Morgunblaðið - 03.11.1955, Blaðsíða 4

MORGLJSBLAÐIÐ
Fimmtudagur 3. nóv. 1955 j
' 20

framsögurœSa Jóns Pá!masonar, aljsm., um
frumvarp til Í€:ga iin* ver&tryggingarsjóð
Herra forgeti!
Ég byrja á því, að geta þess, að
J>etca frumvarp sem hér liggur
fyrir á þignskjuli 34 er flutt á
mína ábyrgð eingöngu. Það hefir
eigi verið rœtt í mínum flokki,
Sjáifstæðisflokknum, eða á öðr-
um vettvangi fyrr en nú. Það er
flutt sem allsherjarþjóðmál, en
hvorki á flokkslegum eða stétt-
arlegum grundvelii.
Ég geri ráð fyrir, að það sé nú
orðið öllum háttvirtum þing-
mönnum Ijóst, að okkar fjármála
kerfi og efnahagslíf er sjúkt. Sá
Bjúkdómur hefir verið að grafa
um sig í tvo til þrjá áratugi,
en aðallega síðustu 15—16 árin
síðan vísitölukerfið og verðlags-
uppbóta skrúfan var lögfest í árs-
byrjun 1940.
Sjúkdómseinkennin eru nú
greinilegust í því, að grundvöll-
ur allrar okkar fjármálavelgengni
sjálf framleiðslan í sveitum og
við sjó getur ekki þriíist nema
með opinberri aðstoð í stórum
Stíl. Birtist hámark þess rauna-
lega sannleika . í því, að okkar
arðsamasta framleiðslugrein, tog-
araútgerðin, getur ekki gengið
nema með 2000 króna ityrk á dag
fyrir hvert skip. Er og jafnvel
talið, að sú upphæð hrökkvi eigi
til að tryggja jafnvægi í tekjum
og gjöldum.
Um orsakir alls þessa skal að
bvo stöddu eigi mikið rætt. um-
fram það sem gert er í þeirri
greinargerð, sem frumvarpinu
fylgir. En það er Ijóst, að ein-
hverjar breytingar verður að
gera og hætt við að sá alvarlegi
sjúkdómur sem á þessu sviði
blasir við augum læknist ekki
nema með víðtækum skurðað-
gerðum. Hverjar þær eiga að
vera og hvernig þær eiga að vera.
þykir mér hins vegar hætt við,
að okkur hér á Alþingi og öðrum
gangi ekki sem bezt að verða
sammála um. En það er okkar
Ællra verkefni, að leita sem
gleggstra upplýsinga um ástandið
og reyna til hins ítrasta að sam-
einast um þær ráðstafanir til úr-
bóta er að haldi megi koma.
Það kann að þykja nokkuð
djarft af mér að ganga fram án
félagsskapar við aðra og leggja
fyrir þær tillögur sem felast í
þessu f"umvarpi. En mér þykir
alveg eins gott. að eiga á hættu,
að fá allar þær aðfinnslur, sem
þessar tillögur kunna að mæta,
eins og hitt að vera aðgerðalítill
éhorfandi, að því versnandi
ástandi, sern við augum blasir,
eins og verið hefir að miklu leyti
é síðustu þingum.
Þetta frumvarp grundvallast á
þremur aðal atriðum, sem hvert
um sig er mjög áhrifaríkt í fjár-
málum þjóðarinnar, en sem eru
svo samtvinnuð hvort öðru, að
þau verða að fylgjast að mestu
leyi.i að.
í fy sta lagi er það, að tryggja ,
betur en er, að þeir atvinnuvegir j
landsins sem byggja á fram-1
leiðslu beint úr skauti náttúr-.
unr.ar, landbúnaður og sjávarút-;
vegur, geti starfað og þrifist j
áfram hindrunarlaust.
f öðru lagi það, að slá því föstuj
með löggjöf að gengi íslenzku
krónunnar sé ekki (ækkað frekar.
en orðið er.
í þriðja lagi er svo það, að
framfærsluvisitölunni 3é haldið >
fösturn skor'ðum, svo hún hætti
að valda þeim víxlskrúfu gangi
til haékkunar, sem veríð hefir.
Ég sv t nú fara íáeinum oðrurn j
«m hvert um sig af þessum aðal
atriðum um leið og ég vík að öðr-
um þeim tillögiui sem í frum-
varpinu felast.
Velgengni frami iiiö.slriiar ier
eftir mörgum atriðum Eru sum
þeir. óviðráðanleg svo sem vr ,
urfar f c e:ðimagn. Þar er nátt-
urufar okkar kalda lands grund-
völlurinn en ekki mann'egar að
rerðir. Annað, svo sen . vélaíækns,
iaunahæð, vir nutimi, v'eiði'.æki
ílutf I Neðri deslé Alþingis 25, okf. s.L
og láns.fé, er meira á mannanna
valdi. En það sem úrslitunum
veldur er það, að afurðaverðið sé
í fullu samræmi við tilkosínað-
inn, þannig að reksturinn geti
borið sig.
í því efni erum við komnir í
það ástartd að afurðaverðið á er-
lendum markaði er mjög fjarri
því, að geta staðif undir fram-
leiðslukostnaðinum. Þess vegna
hefir verið stofnað til ír.argvís-
legra og stórfelldra ráðstafana
svo sem bátagjaldeyris skipu-
lagsins fyrir bátaflotann, Tog-
arastyrkinn fyrir botnvörpuskipa
flotann; rikisframlag fviir síldar-
útveginn og niðurgreiðslu á verði
landbúnaðarvara innanlands og
nú rætt um gjaldeyrisfríðindi
einnig fyrir þær.
Allt eru þetta neyðarúræði og
um annað er ekki að ræða eins og
komið er.
En hvemig eigi að ákveða
framleiðsluverðið hefir verið og
er mikið deiíumál. Er og hætt við
að svo verði einnig áfram.
Á landbúnaðarvörum er verðið
nú ákveðið af sérstöku ráði og
svo hefir verið um skeið. En vit-
anlega engin fjarstæða, að halda
því áfram. En með þetta er þó
ríkjandi mjög mikil óánægja á
báðar hliðar. Fjöldi bænda telur
ekki fært að láta búin bera sig
með aðkeyptu vinnuafli með því
afurðaverði, sem er og eru auk
þess mjög óánægðir með það hve
mikill verðmunur er á sumum
afurðunum eftir því hvar á land-
inu þær eru framleiddar.
Neytendur telja það aftur á
móti rangt, að miða við fram-
leiðslukostnað á smábúum og
sem eigí hafa yfir að ráða svo
fullkominni vélatækni sem völ er
á. Báðir hafa nokkuð til síns
má.ls og enginn gerir svo öllum
líki. Nú legg ég til, að taka upp
í þessu efni nýja reglu og hún
er sú, að miða við raunveruleg-
ann framleiðslukostnað á 5 ríkis-
búum, sem hafa yfir að ráða
hinni fulikomnustu vélatækni
sem þekkist og eru rekín sem
stórbú með aðkeyptu vinnuafli á
ágætum jörðum.
Varðandi sjávarútveginn og af-
urðaverð hans er það kunnugt, að
honum hefir verið haldið gang-
andi síðustu árin með mjög veiga
miklum ráðstöfunum frá hálfu
þess opinbera. Er þar fyrst að
telja bátagjaldeyris fyrirkomu-
lagið, sem hefir í för með sér
verðhækkur. á innfluttum vörum
um marga tugi milljóna. í öðru
lagi margra milljóna króna fram-
lög til síldarútgerðarinnar á und-
angengnum veiðileysisárum, og í
þriðja lagi framlagið til togar-
anna, sem tekið er með háum
skatti á innfluttar bifreiðar. Allt
þetta sýnir og sannar, að útgerð-
in er að öðrum þræði rekin á
áb.yrgð ríkisins eins og var þegar
fiskábyrgðin var í gildi. Þær til-
lögur, sem hér eru fluttar, eru
því meira um formshlið málsins
að þessu leyti, en aðalefni þess.
Og það skiptir miklu máli í því
efni, að fá fastan grundvöll til að
miða afurðaverðið við. Mundi
með því komið í veg fyrir þær
þrálátu deilur, sem um það eru
hvert frnmleiðsluverðið sé. Eru
jiær aó vií.u eðlilegar, að því
it-vii, aó það er misjafnt og kem-
ur þar margt til.
Mér finnst eðlilegast. að "úða
í prssu efni við þp.?m fé1ags.«;gj
rekstur sem mest eftirlit er v it-
anleya með; en þáð eru æj_rút-
g- : karostaranní. Með því að
fuVjí i icðaltal uf útkomu þeirra
alira, þá er fenginn mælikvarði
frá flciri iandshlutum og því iík-
nr rnd/öllu inn geti
/eiio : . . /rði í því eini að
byggja á hc’lsteypt eftirlit meS

Jón Pálmason
þeim rekstri og óvéfengjanlega
endurskoðun á reikningum þeirra
fyrirtækja sem urn er að ræða.
Ef svo færi að þessi grund-
völlur kæmi út með mikið ’nærra
aíurðaverð, en mönnum þætti í
bili eðlilegt, þá er tvennt til.
Annað hvort er þá það afurða-
verð sem reiknað hefir verið meö
lægra en sanngjarnt er miðað við
tilkostnað, eða að þau opinberu
fyrirtæki eru illa starfrækt, sem
lagt er til að nota sem mæli-
kvarða.
Væri því til að dreifa hafa
valdamenn landsins það í hendi
sinni, að breyta til um þann rekst
ur, og færa hann í hagfeldara
horf.
GENGI KRÓNIJTVNAR
Það hefir oft verið mikið deilu-
mál, hvort rétt væri að gera
breytingar á gengi ísienzku krón-
unnar. Hefir niðurstaðan orðið
sú, að gengið hefir verið lækkað
hvað eftir annað, og er nú ekki
hærra en það, að nú kostar sá
gjaldeyrir okkar aðalviðskipta-
þjóða sem áður kostaði 1 krónu
íslenzka, þetta frá 2 kr. 30 aurum
upp í 4 krónur 35 aura. Þetta þýð-
ir þeim mun hærra innkaupsverð
á aðfluttum vörum, og að sama
skapi hærra verð í íslenzkum
krónuin fyrir seldar afurðir. —
Gengið hefir verið lækkað til að
leiðrétta óeðlilegt hlutfall milli
framleiðslu og vinnu og bjarga
þar með útflutningsframleiðsl-
unni. Þetta hefir tekizt, en aðeins
í bili, því launin og síðan allur
annar tilkostnaður, sem byggist
á vinnu, hefir á fáum árum elt
hið lækkaða gengi og framleiðsl-
an þá um leið komizt í sama
var.da og áður var. Því er þó
eigi að neita, að spilið hefir orðið
því örðugra, sem þessi leið er
oftar farin og eins og nú er liggja
þau vandamál fyrir hvað á að
gera.
Öll sú verðhækkun sem stafar
af lækkuðu gengi og hækkuðum
launum, hefir gert og gerir allar
framkvæmdir í landinu þeim
mun dýrari og örðugri viðfangs.
Þar með fylgír nauðsyn á sam-
svarandi hækkun á lánsfé. Eins
og nú horfir virðist mér að flestir
forstöðumenn peningastofnana
okkar, þeir hagfræðingar sem
láta til sín heyra og ýmsir fieiri,
telji það hið mesta mein í okkar
fjármálum að fjárfestingin sé of
mikil. En orðið „fjárfesting“ hef-
ir á síðustu árum verið notað um
allar byggingar í kaupstöSum og
i svr'tum; allar ræktunarfram-
,ndir, skipakaup, bílakaup og
yfir eitt kaup á öllum stærri vél-
um og svo samgöngubætur, raf-
orkuframkvæmdir o. fl.
Það er vitanlega ttaðreynd, að
fjárfesting síðari ára er alveg
’ óve i.'ulega miKÍl. Fi rmier ihugur
; þ.’óf nn. .'eriúki .ogl 'sverð-
í ur. Aiiar fvair væn koáta nú
margfallt við það sem var fvrir
nokkrum árum og svo kemur
annað til, sem er þungt á metun-
um og orkar ef til vill mest. Það
er, að landsfólkið yfirleitt er á
flótta undan voðanum. Sá voði er
það, að allar nytsamlegar fram-
kvæmdir og allt sem girnilegt er
ið kaupa. verði dýrara að ári en
I ár og því dýrara sem lengra
líður. Að kaupgjald hækki, að
’engi krónunnar lækki og allt
byggingarefni, vélar og annað
aækki. Hræðsla fólksins við þenn
in voða er byggð á reynslu lið
mna ára og er því eðlileg. Marg-
ir hugsa sem svo: Ef ég get ekki
komið þessu í verk nú í ár þá er
lins líklegt að ég geti það aldrei.
Að minnsta kosti verða þessi
gæði miklu dýrari ef kaupin eru
dregin.
Nú er þessi eðilega hræðsla
meiri en oft áður og því er kapp-
hlaupið um fjárfestingu svo gíf-
urlegt. Menn sjá rúllandi verð-
hækkun og það sem margir ótt-
ast mest er nýtt gengisfall. Menn
telja það eðlilega afleiðingu af
því sem búið er að gera og verið
er að gera. Ef menn vilja í alvöru
minnka fjárfesíingu, koma okkar
lánamarkaði í eðlilegt horf og
draga úr innflutningi ónauðsyn-
legra vara, þá hygg ég að stærsta
sporið væri það, ef Alþingi vildi
sló því föstu með raunhæfri lög-
gjöf, að óbreytt gengi krónu
okkar skuli tryggt.
Þess vegna er það stærsta at-
riöið í þessu frumvarpi mínu, að
lagt er til, að þetta sé gert. Vilji
menn þetta ekki, þá bera þeir
ábyrgð á afleiðingum. En ef ein-
hverjir vilja tryggja gengið, en
telja mínar tillögur ófullnægjandi
eða óheppilegar, þá ber þoim hin-
um sömu, að koma með aðrar. Og
þá er þingsins alls, að vega og
meta hvað heppilegast muni að
gera,
ÓBKEVTT
FRAMFÆRSLTJVÍSITALA
Þá er þriðja meginatriði þessa
frumvarps það að gera ráðstaf-
anir til að framfærsluvísitalan
haldizt óbreytt eða hækki ekki.
Þetta er samtvinnað og óaðskilj-
anlegt við hitt tvennt.
Það þýðir lítið að ræða um ó-
breytt gengi krónunnar og að
íramleiðslan beri r.ig, ef vísitaian
er alltaf látin hækka og öll hækk
ur.in er greidd hvar sem hún kem
ur fram.
Þegar vísitöluiögin voru sett í
ársbyrjun 1940 og þar með á-
kveðið, að greiða verðlagsuppbót
á öll laun eítir mánaðrlegri vísi-
tölu, þá greip sú hugsun mig fast,
a.ð þetta væri hið mesta ógæfu-
spor, sem hlyti að enda með
skelfingu. Allt sem síðan hefir
gerzt í þessum málum, hefir
styrkt og staðfest þessa sann-
færingu.
Þess vegna hefi ég aldrei greitt
atkvæði með þessu máli eða fram
lengingu þeirra ákvæða. En eins
og kunnugt er hefi ég í þessu efni
verið í vonlausum minnihluta hér
á Alþingi, og ég læt það eigi á
mig festa, þó margir telji það mér
til lasts. Annað slagið hafa fylgj-
endur þessa rnáls séð sig til-
neydda, að ákveð^ nokkrar tak-
markanir á greiðslu fullrar verð-
uppbótar. En nú er verio að setja
spilið í fullan gang, næstum eins
og það gekk örast.
Ráð eru þvi engin til úrbóta
önnur en þau, að halda vísit.öl-
unni fpstri með fullnægjandi nið-
urgreiðslum. Þær niðurgreiðslur
c’ga að mínu áliti, að koma ein-
göngu á þær neyzluvörur, «em
framleiddar eru í landinu. ■ ð
! ->r þjóðinni allri til hags. að lifa
j lem mc i ? innle:«dri fi nl’iðslu.
Og það er í alla staði hagfeldara
og geðfeldara, að greiða niður
verð vörunnar, sem notuð er aí
innlendu fólki, en að verða a<5
bæta við verð á útfluttri fram-
leiðsluvöru.
Aðferðin samkvæmt þessu
frumvarpi yrði því sú, að fvlgt
mundi hinni alkunnu kaupfélags-
aðferð, að greiða út áætlað verð
þegar afurðirnar eru afhentar til
sölu, en bæta svo upp í reiknings-
lok til fulls, þegar víst er hvert
framleiðsluverðið er. Að sjálf-
sögðu ætlast ég svo til, að sú
regla haldi áfram sem nú er, af?
bankarnir láni út á vöruna um
tíma, þar til framleiðendur fá
verðið greitt. ;
STJÓRN SJÓÐSINS
Eins og háttvirtir þingmenn sjá
ætlast ég til að stjórn verðtrygg-
ingarsjóðs sé kosin á Alþingi og
skipuð 3 mönnum. Er sú tilhögum
byggð á því, að heppilegra sé aS
draga stjórn þessara stórmála
sem mest út frá hinu pólitíska
valdi. Mætti gera ráð fyrir, að el
vel tekst með þessa stjórn, þá
yrðu mennirnir fastari í sessi en
almennt gerist með ríkisstjórnir,
sem oftast eru nokkuð skamm-
lífar. Hins vegar mætti líka vel
hugsa sér þá aðferð, að stjórn
þessa sjóðs væri í höndum ein-
hvers ráðuneytanna, sem yrði þá
væntanlega viðskiptamálaráðu-
nej'tið. En til þess er af minni
hálfu ætlast, að ef þetta kerfi
yrði á annað borð lögfest, þá
væri svo um hnútana búið með
nákvæmri reglugerð, að enginn
áróður eða heimildir til undan-
þágu gæti komizt að. Heldur yrði
að annast framkvæmdirnar eftir
föstum reglum. Hitt væri eðlilega
jafn vandasamt sem nú að annast
sölu afurða okkar, sem út eru
fluttar, og eins söluna innan-
lands.
TEKJUR SJÓÐS.INS
Þá kem ég að því stóra atriði
í þessu máli, með hverjum hætti
sjóðurinn ætti að fá það mikla
fé sem hann þarf væntanlega á
að halda til að fullnægja sínu
verkefni. Þau ákvæði eru í 4. gr.
frumvarpsins og þykir mér
ástæða til að fara um þau nokkr-
um orðum, hvert um sig.
1. liður, sem er. 50 milljóna
króna framlag árlega úr ríkis-
sjóði, er engin breyting frá því
sem nú er, nema þá helzt til
lækkunar. Þetta þýðir það, að
það sem ríkissjóður leggur fram
til dýrtíðarráðstafana, falli 5
þenna sjóð. Á fjárlögum þessa árs
er sú upphæð tæpar 50 milljónir
króna, en fer án efa fram úr á-
ætlun. Það er líkji lagt til af5
hækka þessa upphæð í 57 millj,
kr. í þvi fjártagafrumvarpi sem
lagt hefir verið fyrir þetta þing
og gilda skal árið 1956.
Um 5. lið greinarinnar er að
því leyti sama að segja, að sú ein
breyting er þar lögð til, að bíla-
skatturinn til aðstoðar togaraút-
gerðinni falli í verðtryggingar-
sjóð, enda á þá sjóðurinn að ann-
ast það verkefni, sem þetta fé er
nú til ætlað. En mér skilst að
flestir geri ráð fyrir, að þessi
skattur hrökkvi skammt fram-
vegis til að bjarga togaraútgerð-
inni. Bæði vegna þess að það eru
takmörk fyrir því, hvað skyn-
samlegt er að flytja inn mikið
af bifreiðum og af þeim orsökum
hljóti tekjur af skattinum að
rýrna. Og svo er hitt, að með vax-
andi framleiðslukostnaði skip-
anna þarf hærri fjárhæðir til að
tryggja hallalnusann rekstur. —
Þetta er líka uf því, að ekki eru
miklar líkur f -rir hækkandi sölu
verði afurðann. á erlendum
markaði.
Þrið; ■ liður '. greinar er
stærsta atriði hennur. Er þar iag-
I til að taka 10% af öllum launum
| Frh. á bls. 2)