Morgunblaðið - 23.02.1956, Blaðsíða 7

MORGUMBLAÐIÐ
‘j Fimmtudagur 23. febrúar ’56
7
I Vestmannaeyjahöfn
Óveðnr í Vestmannaeyjahöfn — gömul mynd.
AÐ getur ekki hjá því farið að
manni detti stundum í hug
málshátturinn: ,,Það er of seint
að bvrgja brunninn þegar bamið
er dottið i hann“.
Fyrir nokkru lét ég í blað
þetta nokkrar hugleiðingar um
Vestmannaeyjar, eða með öði*um
orðum, séð og lifað af ýmsu við
Éyiarnaf í öll þessi ár, sem ég
hef siglt þangað, bæði á meðan
foöfnin var ekki til og ailt þurfti
að flytja á bátum og eins eftir að
Við gátum komizt í örugga höfn,
sem lengi var þráð af sjómönn-
Hm og öllum Eyjamönnum.
Benti ég þá á ýmislegt, sem
foetur mætti fara eða þyrfti end-
Mrbóta við í höfninni, en Róm
Var ekki byggð á einum degi, og
al'ar endurbætur timafrekar og
kostnaðarsamar.
MTKLAR umbætur
Siðastliðlð eitt og iiálft ár hafa
miklar umbætur verið gerðar á
Vestmannaeyjahöfn og má heita
að höfnin sé orðin allsæmileg og
Standa enn yfir meiri umbætur
og Jagfæringar. Mikið meira at-
foafnapláss hefur fengizt, höfnin
dýpkað o. fl. og er ekkert hærra
S hug Eyjamanna en að búa sem
foezt að hafnarmannvirkjum sín-
um, enda lífæð þeirra og fleiri
landsmanna, er sækja þar björg
S hú, og eru það miklar andstæð-
ur við vini mína á Akranesi. —
Þeir ætia á næstunni að kosta
12 milljónum ísl. króna, til að
útiloka að nokkurt miðlungs-
Btórt flutningaskip geti sótt af-
urðir þeirra, þótt þeir kosti þess-
um milljónum upp á þennan
öldubrjót sinn, verður hann
aldrei annað en öldubrjótur og
höfnin aldrei höfn og engin sjó-
hrökt fleyta mun leita til hafnar
á Akranesi, heldur forðast það.
Það er að fara úr öskunni í eld-
inn, en það er önnur saga, og
aaun reynslan verða happadrýgst
@n dýrkeypt.
25 ÁRA GAMALL
HAFNSÖGUBÁTUR
Eitt af því er ég minntist á í
grein minni um Vestmannaeyjar,
var lóðsbátur haínarinnar eða
hafnsögubátur, eins og við köll-
um það og gat ég þess hve brýn
þörf væri á að endurnýja hann.
Báturinn er orðinn 25 ára gam-
«11, ca. 4 tonn að stærð og í hon-
um amerísk dieselvél mjög marg
forotin. Komi eitthvað fyrir, tek-
ur mjög langan tíma að gera við
það, ef það er þá hægt og ef eitt- i
fovert mark væri takandi á öll-
um þeim skrifum og útgefnum
reglum um öryggi skipa, báta
0. fl., þætti mér ekki ósennilegt
að bátur þessi fengi vart meira
haffærLsskírteini en að sigla á
snilli Engeyjar og Reykjavíkur
Srá maí til septemberloka!
Á þessari litlu skel, sem hefur
verið happafíeyta fram að þessu,
eiga hafnsögumenn Vestmanna-
éyja að leggja út í brimlöðrið við
Vestmannaeyjakletta næstum í
fovaða veðri sem er, alian ársins
foring.
Það gefur auga leið að eftir því
8em höfnin er betur endurbætt
t»g innsiglingih Iíká, reyna skip-
Stjórar til hins ýtrasta að komast
inn þótt veður sé vont eða jafn-
vel tvísýnt. Ekki stendur á hafn-
sögumönnum Vestmannaeyja að
reyna það, ef þessu litla bátkríli
©r fært út úr höfninni.
Mál þetta þolir enga bíð því að
ég get ekki betur séð en að hafn-
sögumenn Vestmannaeyja séu í
sífelldum sjávarháska á bátnum
«. m. k. 4—5 mánuði ársins. Það
er ritað og rætt um slysavarnir
bæði á sjó og landi, og enginn
vafi er á því, að þar hefur miklu
verið um þokað til hins bet.ra á
síðari árum. Verið er að byggja
fojörgunarskíp fyrir Norðurland,
með styrk slysavarnasamtaka, en
það er ekki að búast við að þessi
ágætu og nauðsynlegu samtök í
fámennu þjóðféalgi geti lyft
neinum Grettistökum. og þarf
hið opinbera að leggja þar til
málanna.
SJÓSÓKN OG ATVINNA
5—600 vaskir sjómnn á 80—
100 bátum þreyta kapp við Ægi
við Vestmannaeyjar á versta
tíma jirsins. Unna sér engrar eða
lítillar hvíldar meðan á vertíð
Stendur, og kappsamir og dug-
legir menn spyrja þá ekki alltaf
að leikslokum. í gjaldeyriskassa
þjóðarinnar leggja þeir til Í5—
18% af öllum útfluttum sjávar-
afurðum landsins.
Tilefni þessara hugleiðinga var
ferð okkar til Vestmannaeyja 4.
fyrra mánaðar. Veður var vægast
sagt mjög vont, 10—11 vindstig
á Vestur- og Suðvesturlandi með
snjóéljum. Náðum við Eyjum eft-
ir 13 klukkutíma ferð frá Reykja
vík.
Kl. 11 árdegis 4. 1. stóð ég í
sambandi við Jón lóðs og spurði
hann hvort nokkur leið væri að
komast inn. Kvað hann litlar lík-
ur, því að það væru 11—12 vind-
stig í Eyjum, en ef ég kæmi eins
nálægt og mögulegt væri, myndi
hann koma um borð og við skyld-
um sjá. Stóð það að jöfnu, koma
okkar á höfnina og lóðsbátur-
inn kom út. Mér datt þá í hug að
það væri ábyrgðarhluti hjá mér,
eða hvaða skipstjóra sem væri,
að fá menn þessa út í bandbrjál-
að veður á þessu bátkríli, þar
sem við um borð höfðum nóg um
að hugsa: okkar stóra og kraft-
mikla skip.
Við biðum af okkur eina storm-
kviðuna og fórum svo inn. Tókst
það giítusamlega, enda var Jón
lóðs búinn að útvega stóran vél-
bát til að hjálpa til í höfninni.
Hefur hann eflaust verið búinn
að ákveða að reyna að ná okkur
inn, og mátti það ekki seinna
vera sökum sjávarfalls. Veðrið
hélst óbreytt allan þann dag og
næsta dag, nema hvað sjór hafði
aukizt og hefði ekki verið
formandi að komast inn daginn
eftir.
HAFNSÖGUBÁTUR
OG BJÖRGUNARSKIP
Vestmannaeyjahöfn þarf að fá
gott og traust vélskip, ca. 40—50
tonn að stærð, sem getur verið
hafnsögu-, björgunar- og aðstoð-
arbátur skipa í höfninni. Skip
þetta þarf að vera útbúið öllum
nýjustu tækjum, Radar, Gyro-
áttavita, línubyssu og öllum
björgunartækjum. , gúmísvamp
stuðpúðum, svo að hægt sér að
leggjast að skipshlið þótt sjó-
gangur sé, helzt tveimur vélum
og tveim skrúfum. Álitamái get-
ur verið hvort það ætti að vera
tré- eða stálskip. Aðalatriðið er
að skipið og vélar þess séu traust
ar og áreiðanlegar.
Skipshöfn þarf að vera eins og
lög standa til á skipi þessu, að
minnsta kosti álltaf til ef á þarf
að halda. Höfnin gæti haft góðar
tekjur af skipi þessu, sem alltaf
vrði notað til að hjálpa skipum
að snúa í höfninni (saman ber
m.s. Magni í Reykjavíkurhöfn),
einnig að draga inn skip og báta
er aðstoðar þyrftu, eins'og svo oft
kemur fyrír við Eyjar, því að
mörg skip leita þar hafnar á ver-
tíðinni, sem að líkum lætur, þar
sem það er eina höfnin fyrir
suðurströnd landsins, frá Fá-
skrúðsfirði til Keflavíkur eða
Reyk.javikur, sein hægt er að
leita til.
Oft heyrist það i útvarpi og í
öðrum tilkynningum, að bátur sé
með bilaða vél eða leki hafi kom-
izt að honum, annað hvort fyrir
austan eða vestan Eyjar, sem að
líkum lætur, af öllum þeim fjölda
báta er sjó sækja á vertíðinni, og
að annar bátur hafi farið honum
til aðstoðar, Hefur þá sá, sem að-
stoð veitir orðið að sleppa línu
eða netum, til að bjarga með-
bræðrum sinum og orðið þá fyrir
tilfinnanlegu tjóni eða þá að bát-
ar fara úr höfn strax eftir losun
fiskjar eða áður, með lítt sofinn
og þreyttan mannskap í vondu
veðri.
Væri þá ekki svona skip, sem
atltaf væri tit taks, með atlan út-
búnað og óþreytt fólk, sjálfkjörið
í stíka ferð?
Margir halda því fram að hverj
um einstaklingi séu ákveðnir líf-
dagar og enginn fari til föður-
húsanna fyrr en hann sé kallaður.
En svo mikið er víst að ef slysa-
varnir okkar væru ekki eins góð-
ar og raun ber vitni um. mvndu
fleiri hafa gist hina vötu gröf.
Að ég geri að umtalsefni hafn-
sögúbát Vestmannaeyja, er eins
og áður er sagt, mjög aðkallandi
mál og þolir ekki neina
bið. — Á meðan hafnárskilyrði
voru verri voru skip aldrei tekin
inn nema á ftóði qg í góðu veðri
og dugaði þá hinn gamli hafn-
sögubátur. Nú er hægt að fara
út og inn í höfnina þótt vont veð-
ur sé. í suð- og austlægum átt-
um verður að fara vestur á Eiði
til að losna við hafnsögumann
eða taka. Er þá Fdxasund stund-
um ekki árennilegt fyrir ávona
bátkríli til að komast til baka.
Það tekur tíma að þjáLfa menn
upp í hafnsögumannsstarf í Vest-
AÐALFUNDUR ísl.-ameriska
félagsins var haldinn nýlega
í Reykjavík. Gunnar Signrðsson,
ritari félagsins, flutti þar skýrslu
um starfsemi þess á s.1. ári. Gat
hann þess m. a., að eitt af aðal-
verkefnum félagsins hafi verið
að annast fyrirgreiðslu um út-
vegun námsstyrkja fyrir íslend-
inga í Bandaríkjunum. Eru styrk
ir þessir aðallega tvenns konar:
í fyrsta lagi styrkir, sem Institute
of International Education hefur
milligöngu um að útvega, eða svo
kallaðir stúdentastyrkir. Nema
þeir venjulega skólagjöldum og/
eða fæði og húsnæði. Á s.l. ári
hlutu tveir íslendingar þessa
stvrki: Haukur Böðvarsson, sem
nemur ensku og amerískar bók-
menntir við Hamilton College í
Nevv Jersey, og Othar Hansson,
sem leggur stund á fiskiðnfræði
við University of Washington. í
öðru lagi eru hinir svonefndu
kandidatastvrkir eða Smith-
Mundt styrkir, sem veittir eru af
stjórn Bandarikjanna, en félagið
veitir móttöku umsóknum um þá
og gerir tillögur um veitingu
þeirra. Þrír slíkir styrkir voru
veittir á árinu 1955, og fengu þá
eftirtaldir menn: Gunnar Böðv-
arsson, værkfræðingur, til náms
í stærðíræðilegri eðlisfræði við
Californian Institute of Techno-
logy. Hörður Frímannsson, verk-
fræðingur, sem leggur stund á
rafmagnsverkfræði við Massa-
chúsetts Institute of Technology
og Valdimar Kristinsson til náms
í hagfræði við Columbia Univer-
sity.
Auk þess gerir félagið tillögur
um veitingu styrkja á vegum
•Chicago-deildar American
Seandinavian Foundation, en þeir
eru veittir til tveggja ára í senn.
Á s.l. ári hlaut Ólafur Stefáns-
son, viðskiptafræðingur, þennan
mannaeyjum. Eitt vil ég þenda á,
að það er óforsvaranlegt að báðir
hafnsögumennirnir séu í bát-
krili þessu eins og verið hefur og
er enn, því að hinn er vélstjórl
bátsins. Þeir eiga að skipta meir
með sér verkum og fara einn >
einu.
Hvar sem maður Ijemur að
lóðsskipum í öðrum löndmrr
skal það ekki koma fyí^|W^Í^
sendi nema einn hafng$gum;rjh$
í bátntim, þótt 15—20 skip bí®
þar næstum hlið við hlið eftii
hafnsögumanni. Þeir sækja bara
einn í einu, og.er það varúðar-
ráðstöfun, sem þeir fylgja þótt
gott sé veður.
Ekki er mér kunnugt um hvort:
ríkissjóður tekur gjald fyrir eftir
lit með bátum og veiðarfærum
Vestmannaeyjabáta á vertíðinni
samhliða strandgæzlu. en sé svo,
myndi ekki nýtt skip eins og það
sem ég hef gert að umtalsefni
geta haft þá gæzlu með öðrum
störfum, sem áður eru nefnd? —
Stutt er á miðin við Vestmanna-
eyjar og hægðarleikur að ná sam
bandi við skipið, ef á þarf að
halda.
Ég geri ráð fyrir að bafnsögu'-
menn Vestmannaevja kunni mér
litlar þakkir fyrir skrif þessi og
vera að fría þeim hugar að fást
við brimlöður Vestmannaeyja-
kletta á sínum' gamla báti. En ég
hef nú mínar skoðanir um þessa
hluti og geri ráð fyrr að þctta
séu orð í tíma töluð.
styrk til náms í viðskiptafræðum
við University of Chicago.
Þá hefur Íslenzk-ameríska fé-
lagið um nokkurra ára skeið haft
milligöngu um að koma ungum
íslendingum til tækniþjálfunar f
Bandaríkjunum. Er hér um að
ræða fyrirgreiðslu um útvegun
starfs vestra um eins árs skeið
fyrir þá, er hyggja á frekari þjálf
un í starfsgrein sinni. Fær við-
komandi aðili greidd laun, sem
við venjuleg skilyrði eiga áð
nægja fyrir fæði og húsnæði. Á
s.l. starfsári hafði félagið milli-
göngu um að koma nær tuttugu
manns, konum og körlum, til þess
arar tækniþjálfunar.
Skemmtikvöld hélt félagið þrjú
á árinu, og voru þau öil prýðis-
vel sótt og þóttu takast með
ágætum. Nýr þáttur í starfsemi
Íslenzk-ameríska félagsins hófst
á árinu, en það eru kvikmynda-
sýningar fyrir almenning. Sýnd-
ar hafa verið ýmsar fræðslu- og
skemmtimyndir frá Bandaríkjun-
um, auk fréttakvikmynda um
margvísleg efni, svo sem kjarn-
orkuna o. fl. Aðgangur p.ð sýn-
ingum þessum hefur verið
ókevpis, og hafa þær notið mik-
illa vinsælda. T.d. varð að hafa
tvær sýningar sama daginn á tón
listarkvikmyndum, sem sýndar
voru á vegum félagsins fvrir
skömmu.
Félagið hefur tekið upp náið
samstarf við Íslenzk-ameríska
félagið á Akureyri og m. a. greitt
fyrir því, að námsmenn að norð-
an og tækninemendur njóti sömu
aðstöðu til náms i Bandaríkjun-
um og þeir, sem búsettir eru í
Reykjavík.
í sambandi við fyrirgreiðslu
við námsmenn heíur félagið haft
opna skrifstofu tvö kvöld í viku,
Framh. á bls. 12
EfTIR HARALD ÓLAFSSON,
SKIPSTJÓRA Á LACARFOSSI
Námsstyrkir fyrir íslend-
inga í Bandaríkjunum
Abalfundur ísl.-ameríska félagslns