Morgunblaðið - 09.11.1955, Blaðsíða 10

1«
MORGU NBLAÐIÐ
Miðvikudaguí 9. nóv. 1955

í
tmm
Kappakogur
Knollar, leggingar, stíft kappamillifóður

I
Gardínubúðin
Laugavegi 18
Stúika
vön fatapressun, óskast strax
Efnalaug Austurbæjar
Skipholti 1
mmmrmm
Wiui
Skrifstofustúlka
óskast sem fyrst. — Umsækjandi þarf að vera vön vél-
ritun og hraðritun. Kaup kr. 3.000,00 á mánuði í byrj-
unarlaun, hækkar í allt að 4.000,00 kr. — Upplýsingar
merktar: „Framtíðarstarf — 387“, sendist afgr. blaðsms
fyrii annað kvöld.
XIOIEKM ■■»•................ ••••••
Tækifærs
Óska eftir félagsskap við laghentan mann, sem getur
lagt fram 75—100 þús. kr. til mjög arðbærar starfsemi.
Hef góða aðstöðu og góð sambönd. — Peningarnir
öruggir hvað gengisfellingu og aðrar verðsveiflur snert-
ir. — Vinna getur fylgt ef vill. — Tilboð sendist Mbl.
mex-kt: „Strax 1000 — 400“. fyrir fimmtudagskvöld.
Bolpeysur og golftreyjur
bæði sléttar og útprjónaðar í góðu úrvali.
Kven- og barnastærðir.
Verzlnnin Hespon
Vesturgötu 1G
S krifstofustúlka
Stúlka vön skrifstofustörfum óskast. — Tilboð með
upplýsingum um menntun og fyrri störf sendist Mbl.
fyrir fimmtudagskvöld merkt: „Skrifstofustúlka —
412“.
Sem ný
fars- og hakkavél
20 lítra til sölu.
ÞÓRÐUR H. TEITSSOW
Grettisgötu 3 — sími 80360.
;
Skrifstofustúlka
Stúlka vön enskum bréfaskriftum og vélntun, ósk-
ast, helzt strax. — Umsóknir sendist Morgunblað-
inu, merkt: „Bréfritari — 393“, fyrir hádegi á
laugardag.
- Um
Framh. af bls. 7
! isföður, sem gerir athugun á,
j hvað heimilið má veita sér, það
; fer eftir því, hvað afrakstur starfs
j heimilisfólksins hefur orðið mik-
; ill umfram útgjöld, hvað heimilið
■ á inni í verzlun eða banka um
; áramótin, borið saman víð árið
j á undan. Ég er hræddur um, að
■ • hygginn bóndi teldi sig illa standa
"í með samanburð áranna, ef svo
• væri ástatt sem nú er með gjald-
; eyrisþróun á íslandi á einu ári.
í lok október 1954, fyrir einu
; ári síðan, átti Landsbanki íslands
• nettó inneign erlendis að upphæð
; fjórtán milljónir króna. — í lok
• október í ár nam skuld og skuld-
; bindingar Landsbankans erlendis
j 166 milljónum króna. — Þegar ég
; segi nam skuld og skuldbindmg-
j ar, þá er það þannig gert upp, að
; þetta er nettó skuld, þegar búíð
er að draga frá skuldum og skuld-
•• bindingum, þær innstæður, sem
; bankinn á, og er þetta gert upp
; á sama hátt bæði árin. Hagur
j Landsbankans við útlönd, gjald-
; eyrisstaða bankans, heíur þannig
j versnað á einu ári um 180 millj.
I krónur. Ekki stafar þetta af rýrn-
j andi tekjum í erlendum gjaldeyri,
; það stafar fyrst og fremst af
j meiri eyðslu og meiri fjárfest-
; ingu.
Svo ljósara verði, hve þessi
; breyting er geigvænleg, er ástæða
I til að benda á, að allur utflutn-
ingur íslands var árið 1954 846
'* millj. kr. Hér er því um að ræða
; mun, sem er yfir 20% af öllum
j útflutningi ársins eða rúmlega
; einn fimmta hluta ársútflutnings-
; ins. Hvar við lendum, ef svona er
■ f
; siglt afram, sja allir.
Eitthvað er meira af útflutn-
; ingsafurðum í landinu nú en i
; fyrra. Skýrslur um þetta hef ég
; ekki. En sá munur, hver sem
; hann er, má að sjálfsögðu drag-
; ast frá fyrrnefndri tölu.
■
■
•
J ALVARLEGT MÁL
" Hér er vissulega um hið alvar-
" legasta mál að ræða. En þetta er
• endurspeglun af því fjárihags-
J ástandi, sem ríkir í landi okkar,
• og gjaldeyrisástandið verður ekki
J lagfært eitt sér. Það þarf að end-
j urbæta grundvöllinni, það þarf
; að skapa jafnvægi í efnahags-
; kerfið.
m
J Augljóst virðist, að ef ekki eru
j fljótt gerðar ráðstafanir, sem
; draga stórlega úr gjaldeyris-
j eyðslu, og hvetja til aukinnar
; framleiðslu á útflutníngsverðmæt
.. um, er svo mikil vá fyrir dýrum,
••• að ekki líður langur tími, þar til
; við, á þessum tímum aukins frels-
; is og frelsistals í verzlun og við-
j skiptum, neyðumst til að búa víð
; gjaldeyrishöft, sem verði meiri
j og strangari en við áður þekkt-
! um.
j Hver vill að svo verði? Vissu-
! lega ekki þeir, sem mest liðu
j undir höftum fyrirfarandi ára.
á Innflytjendur erlendra vara,
heildverzlanir, og verzlunarfyrir-
tæki öll, ættu vissulega að vera
fylgjandi aðgjörðum nú, sem
j fyrirbyggja að ófrelsið, höftin,
; þurfi að skella á aftur.
j Hversu þungt sem okkur þykir
; það, verðum við nú að horfast £
: augu við þann veruleika, að við
; megum ekki fjárfesta og fram-
: kvæma eins mikið og eins Jjótt
; og við nú gerum.
Við verðum líka að hafa hug-
; fast, að aðeins sú fjáríesting, sem
: beinlínis eykur gjaldeyristekjur
; þjóðarinnar eða dregur úr gjald-
f eyriseyðslu, sú fjárfesting, sem
j skjótlega leiðir til aukinnar fram
leiðslu, hjálpar til að bæta það
j ástand, sem hér hefur verið lýst
; — og verður þess vegna að sitja
• fyrir öllu öðru.
; Ríkið og bæjarfélögin verða að
j lækka útgjöld sín eða auka tekj-
; urnar og nota sparnaðinn til þess
j að lækka skuldir sínar við lána-
; stofnanirnar og með því hjálpa
• tii að ná jafnvægi.
•
í HVAB GERA AÐRAR ÞJÓÐIR?
• Hvað er gert hjá öðrum þjóð-
um, ef gjaldeyrisstaðan versnar
og verðbóigan sýnir svip sinn?
Vað skuium athuga það svolítið.
I Fyrri part þessa árs voru sýni-
leg merki þess, að gjaldeyris-
staða Bretlands var nokkuð veik-
1 ari en verið hafði, ekkert þó í lík-
mgu við okkar ástand hér. Gripið
t var þá fyrst til þess ráðs að
. hækka forvexti Englandsbanka,
sem ekki hafði verið gert um ára-
biL Þegar tilætlaður árangur náð-
íst ekki nægilega fljótt, voru vext
ir aftur hækkaðir eftir fáar vik-
ur; samtals vaxtahækkun var
U/2% og voru vextir þá orðnir
hærri en þekkst hafði um aldar-
fjórðung í Bretlandi. Jafnframt
þessu voru verzlunarbankarnir
beðnir að draga úr útlánum sín-
um. Þegar það sýndi sig í haust,
að enn meira þurfti við, voru
undirbúnar meiri alhliða aðgerðir
af hálfu ríkisins. Vitað er nú, að
ríkisstjórn Bretlands hefur
ákveðið að draga mjög úr út-
gjöldum ríkisins á mörgum svið-
um og gert ráðstafanir til að hafa
áhrif á bæjar- og sveitafélög til
hins sama, gert ráðstafanir til að
minnka byggingaframkvæmdir
einstaklinga, dregið úr styrkveit-
ingum og lánum til íbúðarhúsa-
bygginga, hækkað skatta o. fl.
Þegar gjaldeyrisstaða Dan-
merkur á s.l. ári var komin í
hættu, var þar gripið til þeirra
ráða meðal annars, að þjóðbank-
inn hækkaði forvexti um einn af
hundraði og ríkisstjórnin gerði
tilraun til að minnka aðstoð rík-
isins til húsabygginga. — Þegar
það sýndi sig í byrjun þessa árs,
að þessar í’áðstafanir nægðu ekki
til að bæta gjaldeyrisstöðuna,
taldi ríkisstjórnin, sem var hrein
Alþýðuflokksstjórn, sig tilneydda
að leggja fyrir þingið lög um
10 til 15% skatt á margar neyzlu-
vörur, og gera það að fráfarar-
efni, ef ekki yrði samþykkt. Jafn-
framt var stórlækkaður styrkur
til íbúðarhúsabygginga, Þjóð-
bankinn hætti að endurkaupa
víxla frá viðskiptabönkunum
með lægri vöxtum en forvöxtum.
Fleira var gert til að draga úr
kaupmætti og koma á jafnvægi.
Vestur-Þýzkaland og Bandarík-
in hafa meira að segja á þessu ári
hvað eftir annað hækkað for-
vexti og gert ráðstafanir til að
hamla gegn verðbólgu hjá sér. Er
þó vitað, að þessi lönd hafa mjög
sterka gjaldeyrisstöðu.
BENT Á HÆTTURNAR
Eg hef reynt að gera hér grein
fyrir, hvernig mér sýnist liorfa
með fjárhag okkar í dag. — Ég
vildi hafa bent á hættur og nauð-
syn þess, að fljótt yrði hafizt
handa um að afstýra meiri hætt-
um og bæta um það sem nú fer
aflaga.
Mér sýnist æskilegt, að ekki sé
eytt tíma í þvarg um hvert þetta
eða hitt sem gert var eða látið
ógert, sé þessum eða hinum að
kenna. Heldur sé kappkostað með
samstilltum kröftum að leita ráða
til að afstýra vandræðum.
Við viljum öll stefna að þvi
marki að gera lífið betra fyrir
alla íslendinga, viðhalda lífs-
þægindum sem við höfum eign-
ast á liðnum árum, auka þau og
gefa öllum kost á betri aðstöðu
til aukinnar menningar og auk-
ins þroska.
Allir vilja að farinn sé vegur-
inn að þessu háa marki.
En þegar séð er, að leiðin, sem
hugsað var að lægi þangað, færir
okkur í sjálfheldu eða e.t.v. til
glötunar, þá ríður á að hafa dug
til að stöðva ferðina í tíma og
snúa ferðinni inn á heilbrigða
braut. Og hefja síðan göngu að
nýju að þessu mikilvæga marki,
þó vegurinn liggi um stund um
erfiða stigu.
IHÆR ER HIN RÉTTA LEIÐ?
Nú er kominn tími til að sam-
einast um að velja okkur rétta
leið.
Hver er hin rétta leið? Því
verður ekki svarað hér í kvöld.
Vafalaust er um fleiri en einn veg
að velja. En valið þarf að gerast
fljótt.
Bankarnir geta ráðið nokkru.
Fyrir atbeina Landsbankans hafa
allir bankar landsins sameinast
um byrjunaraðgerðir, með því að
gera ráðstafanir til að innkalla
skuldir. Það var byrjað á verzl-
unarskuldum og iðnaðar, vegna
þess að þessar skuldir eru laus-
astar fyrir, og hafa skjótust áhrif
á gjaldeyrisstöðuna. Frekari að-
gjörðir þarf frá bankanna hendi.
En það er ríkisstjórn íslands
og hinir þjóðkjörnu alþingis-
menn, sem hafa valdið til hinna
stóru ávarðana. Þeir sem hafa
í huga fjármálaræðuna, sem flutt
var af Eysteini Jónssyni, fjár-
málaráðherra fyrir stuttu og þeir
sem minnast aðvörunarorða for-
sætisráðherrans Ólafs Thors, um
síðustu áramót og síðar, eru varla
í efa um, að tveir stærstu stjórn-
málaflokkar landsins, sem þessir
menn eru leiðandi kraftar í, muni
vera tilbúnir til nauðsynlegra að-
gjörða. Vón mín er sú, að þing-
menn allra flokka hafi vilja og
skilning til að sameinast um átök
sem komi efnahagsmálum þjóð-
arinnar á rétta braut.
Hér er ekki um að ræða ráð-
stafanir stéttar gegn stétt, heldur
ráðstafanir sem í framtíð eiga að
verka fyrir allar stéttir, fyrir allt
fólkið í landinu til undirbúnings
mikilla framfara, þegar jafnvæg-
ið hefur verið skapað.
En það má ekki bíða með að-
gjörðirnar of lengi. Þær þurfa
að koma fljótt.
aW«B
1
HOTEL BORG
STÚLK A með góða framkomu, sem talar ensku
og dönsku, óskast á skrifstofuna
Einnig vantar Þ E R N U
Upplýsingar á skrifstofurmi.
r
Ktenstúdenlafélag Islands
heldur árshátíð sína í Þjóðleikhúskjallaranum n. k. föstu-
dag kl. 7,30. — Þátttaka tilkynnist í síma 80447 og 82960
fyrir fimmtudagskvöld.
STJÓRNIN
......r..tr<ncwtt