Morgunblaðið - 03.11.1955, Blaðsíða 8

24
MORGV1SBLAOI&
Fimrntudagur 3. nóv. 1955
„Ár\n, sem ég dvaldi á Mööruvöllum,
MENNTASKÓLINN A Akureyri
var settur með sérstaklega hátíð-
legri athöfn laugardaginn 15.
okt. Tilefnið var það, að 75 ár
eru liðin frá því að Möðruvalla-
skóli var stofnaður og settur í
fyrsta sinn. En sem kunnugt er
er Möðruvallaskóli, Gagnfræða-
skólinn á Akureyri og Mennta-
skólinn á Akureyri einn og sami
skólinn, þótt hann hafi tvisvar
skipt um nafn og nú síðastliðna
hálfa öld verið til heimilis hér
á Akureyri.
Athöfnin hófst með því að séra
Sigurður Stefánsson prófastur
messaði í Möðruvallakirkju.
Lagði hann í ræðu sinni út af hin-
um trausta grundvelli, sem ávallt
þarf að vera lagður undir allt
andlegt og veraldlegt líf mann-
anna. Vitnaði hann í hinn vitra
húsameistara, er reisti hús sitt
á bjargi. í niðurlagi ræðu sinn-
ar ávarpaði hann æskufólkið, er
fjölmennt hafði til kirkju hans,
á þessa leið: „Það er Hann, sem
má ekki vanta inn í líf þitt og
framtíðarvonir, æskumaður. Það
er Hann, trú Hans og fagnaðar-
boðskapur, sem þú verður að
byggja á, ef þú ætlar að taka
þátt í því viðreisnar- og friðar-
starfi framtíðarinnar, sem nú
stendur yfir, og hjálpa til að
byggja upp fagran heim og góð-
an, ef þig langar til að verða
þér og þjóð þinni til nytja og
blessunar. Ef til vill átt þú ekki
gull né silfur, dýra steina til að
byggja á. Ef til vill má aðeins
líkja verkum þínum við tré, hálm
eða hey. En ef þú byggir á Hon-
um, sem er trú, von og kærleik-
ur allra tíma, þá fullkomnast
kraftar Hans í veikleika þínum,
og þú átt frið Hans í hjarta og
lofsöngvar þínir stiga til himins.
Amen“.
SETNINGARRÆÐA ÞÓRARINS
B.TÖRNSSONAR SKÓLA-
MEISTARA
Að lokinni messu tók Þórarinn
Björnsson skólameistari til máls
og ávarpaði menntamálaráðherra,
Bjarna Benediktsson, gamla
Möðruvellinga, er þarna voru
staddir, aðra gesti og kennara og
nemendur, ,en kirkjan var þétt
setin svo sem frekast mátti verða,
og má ætla að þarna á Möðru-
völlum hafi verið staddir mikið á
4. hundrað manns. Skólameistari
hóf mál sitt með því að ræða
nokkuð um staðinn Möðruvelli,
hin magnþrúngnu örlög hans og
tengsl hans við sögu iandsins og
stærstu atburði hennar Þá rakti
hann aðdragandann að stofnun
Möðruvallaskóla og gat þar
mannsins, er löngum hefir verið
nefndur faðir skólans, séra Arn-
Ijóts Ólafssonar að Bægisá. Þá
ræddi hann hlut hvers og eins
hinna þriggja skólameistara,
fyrirrennara sinna, við skólann
og sagði hann m. a.:
voru háfíð œvi minnm
75 ár frá því að Möðruvallaskálá
var settur í fyrsta sinn
Menntaskólinn á Akureyri minnist
þess með hátiðlegri athöfn
HINIR ÞRIR GOMLU
SKÓLAMEISTARAR
„Möðruvallaskóli — Hjaltalín.
Gagnfræðaskólinn á Akureyri
— Stefán skólameistari.
Menntaskólinn á Akureyri —
Sigurður skólameistari.
Þetta, tvennt og tvennt, verður
ekki skilið að.
Hjaltalín setti fyrstur svip á
skólann. Hann var persónumikill,
„þéttur á velli og þéttur í lund“.
ur til þarflegra dáða. Stórhug
hans og glæsibrag má nokkuð
ráða af skólahúsinu gamla á
Brekkunni á Akureyri, en það
er mest hans verk. Stefán skap-
aði hið skemmtilega og þroska-
samlega skólaheimili heimavist-
anna gömlu á Akureyri
Stefán lézt í ársbyrjun 1921,
og eftir hann kom Sigurður
skólameistari Guðmundsson.
Kom í hans hlut að berjast fyrir
aga og fjörga. En það er mikill
vandi. Sá agi, sem lamar, líkt
og iögregluagi harðstjórans, heit-
ir kúgun og er bróðir dauðans og
verri en stjórnleysi. En stjórn-
leysið er menningarsnautt, því
að öll menning er agi að nokkru
leyti. Það er ekki til agalaus
menning. Sá agi, sem temur, —
án þess þó að oftemja — lifandi
frumkraft, er hinn sanni menn-
ingaragi. Slíkur var agi Sigurðar
Guðmundssonar.
UR FYRSTU SKOLASETNING-
ARRÆDU JÓNS A. HJALTALÍN
Og enn segir Þórarinn Björns-
son:
Að endingu ætla ég að lesa úr
ræðu Hjaltalíns, er hann flutti
Jón A. Hjaltalín
Hann var íslenzkur í eðli, en
hafði, líkt og margir mætir synir
íslands fyrr og síðar, skírt gull
sitt í erlendum menningar-
straumum. Hann hafði lengi
dvalizt í Skotlandi og numið af
engilsaxneskri hugsun og hátt-
um, þar* sem persónnfrelsi og
einstaklingsþroski voru mikils
metin. Mér skilst, að hann hafi
verið írjálslyndur íhaldsmaður,
eins og þeir gerast beztir. Hann
vildi nemendur sjálfstæða, og
Möðruvellingar urðu snemma
frjálsmannlegir og framtaks-
samir.
Eftir Hjaltalín kom Stefán
skólameistari, 1908. Hann hafði
þá lengi verið meginstoð skólans.
Hann var glæsimenni mikið og
afburða-kennari og stjórnandi,
áhugasamur um almenn mál og
bjartsýnn framfaramaður. Með
verkum sínum ekki síður en
með orðum hvatti hann nemend-
Stefán Stefánsson
fullkomnum menntasköla á Norð
urlandi. Til slíks varð áreiðan-
lega enginn heppilegri fundinn.
Hann var annálaður málafylgju-
maður, svo að fár fékk staðizt
atlögur hans, sem voru í senn
gei jiugsaðar og innblásnar af
geðheitu andríki.
Sigurður Guðmundsson ól síð-
an upp Menntaskólann og byggði
að sjálfsögðu á því starfi, sem
unnið hafði verið fyrir. Sigurður
átti gnægð þeirrar siðlegu alvöru,
sem til þess þarf að skapa stofn-
un þann þunga, sem heldur henni
í jafnvægi í hvaða ölduróti sem
er. Þá skorti hann heldur ekki
það líf og andans fjör, sem til
þess þarf að skapa gróandi skóla--
líf. Hann miðlaði hvoru tveggja:
fjörinu og festunni, svo að skól-
inn varð í höndum hans eins og
vel setinn gæðingur, sem iðar
af lífi, en lætur þó að taumhaldi.
Hann kunni hvort tveggja: að
Frá Möðruvöllum í Hörgárdal um aldamótin.
Sigurður Guðmundsson
við fyrstu skólasetningu hér á
Möðruvöllum.
Hann segir svo:
Góðir menn og konur!
Ég veit, að vér allir, sem hér
erum saman komnir, fögnum yfir
því, að stofnun þessi er komin
á fót. Norðlendingar hafa barizt
góðri baráttu fyrir að fá skólan-
Um komið á gang, og hér hefir
farið sem oftar, að „sá hefir sitt
mál, sem þráastur er“. Skólinn
er að vísu ekki svo fullkominn
sem vér viijum óska. En „hálfnað
er verk þá hafið er“, og ég held,
að vér getum vonað, að með tím-
enum fáist það, sem á þykir
vanta.
Því hefir verið spáð fyrir
stofnun þessari, að hún mundi
aldrei fæðast, það er að enginn
mundi sækja skólann. En sú spá
hefir átt sömu forlögum að sæta
sem aðrar hrakspár. Enda munu
þeir emir því hafa spáð, sem
þekktu lítið til menntunarfýstar
Norðlendinga. Allur þorri pilt-
anna er líka þaðan. Úr Sunnlend-
ingafjórðungi er aðeins einn, og ’
er hann oss eins velkominn fyrir
því. Úr Vestfirðingafjórðungi eru
5 og úr Austfirðingafjórðungi 6,
en 21 úr Norðlendingafjórðungi.
Skólinn hefir því byrjað vel
að því er aðsóknina snertir, og
fleiri hafa viljað komast í hann
en rúm var fyrir. En nú er eftir
að láta hann halda eins vel áfram
og hann hefir byrjað. Það er eigi
mitt að segja, hvað mér og með-
kennurum mínum muni vinn-
ast. Það eitt veit ég, að vér höf-
um vilja til, að skólinn blómgist
eftir óskum allra, er unna hon-
um. Ég eíast eigi um, að Norð-
lendingar muni styðja hann með
ráði og dáð. Oss vantar margt, en
eigi sízt afl þeirra hluta, er gera
skai: oss vantar fé. Skólinn á
ekkert fé til að veita nokkurn
styrk þeim, sem sækja skólann,
auk alls annars. Ég hefi nú þá
von tii alþingis, að það muni
bæta nokkuð úr þessum þörfum.'
En þó væri enn betra, ef vér
gætum myndað nokkurn sjóð
sjálfir skólanum til styrktar. Ég
vildi mega benda þeim á, sem
ætla að gefa fé fyrir sálu sinni
annaðhvort í lifanda lífi eða eftir
sig látna, að þeir munáu eigi
finna aðra stofnun verðugri til
gjafa en Möðruvallaskóla.
Fleira er þó matur en flesk, og
fleira er styrkur en peninga-
styrkur. Það er styrkur skólan-
um að hafa réttar og sanngjarn-
ar kröfur til hans. Menn mega
ekki búast við, að skólinn geti
gert lærisveina fullkomna í ein-
stökum greinum, hvort heldur
eru tungumál eða aðrar greinir.
En hitt er heimtandi, að þeir fái
rétta hugmynd um vísindagrein-
irnar yfir höfuð, svó að þeir hafi
fullan sálarþroska til að taka
sér fram sjálfir, þegar skóian-
um sleppir. Skólinn á að kenna
þeim þá list að læra......Hann
á að gera það að verkum, að
piltar verði bæði andlega þrosk-
aðir og andlega tamdir. Það bæði
á og má heimta af skólanum. Þeir,
sem að piltunum standa, og al-
menningur á heimtingu á því,
að kennarar geri meira en hlýða
yfir lexíur sínar. Þeir eiga heimt-
ingu á, að þeir athugi nákvæm-
lega það, sem ábótavant kann
að vera í fari sveinanna, og að
þeir lagi það af fremsta megni.
Það munu fáir, sem ætla, að
menn hirði verr skepnur, stýri
verr skipi, dragi síður fisk úr
sjó, þótt þeir læri. Enda er þá
eitthvað rangt við skólann, ef
svo er. Þó er ekki því að neita,
að kennsla getur lagzt svo mjög
á fá atfiði, að hún geri menn
lærða í einstökura atriðum, en
spilli honum sem manni, svo sem
þegar öll áherzla er lögð á, að
vel sé lærðar fáeinar vísinda-
greinir án þess alinennur þroski
fylgi. Því síður ætíi skólagangan
að verða til þess, að piltar þætt-
ist of góðir til líkamlegrar vinnu.
Ef svo væri, vildi ég óska, að
enginn skóli væri til. Munum
eftir því, að líkamleg vinna er
engu óheiðarlegri en andleg, og
það finnum vér, hvar sem vér
leitum, að hinum Lézt menntuðu
mönnum hefir aldrei bótt skömm
að taka til hendi.
Nú sný ég mér íil yðar, ungu
menn. Vér eigum að vinna sam-
an, annars hafa hvorirtveggja
erfiði og ekki erindi. Vér lofum

Sr. Arnljótur Ólafsson
yður því, að vér skulum leggja
fram alla vora reynslu, að þér
getið orðið hennar aðnjótandi. En
þér verðið að leggjast á eitt með
oss. Ég veit, að þár skiljið það,
að vér getum ekki orðið yður að
gagni, getum ekki frætt yður,
getum ekki kennt yður, getum
ekki lagað yður, að yður nauðug-
um. Þér getið verið vissir um það,
að vér gerum eftir því bezta viti
og bezta vilja, sem vér höfum.
Vel getur verið, að yður kynni
að virðast hitt og þetta á annan
veg en oss. En þár vérðið að gá
að því, að menn dæma öðru vísi
um fertugt en un tvitugt. Margt,
sem yður mun sýnast óþarfi, enda
ósanngjarnt nú, munið þér skoða
sem sjálfsagt, þegar þér eruð 20
árum eldri. Ég ætlast jafnvel eigi