Morgunblaðið - 24.11.1955, Side 10

26
MÖRGUNBLÁBI9
Fimmtudagur 24. nóv. 1.955
Hvers á íslenzkur iðnaður að gjaida?
eftir Áshjörn Sigarjónsson, Áiafossi
ÞESSAR hugleiðingar mínar
eiga rót sína að rekja til
bréfs, sem ég fékk frá Lands-
banka íslands nú fyrir ekki
löngu síðan og ennfremur grein-
ar í Tímanum 9. nóv. síðastl. um
efnahagsmál efíir hr. bankastjóra
Vilhjálm f>ór. Þessi tvenn atriði
gefa svo skýra ábenedmgu til
þess, sem skoma skal að ég get
ekki látið hjá liða að biðjast
vægðar fyrir islenzkan i ðnað
gegn bankavaldinu, sem virðist
eftir ölum sóiarmerkjum að
dæma ætlar að ganga milli bols
og höfuðs á einum stærsta at-
vinnuvegi landsmanna — iðnað-
inum, — í sama mund og aðrar
þjóðir keppast við að koma upp
hjá sér iðnaði til að verða efna-
hagslega sjálfstæðai’.
Öll þjóðin er sammála þeirri
staðreynd, að nú skal átak til
að standast þann mikla áfanga,
sem við íslendingar höfum nú
þegar afkastað og komið á rek-
spöl, ef ekki á að fara illa.
Aldrei í sögu þjóðarinnar hef-
ur annað eins verið byggt og
Ásbjörn Sigurjónsson.
skapaði nú og neytendurnir svo
söngglega fengu ótakmarkað
vöruval.
Hér hefði át og ætti nú einnig,
að grípa til enn hærri innflutn-
framkvæmt á fjárfestingargrund- j ingstolla á sambærilegum vörum,
velli. Og aldrei hefur þjóðin haft; sem hægt er að framleiða hér á
giftusamlegri aðferðir til upp-
eldis á þjóðnýtum og sjálfstæð-
um borgurum, eins og þann máta
að gefa unga fólkinu sjálfu
tækifæri til að byggja sér íbúð draga saman seglin og sumir
landi. — Vegna þessa myndaðist
vörulager hjá öllum framleið-
iandi verður að vera betur borg-
uð öll vinna, heldur en i ná-
grannalöndum okkar, vegna þess
að hér eru ekki sömu ytri ástæð-
ur og lífsskiiyrði sem þar. Við
þurfum meiri og betri mat, meiri
klæði, betri hús o. fl. o. fl., sem
þarfir okkar krefjast fram yfir
aðrar þjóðir og svo eru ísiend-
ingar jafn-menntaðri og kröfu-
harðari en flestar aðrar þjóðir.
Við viljum hafa allar nauðsynj-
ar og þægindi, sem völ eru á,
vinnu, sem til fellur. Þetta tel ég
það vel farið, því allt er þetta
til menningarauka — þótt í
sumum tilfeilum sé það rnisnot-
að. —
Tímar sem þessir eru sannar-
lega umhugsunarefni hinna ráð-
andi manna, en gleðilegt er það
að vel er unnið af velflestum
stéttum þjóðarinnar og þær þéna
eftir því. En það opinbera, ríki
og bær, ætti að taka á sig rögg
og útiloka, að fjöldi manna fái
há laun fyrir að vinna bæði lítið
og illa. Ég segi þetta af því að
svo áberandi forföll eru hjá op-
inberum starfsmönnum, þá er
þeirra er leitað á vinnustað. —
Jafnvel gætir þess einnig, að svo
margt fólk er á skrifstofum þess
opinbera að nægt verkefni virð-
ist ekki fyrir hendi fyrir alla.
Ef þetta fólk yrði sett í fram-
Dr. Edelstein með neiKendum sínum.

endum, svo geigvænlegt ástand leiðsluna — iðnaðinn — þá spar-
að flestir iðnrekendur urðu að aðist mikiil gjaldeyrir.
, Hversu góður ábatarekstur er
i meðal einnar eða annarrar stétt-
og kynnast erfiði dagsins og hverjir jafnvel hættu alveg.
verðmæti eignanna, sem það svo í Þessum óförum iðnaðarins ar framleiðslunnar er ekki meg- !
síðar fær að njóta, sem sjálf- j fögnuðu nokkrir svartsýnismenn in munurinn og sézt þaó bezt á
stætt fólk. Ungur bóndi stenzt j og héldu því fram að fyrr hefði þvj að nú í haust er flutt út
erfitt árferði og hyggst auka j mátt hætta þessum iðnaði, sem lambakjöt sem selzt í London
afurðir búsins að ári vegna sí- j væri ekki til annars en að þykj- fyrir kr. 9.00 kg. í lærum, og
vaxandi tækni, betri afkoma j ast. En bjartsýnismenn okkar svo sú grátlega staðreynd, að
með hækkandi afurðaverði er , þjóðfélags skilja vel þær mörgu fiskur fengist ódýrari frá Noregi
ekki hans ósk, heldur öruggt af- 1 góðu hliðar á íslenzkum iðnaði, j en hér í næstu búð, og er þá
mikið sagt og nægir þeim, sem
tala um það að íslenzkur iðnað-
ur sé baggi á okkar þjóðarbú- j
skap. j
Bankarnir hafa nýlega ák\’eðið
að draga úr viðskiptalánum til
iðnaðar og verzlunar eins og stóð i
í bréfi Landsbankans.
Eins og öllum er kunnugt þá ,
kreppir nú skórinn fjárhagslega
urðaverð og þar af leiðandi betri þó ekki væri tekin til athugun-
afkoma með meiri framleiðslu.
Hetja íslands, sjómaðurinn,
dregur fisk í bú og verður aldrei
Ofvel borguð hans hörku-þjón-
usta á höfum úti.
Iðnaðarmaðurinn hefur lagt sig
allan fram við lærdóm og upp-
byggingu síns starfs og hefur
haft stíft aðhald af samkeppni
innfluttningsins og einmitt nú er
tækifærið fyrir hann að leggja
.sitt til að spara gjaldeyriseyðslu
þjóðarinnar með sinni þekkingu
og íslenzku átaki, vélrænu og
mannlegu, ekkert má til spara
ar nema þessi 1 itla setning:
Hollt er heima hvað!
Og ef við íslendingar ættum
um að fara að meta lifið í okk-
ar atvinnuvegum eftir því hvað
borgi sig og hvað borgi sig ekki,
þá verður útkoman sú, að það
sé ekki hægt að framleiða neitt
á samkeppnisfærum grundvelli,
hvað verð snertir, ef íslenzkt hjá öllum framleiðslufyrirtækj-
vinnuafl og skattaklóin hafa
komið nálægt framleiðslunni. —
Ótrúlegt en satt.
um nema Sambandi ísl. Sam-
vinnufélaga, sem hefur bróður-
partinn af sparifé landsmanna,
Við Islendingar erum fáir og auk þess sparifé innlánsdeilda
ungir í vélamenningunni og verð
að svo verði. Þessi liður í okkar J um að sækja mestalla þekkingu
þjóðlífi má ekki verða fyrir nein- , til annaria þjóða og af þeirri
um innlendum og að mínu viti, einföldu ástæðu getum við illa
vanhugsuðum hindrunum, og ég J staðið þeim framar í tækninni,
þori að fullyrða, að efnahagsleg en ef hér á landi á að lifa og
uppbyging þjóðarinnar á iðnaðar j dafna vænlegt þjóðfélag, þá j sölsa undir sig i ðnfyrirtækin
og framleiðslusviði er ekki sá i verður öll framleiðsla, sem er jaínótt og þau eru yfirbuguð af
þátturinn, sem veldur neinu samkeppnisfær að gæðum, að fá sköttum og fjárþröng. Einka-
verulegu raski fjárhagslega út á jtollvemd til að yfirstíga verð- ; fi-aintakið á kröfu á jafnrétti í
við, en stvrkir okkur alla og muninn, og fá fjárhagslega að- 1 útlánum bankanna, meðan skatt-
skapar sjálfstæða þjóðfélags-j stoð til að eflast með tækni heknta ríkis og bæja hvílir mest
félagsmanna og svo meginhluta
af furðaverði bænda, sem nær
saman að greiðast um þann tíma,
sem bændur leggja inn vörur
sínar að ári. Þetta virðist vera
i tilvalið tækifæri fyrir SÍS til að
þegna. Á sviði bygginga er það . framfaranna.
aðeins sparnaður þess opinbera, Svo ég snúi mér nú að hinni
sem er ráðið við meinsemdinni. dýrmætu reynslu erfiðleikaár-
Ættu ríki og bær að greiða allar anna, þá er það augljóst að þau
sínar skuldir og bíða síðari tíma, iðnfyrirtæki, sem stóðust erfið-
þess tíma, sem vonandi kemur leikaárin eru nú sterkari fyrir
aldrei, að hér verði atvinnuleysi á grundvelli gæða samkeppninn-
og bankarnir fari á biðilsbuxun- ar við innflutninginn.
um og bjóði eilííðarlán. Það er j íslenzkur iðnaður hefur sýnt kvæðið ávallt það sama, að þar
á einkafyrirtækjum og hlutafé-
lögum. Iðnaðurinn er í dag hinn
örafndi atvinnuvegur lands-
manna, sem nú einmitt ætti að
efla sem mest til gjaldeyris-
sparnaðar. í öllum þeim frétt-
um, sem hér birtast um slæma
afkomu ýmsra þjóða, þá er-viö-
líka rétt að hugsa fram í tím- það að hann er þess verður að
ann fyrir efnahagslegri afkomu honum sé meiri gaumur gefinn
bankanna, því að þeir eru líka af ríkisstjórn og bankavaldi, sem
fyrirtæki, sem þurfa jafnan og ræður því, hvaða framtiðarat-
öruggan rekstur. j vinnuvegur er ætlaður ungu
Árin 1949—1952 voru sannköll- kynslóðinni. Nú er það augljóst
uð hefndarár á iðnaðinum, eftir að iðnaðurinn er sá atvinnu-
þá velmegun, sem iðnaðurinn vegurinn, sem verður að taka
hafði velt sér í á skömmtunar við allri fólksf.jölgun í landinu
og haftaánmum eftir stríðið. En um ókominn tíma, það er því
þessi hefndarár voru hvoru veigamikil ástæða til að gefa
tveggja í senn. dýrkeypt og dýr- iðnaðinum tækifæri til starfs og
mæt, og vil ég reyna að skýra dáða í íslenzku þjóðlífi.
þetta nokkuð hér á eftir og taka Dýrtíðin hér á landi gefur á-
fyrst fyrir, hversu dýrkeypt stæðu til að ætla að við getum
reynsla þessarra ára var. ekki verið sjálfum okkur nægir.
Fyrst er þá að gera sér grein En ég vil halda öðru fram, og
fyrir því að erfiðleikarnir byrja það er mín skoðun að þessir tím-
með óstöðvandi vöruflóði, sem ar verði mestu framfara- og vel-
innflutningurinn. með fjárhags- megunartímar, sem við verðum
legri aðstoð bankanna. setti á að nota vel, enda er það gert
markaðinn, sem var orðinn mjög eins og fyrr er sagt að allar
þúrfandi vegna skömmtunar og stéttir vinna ötullega að sínu.
fábreyttni íslenzk iðnaðar, sem Flestir vinna aukavinnu á degi
ekki hafði haft næg tækifæri til hver.jurn og alla frídaga, við
að afla véla og hráefna, um nokk byggingar eða aðra arðvænlega
ut ár, vegna haftanna, til að vinr.u, sem fellur. Þetta tel ég
standast betur hina hörðu sam- mjög heilbrigða þróun og svo
kepni, sem innflutningurinn mætti vera sem lengst. Hér á i
skorti allan iðnað og þessvegna
sé þjóðin svo illa kornán fjár-
hagslega og nú eigi að veita
þjóðinni lán og aðstoð til að koma
á fót iðnaði hjá sér og þá eigi
ástandið að verða betra. En hér
á landi á að ganga í berhögg við
okkar unga íslenzka iðnað og
draga úr aðstoð honum til handa
í stað þess að veita sem mestu
fjármagni til eflingar þess at-
vinnuvegar, sem getur tekið við
ótæmandi fólksfjölgun í landi
raforku og hverahita, svo aðeins
tvennt sé nefnt af því, sem búa
skal í haginn fyrir sjálfstæði
lands og þjóðar. <
Ásbjörn Sigurjónsson
Álafossi.
Málflutningsskrifstofa
Einar It. Guðniundsson
GuSIaugur Þorláksson
Guðmuudui' Pétursson
Austurstr. 7. Símar 3202, 2002.
Skrifstofutími kl. 10-12 og 1-5.
TÓNLISTIN hefir átt öðrum list-
greinum erfiðara uppdráttar hér
á landi. Svo er raunar enn. Á
undanförnum árum hefir verið
gerð virðingarverð tilraun til að
skapa hér svonefnt „æðra tón-
listarlif“. Ungt og efnilegt fólk
hefir aflað sér góðrar tónlistar-
menntunar innan lands og utan
með það fyrir augum að gera sér
tónlistina að atvinnu, en hvað
bíður þess hér? — Grundvöllur
hins æðra tónlistarlífs er næsta
ótryggur, meðan allur þorri fólks
er ómóttækilegur fyrir góða tón-
list. — Almenn, alþýðieg tónlist-
ariðkun er engu þýðingarminna
fyrirbæri í menningarþjóðfélagi
en hið æðra tónlistarlif, og hið
siðamefnda getur ekki þrifizt án
hins fyrra. Þetta hafa tónlistar-
menn og menningarfrömuðir ná-
grannalandanna fyrir löngu kom-
ið auga á, og er þess að vænta,
að svo verði einnig hér á landi.
Reykvíkingar eiga því láni að
fagna að njóta starfskrafta tón-
listarmanns, sem kynnzt hefir því
bezta i tónlistaruppeldi annarra
þjóða og rutt braut nýrri stefnu
og aðferðum í tónlistarkennslu
barna hér á landi. Þessi maður er
dr. Heinz Edelstein, sem nú hefir
dvalizt hér hátt á annan áratug
og þrjú síðustu árin veitt for-
stöðu músíkskóla fyrir börn í
Reykjavík. Á Iokaæfingu nem-
endanna í vor gafst almenningi
kostur á að kynnast árangrinum
af starfi skólans. Áður en æfing-
in hófst, ávarpaði dr. Edelstein
gestina og skýrði frá starfi skól-
ans og tilgangi hans. Ræddi hann
m. a. um uppeldislegt gildi tón-
listar og komst að orði á þessa
leið:
„Sá, sem ekki getur á neinn
hátt tjáð sig með músík fær ekki
r.otið sín til fulls. Músikuppeldi
þarf að vera snar þáttur almenns
uppeldis, og e.t.v. er enginn þátt-
ur betur fallinn til að stuðla að
lausn þeirra uppeldislegu vanda-
mála, sem steðja að okkur nú á
dögum. — Öll tónlist byggist á
samstarfi tveggja frumafla:
hreyfingar og forms — eða frels-
is og aga. Hver sá, sem iðkar tón-
iist með öðrum, veiður þessa
t'.enns aðnjótandi: hann nýtur
frelsisins með því að tjá sig í söng
eða leik, en er um leið bundir.n af
lögmáii þeirrar heildar, sem hann
heyrir til. Ég get ekki hugsað
mér betri undirbúning undir
þátttöku í lífi í frjálsu landi. —
Þeím börnum, sem kynnast tón-
hst á þennan hátt, lærist að lifa
íómstundir sínar á göfugan hátt.“
Nemendur skólans sem eru
fiestir á aldrinum 8—13 ára, stað-
festu vel þessi athyglisverðu orð.
Með söng sínum og leik á flautur,
gígjur, píanó og ýmis slaghijóð-
færi sýndu þau furðumikla leikni
og samstillingu, en allir viðstadd-
ir hlutu að hrífast af því látleysi
og þeim gleðibrag, sem hviidi vfir
flutningnum. Þetta sannaði, að
skólinn starfar samkvæmt mark-
miðum sínum og gefur mikil
íyrirheit.
Til þessa hefir dr. Edelstein
einn annazt alla kennslu við skól-
ann að undanskilinni kennslu á
píanó, sem Róbert A. Ottósson
hefir haft með höndum, en í haust
mun í ráði, að skólinn bæti við
einum kennara, sem hefir tónlist
og hreyfingu (rhythmik) að sér-
grein, en sú kennslugrein er al-
gjör nýjung hér á landi.
Þótt telja megi námið í tón-
listarskóla dr. Edelsteins hinn
æskilegasta undirbúning almenns
tónlistarnáms, er það ekki í verka
hring skólans að þjálfa atvinnu-
tónlistarmenn. Stofnun skólans
og starf er stórt og merkilegt
framlag til eflingar alþýðlegri
tónmennt í höfuðstaðnum, og
þangað ætti hinir almenriu skól-
ar, sem flestir eru fátækir af tón-
list, að leita fyrirmynda.
Sá hugsunarháttur er þyí mið-
ur enn útbreiddur meðal íslend-
inga, að tónlistin sé aðeins fyrir
þá, sem ætla að gera sér hana að
atvinnu. Álíka rökrétt væri að
segja að bókmenntir væru aðeins
fyrir rithöfunda. Enginn nýtur
góðra bókmennta án þess að
kunna að lesa þær, — enginn nýt-
ur heldur góðrar tónlistar til
fullnustu án þess að verða læs
á stafróf tónlistarinnar. — Það
ungur nemur, gamall temur. —
Sé byrjað á unga aldri, geta flest-
ir iðkað tónlist í einhverri mynd
sér til ómetanlegrar ónægju og
lífsfyllingar.
Ing. G.
KlakksYíkinsar
pnp á
manmins og ríkis-
umboðsmannsins
Vilja fá Halvorsen aftur
ÞÓRSHÖFN, 17. nóv. — Nokk-
ur liundruð Klakksvíkingar
komu í ðag til Þórshafnar á
átta vélbátum. Fimni manna
nefnd gekk á fund Djurhuus
lögmanns. Fór nefndin fram á
það viö lögmanninn, að danska
hersltipið Holger danski yfir-
gæfi Klakksvík þegar í stað
og að Olav llaivorsen, lækni,
yrði heimilað að sækja um
stöðuna við sjúkrahúsið í
Klakksvík, undir eins og stað-
an vrði auglýst J.aus til um-
sóknar. Stóðu viðræður lög-
manns ©g Klakksvíkinga í 5
mínútur. Lögmaðurinn lofaði
að leggja þcssar óskir Klakks-
víkinga fyrir landstjórnina og
rmmdi hún taka þær til ná-
kværnrar íhugunar. — Áttu
Kíakksvíkingar ennfremur tal
við ríkisuRiboðsmanninn Öi-
kjær-Hansen.