrarnir
urðu fyrir er slíkur að orð fá ekki
lýst. Það er samt sem áður svo,
að minningarnar um þetta elsku-
lega barn eru svo hlýjar og bjart-
ar, að þær hljóta að íæra nokkra
huegun.
Ég minr.ist þess að ég mætti
einu sinni þessari hamingjusömu
íjölskvldu á göngu. Foreldrarnir
Ijómuðu af ást og umhygsui fyrir
elsku litlu stúlkunni þeirra, en
barnið var eins og hamingjusólin
beirra.
Djúpt og óbætanlevt. skarð er
fallið, sem erfitt verður að fylla.
Fg vil votta foreldrunum mína
ionilegustu samúð og bíð euð að
hjálna þeim » rsunum þeirra.
Margrét mín, þú ncust bcirrar
ástúðar, sem eðeins elskao barn
nýtur, þú stráðir birtu hvar sem
þú fórst. Ég vil þakka þér íyrir
dásamlega kynningu. Vertu sæl,
unga vinköna. — Guð blessi þina
björtu minningu.
G. Þ.
VERK MITT í dag er það, sem
Svíar kalla að „tala yrke“,
ræða starfsgrein sína. Frumvarp,
sem Alþingi mun nú gera að lög-
um fyrir forgöngu ‘menntamála
ráðherra, um almenningsbókasöfn,
tekur svo myndarlegt skref í
safnamálum, að árin 2005 og 2055
verður afmælis þess minnzt.
Því þarf ekki að lýsa, hve hæpin
og afslepp staða almenningsbóka-
safna er i landinu enn, að örfáum
stöðum undanteknum, og skilyrði
þeirra til að vaxa og batna eftir
langsýnni áætlun hvern áratug af
öðrum hafa verið of aum til þess,
að hægt væri að ætlast til þess af
nckkrum úrvalsmanni, að hann
kysi sér þar starf stundinni leng-
ur. Það mun lagast.
Fátt er meir en söfnin og notk-
un þeirra komið undir starfsliði,
sem þeim hlotnast. Sá grundvöllur
skipnlags- og fjárstuðnings, sem
frv. vill veita almenningsbóka-
söfnum, vekur og varðveitir trúna
j á hlutverk þeirra, og þá fyrst er
i það, sem öll góð öfl munu koma
. þeim til hjálpar. Á fremur skömm-
um tíma hlýtur að mótast dálítil
bókavarðastétt með sömu réttar-
stöðu og starfsmetnað og kenn-
arastéttin (þar á meðal háskóla-
menntaðar konur og karlar) og
mun þá hafa sanivinnu við bóka-
fulltiúa ríkisir.s um að hindra
sarrú.v. 9. gr. frv., að lítt hæft
starfslið og vond launakjör verði
söfnunum til niðurdreps.
Fjárframlögin, sem frv. ákveð-
ur, eru töluvert átak fyrir ýmis
byggðarlög, frá því sem verið hef-
ur, og einnig fyrir ríkið. Þá ráð-
stöfun vona ég þó, að allir aðilar
fallist á óneyddir og margir þakk-
látir. Auk þess er ég sömu skoð-
unar og nefndin, sem samdi frv.
og frá hefur verið sagt hér í blað-
inu, að þörf sé eða þörf verði á
meiri framlögum. En þó er slíkt
í bili aukaatriði hjá hinu, að nú
þegar sé fest hið heilbrigða, raun-
hæfa skipulag, sem í frv. felst.
Skiptingin í 29 bókasafnshverfi
verður naumast hentugri gerð en
þarna er, nema fylkissafnaven.ia
Norðmanna og Svía væri tekin
upp, aðalsöfn höfð margfalt færri
og stæri en þetta. Til þess væri ég
hneigður, en játa, að slíkt er auð-
veldara á síðara þróunarstigi, þeg-
ar fáein héraðs- og kaupstaðar-
i söfn í landinu verða komin langt
fram úr öðrum og fær um og
viljug til að sjá t. d. iðnaði heils
landsf jórðungs fyrir erlendum
tæknitímaritum, kennurum fyrir
sérfræði- og uppeldisritum o. s. frv.
Við því finnst mér ekkert að
gera í lögum, þótt einhver þessara
sýslubókasafna kafni undir nafni,
þegar á þau fer að reyna. Sum
þeirra munu þurfa að fá stjórn-
arráðsleyfi um linkind á skyldunni
um bókband (25. gr.), sbr. 1. máls-
grein í 27. gr. um skyldu þeirra
að eiga handbær öll Alþingis- og
stjórnartíðindi, hagskýrslur, dóma-
söfn, skólaskýrslur o. fl. o. fl. Ef
linkind fæst eigi, yrði niðurstaðan
sú, að ríkið yrði látið (til bók-
bandssparnaðar sér) kosta vél-
■band á hluta upplagsins af þess-
um ritum.
Lítum á mannfæstu bókasafns-
hverfin, en látum þau söfn veia
sæmilega fær, sem hafa minnst
20 þús. kr. tek.jur eftir frv. Það .
hafa öll söfnin, sem njóta meir |
en 700 íbúa heimaþorps auk upp-
Jands eða eru í stóru héraði.
í Söfn Vestur-lsfirðinga (Þing- ■
eyri) og Strandamanna (Hólma.- i
vik) eru ekki svo langt fyrir neð-1
an markið, að örvær.ta þurfi. Það
gera ekki heldur Norður-Þingey-
ingar, þótt fémennt sé; sýslan
hefur veitt 10 þús. árlega til safns
sms, þótt eigi kæmi teljandi ríkis-
styrkur móti. Viðunandi stuðning-
ur stórÝa sýslna kann og að bjarga
hinu ófædda Héraðssafni austur á
Egilsstöðum. En sýslubókasöfnum
Skaftfellinga í Höfn og Vík verð-
ur lífið erfitt sökum fámennis og
vegarlengda, tekjur vart yfir 14
þús. kr. hjá hvoru. Enn fátækara
verður safn Vestur-Húnvetninga
á Hvammstanga, en hjálp er í því,
að í svo lítilli sýslu er auðvelt að
sameina flest eða öll sveitarbóka-
söfn við aðalsafnið. Allra bágast-
ar tekjur virðast skapaðar hinum
ófæddu sýslubókasöfnum Dala-
manna í Búðardal og Austur-
Barðstrendinga á Reykhólum. Eða
gæti það orðið eitt safn í tveim
deildum, sem flyttu milíi sín
bækur?
Getur það verið rétt að hamla
nokkuð þroska safna í mannmörgu
bókasafnshverfunum til þess þau
fari ekki að gnæfa yfir hin snauðu
söfn?
Vissulega ekki rétt. Það er vond
jöfnun að toppstýfa hæstu trén.
Iðnaðar- og skólakaupstaðirnir
Akureyri og Hafnarfjörður eru
einu bæirnir, sem hafa ásamt
Reyk.javík komizt töluvert upj>
fyrir 4 þús. íbúa, hinn fyrrnefndi
í 8 þús. eftir viðtöku Glerárþorps.
1 frumvarpinu er af óþekktum á-
stæðum sett það hörnluákvæði á
þessa bæi, að safnstyrkur ríkis til
þeirra á hvern íbúa skuli vera því
lægri sem íbúafjöldinn fer meira
yfir 4 þúsund, unz ríkisframlagið
er komið niður í þriðjung þess,
sem önnur söfn fá á íbúa hvern.
(Bæjarframlög mega þá einnig
lækka). Um Reykjavík er þetta
sök sér vegna mikillar veltu og að-
gangs manna að fræðisöfnum þar.
En ég vildi eindregið mælast t:l
þess réttlætis fyrir þessa bæi þrjá,
að í stað þess að styrklækkun
byr.ji þegar við 4 þúsunda mann-
fjölda, byr.ji hún ekki fyrr en við
10 þúsunda fjölda. Af mörgum
rökum læt ég næg.ja að minna á
ein, sem vavða kostnaðarþungann,
sem leggjast mun á Amtsbóka-
safnið á Akureyri.
Nefndarmenn hafa vísvitandi
sleppt að geta þess í frv. og grein-
argerð sinni, að Amtsbókasafn
Norðurlands er hið eina af ura-
ræddum 29 héraðssöfnum, sem
hefur undantekningarlausa slcyldu
til að varðveita allt, sem prentað
er á íslandi (3 önnur hafa ó-
bundnari rétt til úrvals úr því,
sbr. lög frá 1949 um afhendingit
skyldueintaka til bókasafna). Sú
skylda er í þjóðarþágu, ekki óhætt
að geyma öll skyldueintökin í
Reykjavík. Kostnaður við bókband
á þeim er geysihár. Ekki er held-
ur um geymslu eina að ræða í
slíku þ.jóðbókasafni, heldur tals-
verða fræðimannanotkun, sem
kallar þá jafnframt á mikinn
stofn erlendra fræðirita til stuðn-
ings. Næstelzta bókasafn landsins
hlýtur einnig að leggja verulegt
kapp á að eignast gamlar bækur,
þó að dýrt sé. Og á aðra hlið
eru atvinnugreinar bæjarins og
Ey.jafjarðar vel þess vetðar, að
þarna sé haft langbezta tæknisafn
og atvinnulifssafn utan Rcykja-
víkur.
Umfram þessar staðreyndir mun
s.iást, miðsafnaþróun framtíðar,
að ekkert var innantómt né
skammsýnt í þeim metnaði Davíðs
Stefánssonar bókavarðar að neita
því að láta amtsbókasafnsbeitið
hverfa úr hinu löglega nafni safns
síns.
Er þessi refsifrádráttu.r ofan 4
þúsund íbúa marksins settur mest
til bess að refsa forystusafri og
norðlenzkum metnaði? — F.jár-
hæðirnar, sem umfram vvði nð
vreiða til 3 bæja, ef rnarkið færist
úr 4 í 10 þúsund, nema 3% eða
mest 4% af ríkisframlaginu öllu
og kæmu vel í þörf.
Að lokum fáein orð út frá því
sjónarmiði mínu, að bókasafns-
rekstur ríkisins sé ein starfsheild
með tvenns konar starfsst'iðvum
sem heita almenningsbókrisöfn
annars vegar, sérfræðisöfn hins
vegar með Landsbókasafn að for-
ystusafni og kjarna. Framfarir í
sérfræðisöfnum og betri hagnýt-
ing þeirra eru háðari framförujn.
almenningssafna en flestir halda.
Það er skiljanlegt orsakakerfí,
að almenningsbókasöfn munu
kenna landsmönnum að meta góð-
ar bækur, svo aðsókn að vísinda-
söfnum glæðist; einnig losa hin.
fyrrnefndu Landsbókasafn við al-
þýðufræðslu, sem það var áður
skyldugt til. En auk þess spái ég
óbeinni verkan laganna um al-
menningsbókasöfn á kerfun hinna
smáu sérfræðisafna, sem skotiS
hafa upp kolli í reykvískum þjóð-
arstofnunum með vaxandi hraða
síðustu 20 ár. Vera má, að hægt
yrði að krefja af landsbókaverði
sams konar eftirlit með þeim eins
og bókafulltrúi á samkv. þessu
frv. að hafa með almenningsbóka-
söfnum. Til þess þyrfti engin ný
lög í fyrstu, aðeins reglugerð.
lijiirn Sigfús.son.
Sveinsson gefin úi
NÝLEGA kom út bók á vegum
Vantage Press í New York-
borg eftir Ronda Rivers, sem er
rithöfundarnafn Sólveigar Sveins
son. Nafn bókarinnar er ,We
loved them once“ (Eitt sinn unn-
um við þeim). Sólveig Sveinsson
er af íslenzkum ætíum, var lengi
búsett í Chicago, 111., og vann.
lengi við unglingadómstólinn þar
í borg. Nú er hún busett i Blaine
í Washington-ríki.
Sólvoig Sveinsson hefir einnig
fengizt nokkuð við leiklist- og
kennarastörf og skrifað talsvert
um uppeldismál. Hún hefir ferð-
ast viða um A.meríku og Evrópu
og ritað ferðalýsingar.
„We loved them once“ er saga
mannlegra ástríðna, og jafnframt
lýsing á hversdagslífi í smábæ í
Bandaríkjunum. Atburðarásin er
hröð og gripur lesendann föstum
tökum.
Höfundurinn hefir sjálf sagt,
að aðaláhugamál hennar sé: „Líf-
ið — ég nýt lífsins til fullnustu
hvern dag. Það hefir ekki alltaf
verið auðvelt, en hefir upp á ó-
tæmandi áhugaefni að bjóða.
Ánægjustundir gera okkur kleift
að líta fram hjá hversdagslegum
eríiðleikum .. sorgin skilur okk-
ur eftir skilning er ferðbýr okk-
ur inn í eilífðina."
Fjarstýrð skeyti
á skipiim brezka
flotans
LONDON, 22. febrúar •— Flota-
málaráðherra Breta, J. P. L.
Thomas, ræddi :: dag við blaða-
menn um skýrslu flotamálaráðu-
neytisins er gefin var út í dag.
Sagði fiotamálaráðherrann, aði
nú á kjamorkuöldinni yrði
brezki flotinn búinn flotadeíld-
um flugvélamóðurskipa og skipa
búnum ciarstýrðum sprengju-
skeytum. Unnið er áð því að
smíða flugvélamóðurskip og jafn
framt endurbæta önnur.
Fyrstu fjarstýrðum sprengju-
skeytum flotans verður oirigörigu
hægt að beita í loftvarnarskyni,
en síðar verða smíðuð skeyti sem
einnig er hægt að nota í sjó-
orustum. Búizt er við, að fjjár-
framlög til aukningar og endur-
bóta á brezka ílotanum á þessu
ári nemi allt að 340 milj. sterlings
punda, 12'/i millj. minna eij á
s. 1. ári.
t