Morgunblaðið - 06.11.1956, Side 6

6
M ORCVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 6. nðv. 1956
— Ungverjum votíuB samúB
Framh. af bls. 3
IIVf MÁ GLEÐIN EKKX RÍKJA? j
Hvers vegna má hin glaSlynda j
þjóð á sléttunum við Dóná ekki'
njóta lífsins?
Listamenn hennar hafa verið ■
lagðir í fjötra, sem heíta alla Iist-
sköpun. En undir íorystu stúdenta I
og rithöfunda hefur þjóðin risið j
upp. Það afrek er í samræmi við
anda sögu hennar. Hún er barátt-
unni vön, frá því að Ungverja-
land var brjóstvörn Evrópu gegn
herferðum Tatara og síðan Tyrkja
og ungverskir kappar unnu hin
frægu aírek, sem lofsungin eru í
Eddukvæðunum.
Vrð erum hér til að mótmæla
kúgun, sagði Þárotítíur Guð-
mundsson. Ungverjar biðja um
frelsi, og við óskum þcss, að
þeir taki aftur gleði sína og
tónar fiðlunnar hljómi á ný á
sléttum Ungverjale.nds. Megi
þeir lifa frjálsir í heirni, þar
sem hugsunin er ein höfð að
vopni, réttlætið eitt verffur til
frægðar, — og þar sem lifað
er í samræmi við þau sannindi,
gefa sig á vald steinrunnins kenn-
ingakerfis.
Rök virðast ekki fá haggað trú
þeirra afklæddu. Þegar þeim er
nú bent á staðreyndirnar um at-
burðina í Ungverjalandi og þeir
spurðir, hvað af þeim megi læra,
verður fátt um svör. Helzt það,
að uppíýsingar vanti. Það er
vissulega rangt, og við hljótum
að vona, að staðreyndirnar, sem
öllum eru ijósar, er sjá vilja,
verði til þess, að einhverjir íklæð-
ist persónuleikanum á nýjan leik.
í leppríkjum Rússa hefur ríkt
ófreisi og eyrnd, verkalýðsfélögin
hafa verið múlbundin og Rauði
herinn heíur haldið þjóðunum
í járngreipum. Látum aldrei
sannast, ao ísland leggi formæl-
endum ofbeldisins lið og sé opið
og óvarið, er ofbeldismennirnir
berja að dyrum, — sagði Guð-
mundur G. Hagalín að lokum.
TltÚIN Á MANNINN
Tóœas GuSmandssou skáld tal-
aði síðastur ræðumanna:
— Nú er rætt um ofbeldi og
ÞEIR ÞEGJA ÞUNNU
HLJÓÐI
Síðan fórust Tómasi Guðmunds
syni orð á þessa leið:
Fátt er ömurlegra varðandi at-
burði síðustu daga en það, að
sá rithöfundur íslenzkur, sem
helzt á innangengt austan járn-
tjaldsins, þegir nú þunnu hljóði.
Ég las í fyrradag ritgerð Hall-
dórs Kiljans Laxness í Þjóovilj-
anum og harmaði hana. Þarna
er maður, sem gæti látið að sér
kveða, en gengur nú í lið með
kúgurunum.
Við minnumst þeirra föllnu og
biðjum þess, að minningarnar
um hörmungar síðustu daga verði
í minni barna oklcar aðeins gaml
ar og ótrúlegar þjóðsögur.
Áour en funöi þessum lauk
las fundarstjórinn Alexander Jó-
hannesson upp fyrir fundarmönn-
um síðustu tíðindi er borizt
höfðu frá blóðbaðinu í Budapest,
og hafði það djúp áhrif á íundar-
menn. Að lokum las íundarstjóri
upp álylctun framborna af fund-
ar'ooðendum og var hún sam-
þykkt samhljóða með handaupp-
réttingu. Tillagan var svohljóð-
andi:
„Fundur haldinn að frum-
kvæði íslenzkra síúdenta og \
ruhöfunda, vottar samúð sína
og fylgi öllum þjéðum, er sæta
cfbeldi og kúgxin cg heyja bar-
átíu fyrir frelsi sínu og tii-
veru.
Fundurinn lætur í Ijós sér-
staka aðdáun á ungversku
þjóðinni, sem nú hefur meö
eiirstæðum cimóði og hetju-
luitd, risið upp til aS hrinda
af sér grimmúðgri áþján liinrj
rússneska síárveWis, er eigi
aðeins hertók land hennar og
hneppti þjóðina í fangelsi, hcld
ur hefur eianigr leitazt við að
helfjötra sál hennar meS öil-
um þcim ráðum, sem einræð-
istækni kommúnismans á tii-
tæk.

Rvik, 4. nóvember 1956.
F. h. Stúdenáafélags Reykja
víkur Barði Friðriksson, for-
íiiáuur. F. h. Stúdentaráös Há-
ekóla íslands, líjariii Bein-
teinsson, formaður. F. h. Fé-
Barði Friðrikssen, Bjarni Beinteinsson og Þóroddur Guðmundssoa
á tröppum sendiráðsins og knýja dyra.
lags íslenzkra rithöfunda, Þór-
oddur Guðmunds3on, form.
Próf. Alexander tilk. síðar að
ályktuninni yrði afhent sendi-
ráðherra Sovét-Rússlands. —
Kölluðu þá fundarmen að þeir
vilau fara með neíndarmönnum
sem gengu á íund sendiráðherr-
ans: Við förum öll til sendiráðs-
ins! var kallað í sífellu alls staðar
úr bíósalnum. — Tæmd.ist Gamla
Bíó brátt en úti fyrir tóku fund-
armenn og vegfarendur er spurðu
hvað til tíðinda væri, sér þegar
stöðu í mótmælagöngunni. Voru
fáni Ungverjalands og íslands
bernir fyrir. Gekk fylkingin nið-
ur Bankastrætið, Austurstræti og
Aðalstræti og upp að rússneska
sendiráðinu og stækkaði stöðugt
alla leiðina. Þeir sem fremstir
voru, sáu þegar komið var i nám-
unda við húsið sendiráðsstarfj-
menn úti á svölum hússins. Þeir
skutust brátt inn fyrir og er gang
an hafði stöðvazt, fóru þeir Barði
Friðriksson, formaður Síúdenta-
félagsins, Bjarni Beinteinsson,
formaður Stúdentaráðs Háskól-
ans og Þórodöur Guðmundsson,
formaður Fél. ísl. rithöfunda, og j
kvöddu dyra. — Enginn svaraði |
og beðið var drykklanga stund,
en rússneski sendiráðhsrrann
kom ekki til dyra né heldur seadi
neinn skutilsveina sinna.
í gluggum sendiráðsins
mátti sjá hvar heimamenn
gægðust meðfram glugga-
tjöldum. Menn tóku að hrópa
niður með Rússland, en á tröpp-
um sendiráösins kvaddi Barði
Friðriksson sér nú hljóðs. Sagði
að húsbændur hér (í rÚ3sneska
sendiráðinu) myndu ekki kæra
sig um að lcoma nú til móts við
komumenn, sem þó færu með
stillingu en ekki að hætti rúss-
neskra hermanna sem væru látn-
ir brjóta upp hús manna og
brytja niður. Bað hann hinn
mikla manníjölda er saman væri
kominn, liðlega 2000 manns, að
hafast ekkert slíkt að. Bao hann
mannf jöldann að taka undir orð
sin og hylia sjálfstæðisbarátía
Ungverja xneð húrrahrópi og var
það hróp kröfíuglegt, en á eftir
fylgtlu hrópin: niður með Rússa.
— Síðan stakk Barði fundarálykt
uninni í bréfakassa scndiráðsins,
en það er rakið á öðrum stað hér
í biaðinu, hvað af því bréfi varð.
í þéttsetnum sal Gasala Biós var hlýtt með athygli á ræðurnar.
sem fluttar voru.
að allir raenn og allar konur
eru bræður og sysiur.
IIINN HELGI RÉTTUR
TIL FRELSIS
Búdapest brennur, blóð Ung-
verja fiýtur, og þcir kalla á
hjáip.
Þannig hóf Cuðimxndur G.
Hagaiín ræðu sina, cg hann ræddi
síðan um viðhorf Xslendinga til
þessara hörmulegu tíðinda.
Á liðnum öldum sóttu íslend
Ingar síyrk í þann manndóm,
sem birtsst í fornum sögnm og
kvæðum. fslcnzk aíþýða hlust-
aði og marfit hjarta baröist, er
frelsishreyfingar hófast úti í
heimi á öidmni sem leið. Bar-
áttukvæði erleudra skálda
voru þýdd af þjóðskáidum okk
ar og sungin af allri alþýðu.
íslendingar tclja, að einsta&l-
ingar og þjóðir eigi sér heigan
rétt til frelsis.
Það er skaðun okkar, að frelsið
sé skilyrði þess, að þroski og
þróun verði og fólkið búi við
xnannsæmandi þjóðfólagshætti.
OKKÚR SKORTIÍi EKKI
UPFLÝSINGAR
Fátt er ömurlegra en það, hve
mörg íslenzk skáid haía á síð-
ustu áratugum gengið undir
merki erlendrar kúgunarstefnu
og annarlegra hugmynda.
Þórbergur Þórðarson hefur op-
inberlega iýst þeirri sltoðun sinni,
að menn þurfi að afklæðast
persónuleikanum til að geta til-
einkað sér kommúnismann. Þetta
þýðir, að menn þurfa að afneita
skynsemi sinni og dómgreind,
þekkingu sinni og lífsreynslu og
— Ljósm. Mbl. Ól. K. M.
stórveldakúgun. En það er ekki
fólkið í þessum löndum, sem
stendur fyrir aðförunum. Þótt
frelsis- og mannúöarstefna 19.
aldarinnar hafi orðið að þoka
víoa um heim á undanförnum
árum, hefur trú mín á manninn
aukizt eftir því, sem ég hcf
kynnzt fleiri þjóðum og fleira
fólki.
Það er ekki fólkið, sem sök-
ina á, heldur hugniyndakerfi
mannvonzkunnar, sem gerð eru
að lciðarljósi heilla ríkja. í stór-
um hluta heims á ríkið þegnana,
persónuleg sjónarmið mega ekki
brjóta í bága við þaö, sem álitið
er vera sjónarmið ríkisins. Sjálf-
sögðústu réttindi mannlegrar sál-
ar eru einskis virt, líf fólksins
er undir smásjá og hinn skapandi
kraftur þess á yfir höfði sér
slökkvilið ríkisbókmennta, ríkis-
lista og ríkisvísinda.
Þótt þróun hafi oftast verið
tckin fram yfir byltingu hér á
landi til þessa, verðum við að
muna, að hér hefur verið reynt
að slæva siðgæðisvitund fólks
og brjótast áfram í þeim anda,
að hið ósanna verði satt, ef það
sé sagt nógu oft. En sannleikur-
inn má ekki glata merkingu sinni
í hjörtum mannanna, og vér
skulum varast að trúa því, að
hann geti ekki glatazt okkur.
Verst er, þegar gengið er til
samninga við einræðið. Það höfðu
stjórnarvöldin gert í Ungverja-
landi, en atburðir síoustu daga
sýna, að fólkið hafði ekki selt sál
sína. Gamall sannleikur hefur þar
afiur orðið nýr og brotizt út eins
og logandi eldfjall, — sá sann-
leikur, að maðurinn sjálfur og
frelsi hans er liið eina, sem gildi
hefur.
slíriúar úr
daqiega lífinu
EG hefi fengið hréf frá einum
miklum unnanda „Rock and
Roll“ dansins, þar sem hann ræð-
ir noklcuð þá ákvörðun barna-
verndarnefndar að banna kvik-
myndina um dansinn, sem sýnd
heíir verið undanfarið um alla
Evrópu. Er hann mjög mótfallinn
þessari áfcvörðun nefndarinnar
og telur enga ástæðu til þess að
banna kvikmyndina, ekki stafi
svo mikil hætta af sýningu henn-
ar hér. Vill hann gera þetta að
umtalsefni í þeirri von að barna-
verndarnefndin sjái að sér.
Rug-g og veltudans.
ÞESSI ákvörðun barnaverndar-
nefndar að banna áðurnefnda
kvikmynd, hefir komið fram í
fréttum í einu dagblaða bæjar-
ins., Fjallar hún að nokkru um
hinn nýja dans sem nú er mjög
tíðkaður í Bandaríkjunum og
mætti lcalla á íslenzku rugg- og
veltudans. Fx'egnir sem hingað
hafa borizt herma að í sumum
kvikmyndahúsum bæði í Dan-
mörku og Bretlandi og vafalaust
fleiri löndum hafi gestir tryllzt
eða næstum það eftir að mynd-
inni lauk, hafið trölladans ínni
í kvikmyndahúsunum eða á göt-
unni fyrir utan. Hefir lögreglan
þurft að skcrast þar nokkrum
sinnum i leikinn.
Misviturleg ákvörðun.
EN spurningin er hvort rétt se
að banna myndina hér á lar.di
þrátt fyrir það. Og ég get ekki
annað sagt en sú ákvörðun þykir
mér misviturleg mjög, rétt eins
og bréíritaranurn.
í fyrsta lagi er höfuðmálið það
’nvort einhver nefnd eða ráð á að
hafa það vald í þjóðfélaginu að
geta bannað kvikmyndir, ef því
býður svo við að horfa. Það er
mjög varhugavert og reyndar ó-
tækt með öllu, þegar um er að
ræða kvikmynd, sem sýnd heíir
vcrið í öllum menningarlöndum
álfunnar. Stutt er skrefið þegar
svo stendur á, miiii ritskoðunar
og fregnbanna sem eru merki ein
ræðisríkisins, þegar þegnunum er
ekki lengur sjálfum leyft aö veija
og hafna.
Hlutverk barnaverndarnefnd-
ar á fyrst og fremst að vera það
að velja úr hverjar myndir eru
hæfar börnum og banna þeim að
sækja aðrar myndir.
Einsdaemin verst.
ÞAÐ var þeim í lófa lagið í
þetta sinnið og tæpast verður
því trúað, að unglingar yfir 16
ára aldur heföu mjög spillzt á
sálu sinni við að horfa á kvik-
myndina. Svo er hitt, að þótt
fregnir hafi borizt af óspektum á
nokkrum stöðum hefir hún verið
sýnd fyrir milljónir kvikmynda-
húsgesta óspektalaust, enda eru
það jafnan hin fáu ódæmi, sem
komast í blöðin. Engar hörolur
eru heldur á innflutningi hljóm-
plata með rugg- og veltudans-
lögum og sjálft útvarpio leikur
þau alloft fyrir hluster.dur sína,
og sakar víst enginn þá hávirðu-
legu stofnun um að gera sér lcik
að því að siðspilla landslýðnum
Allt ber þvi hér að sama brunni
að ákvörðun neíndarinnar um að
banna kvikmyndina hafi verið
misviturleg og furðuleg, enda er
það mála sannast, að dans þessi er
ekki ósiðlegri eða illræmdari en
margir aðrir sem tíðkazt og hafa
lengi legið við lög.
Skýrsla um bannaðar
kvikinymiir.
OG út af öllu þessu væri ekki
úr vegi að nefndin birti ár-
lega eða svo, skýrsiu opinberlega
um kvikmyndaeftirlit sitt og
hvernig hún staríaði að því. Það
er mikið mál og rétt er að ahnenn
ingur fái að fylgjast mcð því
hvaða myndir hann fær ekki að
sjá, — jafnt og hinum, sem hér
eru sýndar.
Það skal svo að lokum tekið
fram að þetta er skrifað í því
trausti að dagblaðið hafi farið
rétt með í fregn sinni um að
kvikmyndin hafi verið bönnuð.
Batnandi menn.
ANNARS er sannarlega ástæða
til þess að gleöjast yfir því
hvað kvikmyndahúseigendur
eru í seinni tíð orðnir miklir fyr-
irmyndarmenn. Ilvert snilldar-
verkið á fætur öðru er nú sýnt
í kvikmyndahúsum bxjarins og
þau meira að segja flest ný af
nálinni. Hér áður fyrr var pottur
víða brotinn í þessum efnum en
nú hefir mjög íærzt í betra horf.
Almenningur kann vel að meta
þessa viðleítni og geldur hana
með því að sækja kvikmynda-
húsin betur en fyrr — og þá eru
allir aðilar líka ánægðir!